JoKeR
Active member
Türk Sinemasının doğumu 14 Kasım 1914 olarak kabul edilir. Çünkü Ayastefanos’taki Rus Abidesi’nin yıkılışı o tarihte kayda alınmıştır, direktörü Fuat Uzkınay’dır ve Türk Sinemasının birinci kaydıdır. Resmî tarih bu biçimde söylüyor. zatenız neredeyse evraksız olan bu söylemi zayıflatacak epey sayıda gösterge var. Fekat sinemamızın ne vakit başladığı, doğum tarihinin ne olduğu fazlaca az kişinin umurunda olduğu için üzerinde durulmuyor.
Fuat Uzkınay
SİNEMAMIZI DOĞURAN SİNEMA ORTADA YOK!
Başa dönelim. 1914’te bu biçimde bir sinema çekildi mi? Kesin olan bir şey var ki, kimsenin elinde bu sinema yok. İzlediğini söyleyenler oldu vakit zaman. Lakin ispat yok. Resmî kayıtlarda da sinema yok. Hatta direktör Fuat Uzkınay’ın kendisi bile yalnızca bir röportajında bu sinemadan bahsediyor. Onun dışında kelamını dahi etmiyor.
Burçak Cihan
Bu bahisle ilgili en geniş çalışmaları sinema tarihçisi Burçak Cihan yaptı. Birkaç yapıtında mevzuyu kıymetlendiren Cihan, bilhassa Türkiye’ye Sinemayı Getiren Adam: Sigmund Weinberg ve Birinci Türk Sinemaları kitaplarında detaylı biçimde sıkıntıyı ele alır. Cihan, Uzkınay’a ilişkin fazlaca sayıda evraka ulaşır. Hatta yakınlarıyla görüşür. Fakat sineması bakılırsan yoktur.
Bizi ilgilendiren temel kısım bu değil. Sıkıntı şu ki, Türk Sinemasının doğumu için ele alınan kıstaslarda ve sağlamasında sorun var.
Manaki Kardeşler’in çektiği Sultan Reşat’ın Balkan Ziyareti.
OSMANLI’DA ÇOK DAHA EVVEL SİNEMALAR ÇEKİLDİ
En başta; 1914’te Osmanlı İmparatorluğu vardı. Yani Osmanlı sonları içerisinde bir sinema çekilmişse, bunu da bir Osmanlı vatandaşı çekmişse birinci Türk sineması o olmalı. Çünkü Manaki Kardeşler, Uzkınay’ın çektiği tez edilen sinemadan epeyce evvel Osmanlı sonları içerisinde, Osmanlı vatandaşı olarak, üstelik sinema dokümanlarında Osmanlı ayyıldızlı damga varken sinemalar çeker.
Manaki Kardeşler
Yün Eğiren Bayanlar (1905), Sultan Reşat’ın Balkan Ziyareti (1911) üzere hayli sayıda kayıt (o devir anlık kayıtlar ya da bugünkü haber görünütüsü sayılan şeyler sinema sayılırdı) kelam konusu. Üstelik bu sinemalar elimizde. Youtube’dan bile herkes izleyebilir. Lakin Manaki Kardeşler Makedon olduklarından Türk Sinemasının doğumu buradan başlatılmaz.
İkinci olarak; sineması çeken kişinin milliyetine bakacak olursak Fuat Uzkınay ya da daha sonrakilerin köken itibariyle diğer milletten olma ihtimali yok mu? Garantisi nereden alınıyor? Osmanlı’ya imparatorluk denmesinin niçini aslına bakarsan 72 millet değil mi? Hal bu biçimdeyken nasıl oluyor da Osmanlı çabucak hemen dağılmamışken ortaya çıkan eserler tarihin başlangıcı kabul edilmiyor?
SİNEMAMIZIN YAŞI ÇOK MU ÖNEMLİ?
Temelinde sorunun karşılığı net. Ulus devletlerin kurulduğu, yeni dünya nizamının oluştuğu 20. YY’ın başında bu biçimdesi bir mevzunun değerlendirmesi ırk üzerinden yapılacaktır. O denli de oldu. Sinemamızın doğumu, varlığı kanıtlanamayan bir kaydın üzerine yıkıldı.
Türk Sinemasının doğum gününün belirlenmesi noktasında önemli baş karışıklığı var. Kıstaslar sağlıklı değil. 1914’te Osmanlı var bulunmasına karşın Türkiye Cumhuriyeti sonlarına bakılırsa hareket ediliyor. Bunun bilimsel olarak da mana noktasında da sorun teşkil ettiği aşikar. Şayet Osmanlı’dan kelam ediyorsak 1905’te Osmanlı sonları içerisinde yer alan, vatandaş olan Manaki Kardeşler’in sinemaları başlangıcımız sayılabilmeli. Yok sorun yalnızca Türklük ise mevcudiyeti net olmayan bir sinemaya niye mahkum bırakılıyoruz?
SİNEMA TARİHİMİZ YİNE Mİ YAZILMALI?
Şu an sinemamızın 107 yaşında olduğunu söylüyoruz. 1914’teki kaydı baz alıyoruz. halbuki sinemamızın 114 ya da 110 yaşında olduğunu söylememiz mümkün. Sıkıntımız olağan olarak yaş büyütmek değil. Mevzuyu ele alım şekli, Türkiye Cumhuriyeti’nin geçmişi ile kurduğu bağa da işaret edecektir. İnkar mı, îzan mı? “Türk yönetmen” diyerek sinema tarihimizde ismi geçen kaç ismin gerçek uyruğunu biliyoruz? Hal bu biçimdeyken sağlıklı bir tarih akışı için niye harekete geçilmiyor?
