JoKeR
Active member
Ermenistan’da 1975’te dünyaya gelen Ilgar Najaf, 1988’de ailesiyle birlikte zarurî göçle Azerbaycan’a yerleşmiş. Azerbaycan Medeniyet Üniversitesi ve Tiflis’te direktörlük eğitimi almış olan Najaf, birinci uzun metraj sineması “Buta”yı 2010’da, ikinci sineması “Nar Bağı”nı 2017’de çekmiş. Geçtiğimiz hafta da Boğaziçi Kültür Sanat Vakfı tarafınca 10. Boğaziçi Sinema Şenliği düzenlendi. Azeri direktör Najaf’ın, şenlikte Memleketler arası Uzun Metraj Yarışması’nda “Suğra ve Oğulları” sinemasının gösterimi gerçekleşti. Oyuncu takımında Humbat Ahmadzade, Ilgar Jahangir, Pasha Mammadli ve Gunash Mehdizade’nin yer aldığı 2021 üretimi “Suğra ve Oğulları” sinemasında Najaf, İkinci Dünya Savaşı’nda Azerbaycan’ın bir dağ köyünde iki oğluyla birlikte yaşayan bir bayanın dramını anlatıyor. Direktör Ilgar Najaf ile sinemanın ortak imalcisi ve imaj direktörü Ayhan Salar ile Suğra ve Oğulları sinemasını ve Türk sinemasını konuştuk.
Festivalde “Suğra ve Oğulları” sinemasını izledik. Sinemada, 1945 yılında bayanlar yaşadıkları ıssız kasabanın tüm işlerini üstlenirken adamların de savaştığını izliyoruz. Sinemanın kıssası nasıl ortaya çıktı?
Suğra ve Oğulları’nın senaryosunu çalışırken, birkaç öykünün temelinde senaryoyu oluşturduk. Bu kıssaların birçoğu benim kendi dedelerimin başına gelen kıssalar ve birçoğu da tanıdığım şahıslardan duyduğum öyküler. Sinemada kendi dedelerimin başına gelen ve tanıdıklarımın yaşadıkları trajediyi anlattım. Aslında sinemada benim için bu öykünün kıymetli olan tarafı ne? Sinema, “Sovyetler Birliği kurulduğunda hangi süreç yaşandı? Beşerler bu sisteme nasıl uymaya çalıştı ve nasıl yaşamaya başladılar?” üzere soruları cevaplıyor. İzleyenler, bu sistemle gayret edenlerin senelerca çatıştıklarını epeyce net bir biçimde nazaranbiliyor. İşin içine girdiğinizde sistemden dolayı o kadar trajik kıssalar var ki… Alışılmış ki savaş periyodunda ve savaştan kısa bir süre daha sonra biroldukça Azeri öldürüldü. Birçoğu da İran’a, Türkiye’ye kaçtı. Bu sebepten Azerbaycanlı biri olarak yaşananları anlatmayı kendime borç bildim. Bir de bu taraftan gösterelim istedim. Zira Sovyetler dağıldıktan daha sonra Sovyet emperyalizmini anlatan, bu konu da çekilen birinci sinema. Emperyalizm ve militarizmin bir aileyi nasıl dağıtabileceğini sade bir biçimde göstermek istedik. Sovyetler Birliği’ndeki ülkelerin birçoklarının istekli olarak bu sistem altına girdiği zannediliyor lakin değil. Baskıcı bir rejim tarafınca bilmedikleri, tanımadıkları bir düşmana karşı insanların savaşa nasıl zorlandığını anlatıyor. Bayan ve çocuklar savaşta en çok kayba uğrayan beşerler. Bu yüzden istiyorum ki, yabancı izleyiciler de o devirlerde neler olduğunu görsünler ve düşünsünler.
Ilgar Najaf /nFotoğraf: Sedat Özkömeç
ÇOCUKLARLA ÇALIŞMAK HER VAKİT ZOR
-O devir dedenizin de yaşadıklarını sinemada anlattığınızı söylemiş olduniz az önce…
Filmde kaçaklar konusu var örneğin. Suğra’nın oğulları gidip kaçaklara katılıyor. Onların yanında oluyor. Orada o benim dedelerimin yaşadığı bir şey. Bir de sinemada ormanda çocuklar ocakta patates pişirip yiyorlar o da benim o periyot yaşadığım kendi öyküm. bu biçimde öykülerle daha samimi olsun istedik.
