JoKeR
Active member
Tevfik Fikret 1915’te öldü. O tarihten bu güne şair hakkında yazılanlar ciltler dolusu kitap yapar. Turgut Çeviker’in hazırladığı Tevfik Fikret, bu yazıların bir kısmını bir ortaya getiriyor. Cenab Şehabeddin’in 1915’te yazdığı ile Agâh Sırrı Levend’in 1965’te kaleme aldığı yazı içindekiler “Tevfik Fikret Üzerine Dünkü Yazılar” başlığı ile verilmiş. “Tevfik Fikret İçin Bugünkü Yazılar” ise kitabın en dar kısmını oluşturuyor. Buradaki altı yazı 1970 daha sonrası muharrirleri içinden seçilmiş ve bu metinler birinci kez bu kitapla okur karşısına çıkmış. Tevfik Fikret’e dair yeni bakışları arayanlar için bu kitabın büyük vaatleri yok. Geçmiş vakit içinderın gazete ve mecmualarına aşina olanlar ya da Fikret üzerine mesai tüketenler bundan daha sonraki çalışmalarında antolojik pahası olan Fikret yazılarının bir kısmına bu kitap yardımıyla çarçabuk ulaşabilecekler. Hele ki akademik çalışmalar kelam konusu olduğunda okuna okuna yıpranan birden çok yazıyı burada gorecekler. İsmail Habip’in, Tanpınar’ın, Kenan Akyüz ve Mehmet Kaplan’ın yazdıklarını kastediyorum. Köprülü’nün Tevfik Fikret ve Ahlakı ya da daha sonradan kitaplaşan H. Feridun Es’in “Tanımadığımız Meşhurlar” tefrikası üzere neredeyse küçük bir kitap olabilecek metinler de kitaba alınmış. Araştırmacıların bu biçimdesine temel Fikret yazılarını bir ortada bulabilmesi olağan olarak kolaylık.
TEVFİK FİKRET’İN ŞİİR LİSANI
Tevfik Fikret Kitabı, Haz. Turgut Çeviker, Koç Üniversitesi Yayınları, 2021, 654 sayfa
Fikret’e dair yazıp konuşmayan kültür ve sanat ilgilisi neredeyse yok. Hem kendi çağında hem kendinden daha sonra bu artarak devam etti. Nurullah Ataç’ın kehaneti burada da isabetli değil. Elimizdeki kitapta Fikret’in bundan daha sonra da (1940) okunacak bir şair olduğunu sanmıyorum diyor. Fikret’in, şiir sevenlerin kütüphanesinde değil fakat edebiyat kitaplarında bir yeri olacağına inanıyor. Bu hacimli kitap gösteriyor ki Ataç bir daha aldanmış. Bir periyoda, şahsa, olaya bu biçimdesine toplu bakışlar yazıların bunlar karşısındaki yorumlarından fazlaca, yazıyı kaleme getirenlerin dünyasını sergiliyor. Sivil ve akademik bakışlarda da bunu görüyoruz. Ataç yalnızca bir numune. Onun üzere Fikret yazan sivil edebiyatçılar alabildiğine hür ve dayanaksız olabiliyor. Bu yazıların birden fazla Fikret övgüsü ya da tanıklığa dayanıyor. bir daha en büyük lezzeti akademik disiplin içerisinden konuşanlarda buluyoruz. Zira bir şairi konuşmanın birden epey pürüzü olur. Fikret’te buna bir de lisan ekleniyor. Fikret ve neslinin kullandığı lisanın tuhaf bir özelliği var. Bu lisanla ne onlardan evvel ne de onlardan daha sonra karşılaşıyoruz. Buna karşın Osmanlı Türkçesinde şiir lisanını çözmek kederine düşenler bu lisana saplanıp kalıyor. Buradan çıkabilenler klasik şiiri, Tanzimat’la bir arada halde değil fakat içerikte değişen Türk şiirini kavramak peşinde koşuyorlar. Fikret jenerasyonu üzere bir de Fransız şiirini kaynak kabul edenler olunca yük tamamen artıyor. “Fikret’in Şiir Mevzuunda Yaptığı Yenilikler” diye bir başlık açmak İ. Habip Sevük üzere bu yükü kaldırabilenlerin harcı oluyor. Yazının birinci cümlesi birinci elden bakıldığında pek kolay söylenmiş intibaı uyandırıyor: “Fikret, yalnız nazım usullerini değil, şiirin konularını da genişletti.” Tanzimatçıların büyük teorisyeni Ekrem Beyefendi, zerreciklerden güneşe kadar her hoş şeyin şiir olabileceğini esasen söylüyordu fakat Fikret, Sevük’e nazaran şiir konularını bunun da dışına çıkarmıştır. “Bisiklete binen bir bayan, çubuğunu çeken bir şair, büyük ikramiye kazanan bir gazeteci” üzere evvelce şiire mevzu olmayacak şeyler “Fikret’in elinde daima vezinli bir elbiseye bürünerek şiirin sahasına” girmişlerdir.
RESSAM TEVFİK FİKRET
Habip’ten devam edelim. O, Fikret’in Türk edebiyatına “resim”i getirdiği kanaatinde. Evvel tablolara bakarak şiir yazma modasına uydu yani fotoğraftan edebiyata gitti. Asıl değerlisi edebiyat fotoğraf bağını genişletmesi ve edebiyattan resme gitmesidir. Şiire, bir fotoğraf üzere canlılık katmasıdır. Çeviker’in hazırladığı kitabın bu açıdan iki başka bir kıymeti var. Birincisi şair için önce çizilmiş portrelere, çağdaş çalışmaların eklenmesi; ikincisi Fikret’in birden fazla otoportre, natürmort ve figüre dayanan yağlıboya ve karakalem tablolarının bir albüm hâlinde yayımlanmasıdır. Ahmed Vefik Paşa ile Darvin’in iki başka portre olarak resmedilmesi ilgi cazip.
