Türkçe şiir ‘Türk’çe duruş!

JoKeR

Active member
Süleyman Çobanoğlu ile Dergâh Yayınları’nda tanışmıştım. Bir bankada çalışıyor, Dergâh’ta şiirleri yayımlanıyordu. Kilo almamış, saçları beyazlamamıştı. Şiirleri daha ‘çağla’ değildi. Hatta İsmet Özel, “Süleyman Çobanoğlu, heyhat!” dememişti. İlesam’da Muhittin’in elinden çay içmişliğimiz vardı. Sessiz durur, gözleri gülerdi.

Ortadan otuz yıl geçti. Süleyman bankadaki işinden ayrılıp televizyoncu oldu, gazete yazıları yazdı ve sonunda senaryo yazarlığında karar kıldı. Öbür yandan ‘şiir’i hiç ihmâl etmedi. Ağır ağır ilerledi, ölçülü ve sabırlı. Sırasıyla Şiirler Çağla (Oğlak yayınları, 1995), Hudayinabit (Profil Kitap, 2009) ve Tamgalar (Timaş Yayınları, 2019) ismiyle üç şiir kitabı yayımladı.

Çobanoğlu’nun Tamgalar’ını -bir daha- okudum. ‘Yüklü’ bir eser lakin daha başlarken kapağa takılıp kaldım. Şairin ismi gereğinden büyük yazılmış. halbuki art kapaktaki alıntıyı okumam için gözlük dahi yetmedi. aslına bakarsanız yazı kırmızının ortasında boğulup gitmiş.



Şiirleri okurken elimin altından sözlüğü eksik etmedim zira Çobanoğlu’nu okumak için kelamlık (çalışmak) kural. Kırka yakın sözün manasına bakmak zorunda kaldım. Bu tercihin şairin şiirine ‘darbe’ vurduğu görüşünde olanlar çoğunlukta. Hatta, “Şiiri güneş kadar parlak ancak ‘sözlük’le okunur olmak o güneşin üzerine bulut üzere çöküyor” deniliyor. Şiiri bu biçimde okumak okuru zorlayıp anlamayı güçleştirir lâkin onun Türkçe’yi yaşatmaya ve meyyit sözleri diriltmeye dair uğraşları -bence- alkışı hakediyor.

Başladığı birinci günden (1990) bu yana hali ve disiplini gözeten eserler ortaya koyan Çobanoğlu bilindik ve ama yıllardır gözardı edilen bir yöntemi tercih ediyor, ‘darası alınmış söz’ telaşından bahsediyor, “Türkçe şiir, Türk’e bakılırsa şiir” diyordu. söylemiş oldukleri fazlaca çarpıcı, sesi gürdü ancak bir daha de görmezden gelinip yok sayılmaktan kurtulamadı. Hatta ‘kültürel iktidar’ca Erzurumlu âşıklar düzeyine itildi. “Durum bu, ne düşünüyorsun?” diye sorsam, “Süleyman’san bu sıkıntıyı çekeceksin” yanıtını verirdi.

Milletini sindirmek isteyen ‘güçlü’ kuşatmaya sesiz kalmayıp isyan ediyor şair. Bunun izlerini Kurtbakışı, Sırtlan Hoştlamak ve Utanıyorum başlıklı şiirlerde görmek mümkün. Bu hali da kimi çevrelerce fazlaca ‘sert’ bulunuyor. Yeterlice Türkçü olduğu, İslâm’ı ihmal ettiği dillendiriliyor. bu biçimde düşünenler için “Beşerî” Hoyrat başlıklı şiirden bir dize alıntılayıp yorumu okura bırakalım: … yanıyor Muhammedî – amma islamcı değil … (s. 90). halbuki, “Türk değilmiş üzere yaparak varabileceğimiz bir yer yok” diyor şair ve ‘Sırp üzere bir insan tipini müslüman eden kuvvet’in peşinde olduğunu belirtiyor.

“… Balkona bayrak astım daha sonra öptüm ve sustum / Benim balkon Tuna’ydı, Bağdat’tı hem Mohaç’tı …” (Amasyalı…, s. 103), dizeleri şairin Türkçülüğünün vardığı son noktayı gösteriyor. Sormak gerekir: Bu dizelerin altına kim imza atmaz ki?

Duruşunu ‘Türk’(çe) ile sağlamlaştırdıktan daha sonra (Üçgen, s. 50), çağdaşı şairlere ‘ağır’ tenkitler yöneltiyor Süleyman. (Güneydoğu’da) Otuz yıl kurşun aktı tek şair ses etmedi (Amasyalı…., s. 102) diye serzenişte bulunuyor. Bu dizenin yazılması mı daha acı yoksa yazılana reaksiyon verilmemesi mi bilemiyorum. Bildiğim muhataplarının ona bir karşılık borçlu olduğu. Ağır ithamlar evet… Gel gör ki ‘çıt’ yok.