-Çekimler esnasında kimi olaylar çocuk oyuncuları etkiledi mi? Çekim sürecinde bu sorun oldu mu?
Yönetmenler için her vakit çocuklarla çalışmak epey zordur. Birinci sinemamı 2010 yılında çekmiştim ve bir çocuk sinemasıydı. Bunun güç olduğunu biliyordum. Benim için yeni bir durum değildi. Sinemada yer alan çocuklar ise sineması çektiğimiz köyde yaşayan çocuklardı. Bakü’den bile değillerdi.
YÖNETMEN SİNEMADA YÜREĞİNİ ORTAYA KOYAR
-Her sinemanızın sizdeki yeri farklıdır eminiz ki. Pekala, bu sinemanın sizdeki yeri nedir?
Tabii ki bir direktör bir sinemaya kendinden bir modülünü koyar. O sinemada her vakit fikrini ruhunu, yüreğini ve kendini göstermeye çalışır. örneğin benim Suğra ve Oğulları ile birlikte üç büyük sinemam var. Hangisi size daha yakın? diye sorarsanız sanırım bu soruya karşılık veremem. Hepsinin benim için yeri farklı. Başka bir yeri var. Fakat Suğra ve Oğulları sinemasında tarihte gerçek yaşanmış öyküleri, tanıdığım şahısların yaşadığı öyküler olduğu için natürel ki benim için farklı bir yeri var. Dünyanın çeşitli bölgelerinde biroldukça insan “Sanki bizim ailenin başına gelenleri çekmiş gibisiniz” dediler. Yani demek ki öyküde insan faktörü var ise o her vakit doğaldır. Kazakistan’da kazak bir bayan gelip bana dedi ki; kendi ailemin başına gelmiş bir şey. Yani sanatta, sinemada öyküde, ana tema insan faktörü öndeyse o her vakit aktüeldir. İster Amerika’da olsun, ister İngiltere’de olsun, ister Türkiye’de ister Azerbaycan da fark etmez. O sebeple filmlerimin hepsi yüreğimi koyarak çektiğim sinemalar. Ayrıyeten bu sinemada imaj direktörümüz Ayhan Salar para almadı. Bu sinema sanat fedailerinin sanat için canını, ruhunu ortaya koyan insanların bir yapıtı oldu. Ekrandan bunu hissetmek fazlaca da çok kolay. Çabucak seyirciye geçiyor bu durum.
-Sanatçı ortasında yaşadığı toplumdan bağımsız düşünülemez. Sinemalarınızda gerçek hayatla olan doku da ziyadesiyle hissediliyor. Nar Bağı, Kırmızı Bahçe, Buta sinemalarında gerçek hayatın gerçek hislerini naif bir biçimde hissettiriyorsunuz izleyenlere. Sinemalarınızda de yaşadığınız, doğup büyüdüğünüz yörenin beşerinin sıcaklığı ve hissediliyor…
Filmde göstereceğiniz, anlatacağınız öykü inandırıcı olmalı. Beşerler o öyküye inanmalılar ve samimi olmalısınız. Yani öykünüzü seyirciye samimi bir biçimde aktarmalısınız. Samimi olduğunuzda kıssa daha hoş ve daha inandırıcı olur. İzleyenler için de daha kolay ve daha anlaşılır olur. Yaşamadığım bir şeyi, inanmadığım bir sinemanın öyküsünü çekmem. Umarım bundan daha sonra da inandığım, bildiğim, kıssaları aktarırım izleyenlere.
esasen direktörler kendi yaşadıklarını, okuduklarını, bildiklerini gördüklerini ekrana yansıtırlar. 13 yaşımda ailemle Ermenistan’dan Azerbaycan’a göçtük. O göçmenlik ömrü büyükşehire, Azerbaycan’a gelişimiz, ileride seni bekliyor nasıl ahenk sağlarsın, etraftaki çocuklara bunların hepsi tesir yaratır yani vakit geçirmek, 47 yaşındayım artık o beynimde ve yüreğimde kat kat kıssalar hepsi ya sinemalarımda görüldü ya da sinemalarımda görülecek. Yani bitmeyen bir şey. O sebepten her bir insan kendi toprağının evladıdır derler ya bir direktör de kendi yaşadıkları ve gördüklerinin sanatını beşere aktarır. Bu sebepten tesir mutlaktır ona inanıyorum ben.