Türk şiirindeki yeri sanat kabiliyeti ile politik kimliği içinde gidip gelen, bazılarının yere göğe sığdıramadığı, bazılarıninsa Cenab’ın meşrutiyet ve cumhuriyet senelerındaki yanılgılarından doğan boşlukta kendi alanını genişlettiğine inandığı Fikret’in neredeyse yüz yıllık algılanma biçimlerini bir ortada görmek için Tevfik Fikret kitabı değerli bir imkân. Her antoloji kadar bu çalışma da eleştirilebilir lakin eski gazete, mecmua sayfaları içinde ter dökmenin zahmetini bilenler için bu olabildiğince geri durmalıdır.
TEVFİK FİKRET’İN ŞİİR LİSANI
Tevfik Fikret Kitabı, Haz. Turgut Çeviker, Koç Üniversitesi Yayınları, 2021, 654 sayfa
Fikret’e dair yazıp konuşmayan kültür ve sanat ilgilisi neredeyse yok. Hem kendi çağında hem kendinden daha sonra bu artarak devam etti. Nurullah Ataç’ın kehaneti burada da isabetli değil. Elimizdeki kitapta Fikret’in bundan daha sonra da (1940) okunacak bir şair olduğunu sanmıyorum diyor. Fikret’in, şiir sevenlerin kütüphanesinde değil fakat edebiyat kitaplarında bir yeri olacağına inanıyor. Bu hacimli kitap gösteriyor ki Ataç bir daha aldanmış. Bir periyoda, şahsa, olaya bu biçimdesine toplu bakışlar yazıların bunlar karşısındaki yorumlarından fazlaca, yazıyı kaleme getirenlerin dünyasını sergiliyor. Sivil ve akademik bakışlarda da bunu görüyoruz. Ataç yalnızca bir numune. Onun üzere Fikret yazan sivil edebiyatçılar alabildiğine hür ve dayanaksız olabiliyor. Bu yazıların birden fazla Fikret övgüsü ya da tanıklığa dayanıyor. bir daha en büyük lezzeti akademik disiplin içerisinden konuşanlarda buluyoruz. Zira bir şairi konuşmanın birden epey pürüzü olur. Fikret’te buna bir de lisan ekleniyor. Fikret ve neslinin kullandığı lisanın tuhaf bir özelliği var. Bu lisanla ne onlardan evvel ne de onlardan daha sonra karşılaşıyoruz. Buna karşın Osmanlı Türkçesinde şiir lisanını çözmek kederine düşenler bu lisana saplanıp kalıyor. Buradan çıkabilenler klasik şiiri, Tanzimat’la bir arada halde değil fakat içerikte değişen Türk şiirini kavramak peşinde koşuyorlar. Fikret jenerasyonu üzere bir de Fransız şiirini kaynak kabul edenler olunca yük tamamen artıyor. “Fikret’in Şiir Mevzuunda Yaptığı Yenilikler” diye bir başlık açmak İ. Habip Sevük üzere bu yükü kaldırabilenlerin harcı oluyor. Yazının birinci cümlesi birinci elden bakıldığında pek kolay söylenmiş intibaı uyandırıyor: “Fikret, yalnız nazım usullerini değil, şiirin konularını da genişletti.” Tanzimatçıların büyük teorisyeni Ekrem Beyefendi, zerreciklerden güneşe kadar her hoş şeyin şiir olabileceğini esasen söylüyordu fakat Fikret, Sevük’e nazaran şiir konularını bunun da dışına çıkarmıştır. “Bisiklete binen bir bayan, çubuğunu çeken bir şair, büyük ikramiye kazanan bir gazeteci” üzere evvelce şiire mevzu olmayacak şeyler “Fikret’in elinde daima vezinli bir elbiseye bürünerek şiirin sahasına” girmişlerdir.
RESSAM TEVFİK FİKRET
Habip’ten devam edelim. O, Fikret’in Türk edebiyatına “resim”i getirdiği kanaatinde. Evvel tablolara bakarak şiir yazma modasına uydu yani fotoğraftan edebiyata gitti. Asıl değerlisi edebiyat fotoğraf bağını genişletmesi ve edebiyattan resme gitmesidir. Şiire, bir fotoğraf üzere canlılık katmasıdır. Çeviker’in hazırladığı kitabın bu açıdan iki başka bir kıymeti var. Birincisi şair için önce çizilmiş portrelere, çağdaş çalışmaların eklenmesi; ikincisi Fikret’in birden fazla otoportre, natürmort ve figüre dayanan yağlıboya ve karakalem tablolarının bir albüm hâlinde yayımlanmasıdır. Ahmed Vefik Paşa ile Darvin’in iki başka portre olarak resmedilmesi ilgi cazip.
Türk şiirindeki yeri sanat kabiliyeti ile politik kimliği içinde gidip gelen, bazılarının yere göğe sığdıramadığı, bazılarıninsa Cenab’ın meşrutiyet ve cumhuriyet senelerındaki yanılgılarından doğan boşlukta kendi alanını genişlettiğine inandığı Fikret’in neredeyse yüz yıllık algılanma biçimlerini bir ortada görmek için Tevfik Fikret kitabı değerli bir imkân. Her antoloji kadar bu çalışma da eleştirilebilir lakin eski gazete, mecmua sayfaları içinde ter dökmenin zahmetini bilenler için bu olabildiğince geri durmalıdır.