Yakın geçmişimizde, tarih biliminin ve tarihi kimlerin yazdığının hayli değerli olduğunu gördük. Sinema da vaktin en kuvvetli aygıtı olduğuna nazaran sinema tarihimizin daha sağlıklı ve barışık biçimde yazılması gerekmez mi?
Fuat Uzkınay
SİNEMAMIZI DOĞURAN SİNEMA ORTADA YOK!
Başa dönelim. 1914’te bu biçimde bir sinema çekildi mi? Kesin olan bir şey var ki, kimsenin elinde bu sinema yok. İzlediğini söyleyenler oldu vakit zaman. Lakin ispat yok. Resmî kayıtlarda da sinema yok. Hatta direktör Fuat Uzkınay’ın kendisi bile yalnızca bir röportajında bu sinemadan bahsediyor. Onun dışında kelamını dahi etmiyor.
Burçak Cihan
Bu bahisle ilgili en geniş çalışmaları sinema tarihçisi Burçak Cihan yaptı. Birkaç yapıtında mevzuyu kıymetlendiren Cihan, bilhassa Türkiye’ye Sinemayı Getiren Adam: Sigmund Weinberg ve Birinci Türk Sinemaları kitaplarında detaylı biçimde sıkıntıyı ele alır. Cihan, Uzkınay’a ilişkin fazlaca sayıda evraka ulaşır. Hatta yakınlarıyla görüşür. Fakat sineması bakılırsan yoktur.
Bizi ilgilendiren temel kısım bu değil. Sıkıntı şu ki, Türk Sinemasının doğumu için ele alınan kıstaslarda ve sağlamasında sorun var.
Manaki Kardeşler’in çektiği Sultan Reşat’ın Balkan Ziyareti.
OSMANLI’DA ÇOK DAHA EVVEL SİNEMALAR ÇEKİLDİ
En başta; 1914’te Osmanlı İmparatorluğu vardı. Yani Osmanlı sonları içerisinde bir sinema çekilmişse, bunu da bir Osmanlı vatandaşı çekmişse birinci Türk sineması o olmalı. Çünkü Manaki Kardeşler, Uzkınay’ın çektiği tez edilen sinemadan epeyce evvel Osmanlı sonları içerisinde, Osmanlı vatandaşı olarak, üstelik sinema dokümanlarında Osmanlı ayyıldızlı damga varken sinemalar çeker.
Manaki Kardeşler
Yün Eğiren Bayanlar (1905), Sultan Reşat’ın Balkan Ziyareti (1911) üzere hayli sayıda kayıt (o devir anlık kayıtlar ya da bugünkü haber görünütüsü sayılan şeyler sinema sayılırdı) kelam konusu. Üstelik bu sinemalar elimizde. Youtube’dan bile herkes izleyebilir. Lakin Manaki Kardeşler Makedon olduklarından Türk Sinemasının doğumu buradan başlatılmaz.
İkinci olarak; sineması çeken kişinin milliyetine bakacak olursak Fuat Uzkınay ya da daha sonrakilerin köken itibariyle diğer milletten olma ihtimali yok mu? Garantisi nereden alınıyor? Osmanlı’ya imparatorluk denmesinin niçini aslına bakarsan 72 millet değil mi? Hal bu biçimdeyken nasıl oluyor da Osmanlı çabucak hemen dağılmamışken ortaya çıkan eserler tarihin başlangıcı kabul edilmiyor?
SİNEMAMIZIN YAŞI ÇOK MU ÖNEMLİ?
Temelinde sorunun karşılığı net. Ulus devletlerin kurulduğu, yeni dünya nizamının oluştuğu 20. YY’ın başında bu biçimdesi bir mevzunun değerlendirmesi ırk üzerinden yapılacaktır. O denli de oldu. Sinemamızın doğumu, varlığı kanıtlanamayan bir kaydın üzerine yıkıldı.
Türk Sinemasının doğum gününün belirlenmesi noktasında önemli baş karışıklığı var. Kıstaslar sağlıklı değil. 1914’te Osmanlı var bulunmasına karşın Türkiye Cumhuriyeti sonlarına bakılırsa hareket ediliyor. Bunun bilimsel olarak da mana noktasında da sorun teşkil ettiği aşikar. Şayet Osmanlı’dan kelam ediyorsak 1905’te Osmanlı sonları içerisinde yer alan, vatandaş olan Manaki Kardeşler’in sinemaları başlangıcımız sayılabilmeli. Yok sorun yalnızca Türklük ise mevcudiyeti net olmayan bir sinemaya niye mahkum bırakılıyoruz?
SİNEMA TARİHİMİZ YİNE Mİ YAZILMALI?
Şu an sinemamızın 107 yaşında olduğunu söylüyoruz. 1914’teki kaydı baz alıyoruz. halbuki sinemamızın 114 ya da 110 yaşında olduğunu söylememiz mümkün. Sıkıntımız olağan olarak yaş büyütmek değil. Mevzuyu ele alım şekli, Türkiye Cumhuriyeti’nin geçmişi ile kurduğu bağa da işaret edecektir. İnkar mı, îzan mı? “Türk yönetmen” diyerek sinema tarihimizde ismi geçen kaç ismin gerçek uyruğunu biliyoruz? Hal bu biçimdeyken sağlıklı bir tarih akışı için niye harekete geçilmiyor?
Yakın geçmişimizde, tarih biliminin ve tarihi kimlerin yazdığının hayli değerli olduğunu gördük. Sinema da vaktin en kuvvetli aygıtı olduğuna nazaran sinema tarihimizin daha sağlıklı ve barışık biçimde yazılması gerekmez mi?