–Türk sineması hakkında ne düşünüyorsunuz pekala?
Türk sinemasını ben Azerbaycan sinemasıyla kıyasladığımda Azerbaycan sineması Sovyetler dağıldıktan daha sonra bir sakinlik ülkesiydi. Yani sıfıra düştü. Yeni yeni toparlanmaya başladı Azerbaycan sineması. Azerbaycan sineması Sovyetler periyodunda düzgün bir sineması olan bir devletti. O yüzden bir daha bir toparlanma başladı ve biz Sovyetler’den daha sonra Türk sinemasına baktığımızda şimdiki aklımla düşünüyorum bu biçimde düzgün bir sinema yoktu. Sizde de hayli sinemalar çekilirdi. İzleyiciler de oldukcatu fakat sanatsal bakımdan uygun sinema epeyce azdı. Fakat artık artık simalar, yeni isimler, yeni direktörler çıktılar ve çıkmaya başlıyorlar ve bu bakımdan bence Türk sinemasının geleceği epeyce uğurlu görünüyorlar. Çok büyük simalar var. Türk sineması üste hakikat yol almış durumda.
Ayhan Salar
SİYAH BEYAZ OLMASI DAHA GERÇEKÇİ
Filmin ortak imalcisi ve manzara direktörü Ayhan Salar, sinemanın siyah beyaz olmasının o periyoda fazlaca daha yakın olduğunu belirterek, “Daha gerçekçi olabile-ceğini düşündük. Daha sıradan yollarla daha hoş atmosferler yapabiliyorsunuz” diyor. “Görsel açıdan imaj direktörü olarak atmosferi ışık üzerinden, hareket üzerinden yaratabilmek ve ruhsal olarak o ezayı, o hisleri hissettirebilmek fazlaca zordu” diyen Salar, “Çekerken ben ağlarsam, beni etkilerse birfazlaca insanın etkileneceğini düşünüyorum” tabirlerini kullanıyor. Salar, sinemanın İstanbul’da gösterilmesinin de epeyce kıymetli olduğunun altını çizerek, niyetlerini “Önceden Nar Bağı sinemasının burada ne kadar fazlaca tesir yarattığını ve beğenildiğini gördükten daha sonra gerçekten sinema da müzik üzere birleştirici ve kozmik bir dil“ halinde lisana getiriyor.
Festivalde “Suğra ve Oğulları” sinemasını izledik. Sinemada, 1945 yılında bayanlar yaşadıkları ıssız kasabanın tüm işlerini üstlenirken adamların de savaştığını izliyoruz. Sinemanın kıssası nasıl ortaya çıktı?
Suğra ve Oğulları’nın senaryosunu çalışırken, birkaç öykünün temelinde senaryoyu oluşturduk. Bu kıssaların birçoğu benim kendi dedelerimin başına gelen kıssalar ve birçoğu da tanıdığım şahıslardan duyduğum öyküler. Sinemada kendi dedelerimin başına gelen ve tanıdıklarımın yaşadıkları trajediyi anlattım. Aslında sinemada benim için bu öykünün kıymetli olan tarafı ne? Sinema, “Sovyetler Birliği kurulduğunda hangi süreç yaşandı? Beşerler bu sisteme nasıl uymaya çalıştı ve nasıl yaşamaya başladılar?” üzere soruları cevaplıyor. İzleyenler, bu sistemle gayret edenlerin senelerca çatıştıklarını epeyce net bir biçimde nazaranbiliyor. İşin içine girdiğinizde sistemden dolayı o kadar trajik kıssalar var ki… Alışılmış ki savaş periyodunda ve savaştan kısa bir süre daha sonra biroldukça Azeri öldürüldü. Birçoğu da İran’a, Türkiye’ye kaçtı. Bu sebepten Azerbaycanlı biri olarak yaşananları anlatmayı kendime borç bildim. Bir de bu taraftan gösterelim istedim. Zira Sovyetler dağıldıktan daha sonra Sovyet emperyalizmini anlatan, bu konu da çekilen birinci sinema. Emperyalizm ve militarizmin bir aileyi nasıl dağıtabileceğini sade bir biçimde göstermek istedik. Sovyetler Birliği’ndeki ülkelerin birçoklarının istekli olarak bu sistem altına girdiği zannediliyor lakin değil. Baskıcı bir rejim tarafınca bilmedikleri, tanımadıkları bir düşmana karşı insanların savaşa nasıl zorlandığını anlatıyor. Bayan ve çocuklar savaşta en çok kayba uğrayan beşerler. Bu yüzden istiyorum ki, yabancı izleyiciler de o devirlerde neler olduğunu görsünler ve düşünsünler.
Ilgar Najaf /nFotoğraf: Sedat Özkömeç
ÇOCUKLARLA ÇALIŞMAK HER VAKİT ZOR
-O devir dedenizin de yaşadıklarını sinemada anlattığınızı söylemiş olduniz az önce…
Filmde kaçaklar konusu var örneğin. Suğra’nın oğulları gidip kaçaklara katılıyor. Onların yanında oluyor. Orada o benim dedelerimin yaşadığı bir şey. Bir de sinemada ormanda çocuklar ocakta patates pişirip yiyorlar o da benim o periyot yaşadığım kendi öyküm. bu biçimde öykülerle daha samimi olsun istedik.
-Çekimler esnasında kimi olaylar çocuk oyuncuları etkiledi mi? Çekim sürecinde bu sorun oldu mu?
Yönetmenler için her vakit çocuklarla çalışmak epey zordur. Birinci sinemamı 2010 yılında çekmiştim ve bir çocuk sinemasıydı. Bunun güç olduğunu biliyordum. Benim için yeni bir durum değildi. Sinemada yer alan çocuklar ise sineması çektiğimiz köyde yaşayan çocuklardı. Bakü’den bile değillerdi.
YÖNETMEN SİNEMADA YÜREĞİNİ ORTAYA KOYAR
-Her sinemanızın sizdeki yeri farklıdır eminiz ki. Pekala, bu sinemanın sizdeki yeri nedir?
Tabii ki bir direktör bir sinemaya kendinden bir modülünü koyar. O sinemada her vakit fikrini ruhunu, yüreğini ve kendini göstermeye çalışır. örneğin benim Suğra ve Oğulları ile birlikte üç büyük sinemam var. Hangisi size daha yakın? diye sorarsanız sanırım bu soruya karşılık veremem. Hepsinin benim için yeri farklı. Başka bir yeri var. Fakat Suğra ve Oğulları sinemasında tarihte gerçek yaşanmış öyküleri, tanıdığım şahısların yaşadığı öyküler olduğu için natürel ki benim için farklı bir yeri var. Dünyanın çeşitli bölgelerinde biroldukça insan “Sanki bizim ailenin başına gelenleri çekmiş gibisiniz” dediler. Yani demek ki öyküde insan faktörü var ise o her vakit doğaldır. Kazakistan’da kazak bir bayan gelip bana dedi ki; kendi ailemin başına gelmiş bir şey. Yani sanatta, sinemada öyküde, ana tema insan faktörü öndeyse o her vakit aktüeldir. İster Amerika’da olsun, ister İngiltere’de olsun, ister Türkiye’de ister Azerbaycan da fark etmez. O sebeple filmlerimin hepsi yüreğimi koyarak çektiğim sinemalar. Ayrıyeten bu sinemada imaj direktörümüz Ayhan Salar para almadı. Bu sinema sanat fedailerinin sanat için canını, ruhunu ortaya koyan insanların bir yapıtı oldu. Ekrandan bunu hissetmek fazlaca da çok kolay. Çabucak seyirciye geçiyor bu durum.
-Sanatçı ortasında yaşadığı toplumdan bağımsız düşünülemez. Sinemalarınızda gerçek hayatla olan doku da ziyadesiyle hissediliyor. Nar Bağı, Kırmızı Bahçe, Buta sinemalarında gerçek hayatın gerçek hislerini naif bir biçimde hissettiriyorsunuz izleyenlere. Sinemalarınızda de yaşadığınız, doğup büyüdüğünüz yörenin beşerinin sıcaklığı ve hissediliyor…
Filmde göstereceğiniz, anlatacağınız öykü inandırıcı olmalı. Beşerler o öyküye inanmalılar ve samimi olmalısınız. Yani öykünüzü seyirciye samimi bir biçimde aktarmalısınız. Samimi olduğunuzda kıssa daha hoş ve daha inandırıcı olur. İzleyenler için de daha kolay ve daha anlaşılır olur. Yaşamadığım bir şeyi, inanmadığım bir sinemanın öyküsünü çekmem. Umarım bundan daha sonra da inandığım, bildiğim, kıssaları aktarırım izleyenlere.
esasen direktörler kendi yaşadıklarını, okuduklarını, bildiklerini gördüklerini ekrana yansıtırlar. 13 yaşımda ailemle Ermenistan’dan Azerbaycan’a göçtük. O göçmenlik ömrü büyükşehire, Azerbaycan’a gelişimiz, ileride seni bekliyor nasıl ahenk sağlarsın, etraftaki çocuklara bunların hepsi tesir yaratır yani vakit geçirmek, 47 yaşındayım artık o beynimde ve yüreğimde kat kat kıssalar hepsi ya sinemalarımda görüldü ya da sinemalarımda görülecek. Yani bitmeyen bir şey. O sebepten her bir insan kendi toprağının evladıdır derler ya bir direktör de kendi yaşadıkları ve gördüklerinin sanatını beşere aktarır. Bu sebepten tesir mutlaktır ona inanıyorum ben.
–Türk sineması hakkında ne düşünüyorsunuz pekala?
Türk sinemasını ben Azerbaycan sinemasıyla kıyasladığımda Azerbaycan sineması Sovyetler dağıldıktan daha sonra bir sakinlik ülkesiydi. Yani sıfıra düştü. Yeni yeni toparlanmaya başladı Azerbaycan sineması. Azerbaycan sineması Sovyetler periyodunda düzgün bir sineması olan bir devletti. O yüzden bir daha bir toparlanma başladı ve biz Sovyetler’den daha sonra Türk sinemasına baktığımızda şimdiki aklımla düşünüyorum bu biçimde düzgün bir sinema yoktu. Sizde de hayli sinemalar çekilirdi. İzleyiciler de oldukcatu fakat sanatsal bakımdan uygun sinema epeyce azdı. Fakat artık artık simalar, yeni isimler, yeni direktörler çıktılar ve çıkmaya başlıyorlar ve bu bakımdan bence Türk sinemasının geleceği epeyce uğurlu görünüyorlar. Çok büyük simalar var. Türk sineması üste hakikat yol almış durumda.
Ayhan Salar
SİYAH BEYAZ OLMASI DAHA GERÇEKÇİ
Filmin ortak imalcisi ve manzara direktörü Ayhan Salar, sinemanın siyah beyaz olmasının o periyoda fazlaca daha yakın olduğunu belirterek, “Daha gerçekçi olabile-ceğini düşündük. Daha sıradan yollarla daha hoş atmosferler yapabiliyorsunuz” diyor. “Görsel açıdan imaj direktörü olarak atmosferi ışık üzerinden, hareket üzerinden yaratabilmek ve ruhsal olarak o ezayı, o hisleri hissettirebilmek fazlaca zordu” diyen Salar, “Çekerken ben ağlarsam, beni etkilerse birfazlaca insanın etkileneceğini düşünüyorum” tabirlerini kullanıyor. Salar, sinemanın İstanbul’da gösterilmesinin de epeyce kıymetli olduğunun altını çizerek, niyetlerini “Önceden Nar Bağı sinemasının burada ne kadar fazlaca tesir yarattığını ve beğenildiğini gördükten daha sonra gerçekten sinema da müzik üzere birleştirici ve kozmik bir dil“ halinde lisana getiriyor.