İçinde yaşadığı topluma karşı borçluluk hissettiğinden ve ‘bazıları’nın yerine kendisi utandığından olacak şu biçimde diyor Utanıyorum (s. 105) başlıklı şiirin son iki kıtasında:

…. vuruşmayan bir lisana eyittiği ses haram / Türkçeden, öz dilimden, ondan utanıyorum …

… şuncacık itten pusmuş bir bölük börü olduk / sesimizi işitmez dağdan utanıyorum.

Dünyaya ve soydaşlarına bigâne değil. Kudüs’le Bosna’yla yetinmiyor. Kırım’dan, Yanya’dan, Pamir’den, Akmescit’ten bahsediyor. Listeyi uzatabilirim lakin sormak gerekir: Kaç kişi bilir Akmescit neresi ve neler olmuş orada?

Balık, Tarlakuşu, Vatan, Yatılı… üzere şiirler, şairin kıssaya bakan yüzünü gösteriyor. Öykü etmeyi seviyor. ötürüsıyla “Şiirin Kutlu’su” olmayı hakediyor.

Çok sık olmamakla birlikte tablo üzere dizeleri var. “… aşı boya konutları dövüp duran çetin kış” (Yılkı, s. 22) üzere.

Kitaptaki en uzun şiir Tarlakuşu. Yirmibir kıtalık şiirde düşme olmaması dikkat alımlı. bununla birlikte aşk şiiri Tarlakuşu, bir çocuğun kol kırdıran aşkını resmediyor.

Son kitabı için, “Tamgalar, Tanrı’yı savunan fakat Tanrı’yla aldatılmaya karşı çıkan bir kitap. Bizi Türk olmanın ne demek olduğunu anımsamaya çağıran bir kitap.” diyor şair. Bu kıymetli. Zira ona nazaran, Türk milletine karşı mesuliyet hissetmeyen Türkçe şiir yazamaz. Türkiye Türkçe’dir, Türkçe ise Türk şiiri.

Çobanoğlu’nun bir öbür özelliğini gösteren şu kelamla bitirelim: Şiir hakkında konuşmak yerine şiir hakkında konuşan şiirler yazdım…

Ayın şiiri
Sırtlan Hoştlamak

Size çocukları vermeyeceğim / düş görüp de gülen çehrelerini / ıssız çiçekleri vermeyeceğim / kuşları, buğdayı, değirmenleri
ilah sattığınız o pazarlara / kurşun yesem dahi girmeyeceğim / dizlerim kopuyor, sırtımda kaya / olur da ölmezsem, durmayacağım.
Süleyman Çobanoğlu


Bir ‘okul’du Dergâh…


Yeni yıla (1990) girilmiş miydi bilmiyorum. Giresun’da, Gülistan kitabevinde bir mecmua ilanı görmüştük. Formunu hayal-meyal hatırlıyorum. Dergâh mecmuasının çıkmasıyla alâkalıydı. Fazla vakit geçmedi, birinci sayı 1990 martında yayımlandı. Alışılmışın haricinde bir mecmuaydı. Kağıdı, ebadı, hurufatı, herşeyi değişikti. Kapakta İsmet Özel yazısı: Özgürlük İçin Şiir. Şöyle bitiyordu yazı: Özgürlük için şiir yoksa, şiir ismine yazılanlar zalimlere birer ihsan yerine geçebilir. Birinci sayıyı görmüş, “enfes” demiştik kendimizi ayrıcalıklı hissederek. bu biçimdedan bu yana uzun müddet geçti. Artık gönül rahatlığıyla şunu söyleyebilirim: Bir okuldu Dergâh mecmuası. Herkese açılan kapıydı. Sahiden ‘dergâh’tı. Bir ekol ortaya koyduğundan sevenleri az ve ama oldukcatu.

32 yıl evvel Mustafa Kutlu idaresinde yola çıkan mecmuanın, Şubat 2022’de son (basılı) nüshası yayımlandı. Şöyle deniyordu 384. sayının takdiminde: … Bütün dünyada gözlemlenen kâğıt tedarikinde yaşanan zorluklar ve ortasında bulunduğumuz koşullar ötürüsıyla Dergâh Dergisi’nin yayınına orta veriyoruz… ‘Şartlar, maliyet, yayını zorlayan ögeler..’ Bunları en çok ben anlarım. Üzüldüm elbette. Yayınevinin kapısından içeri atılan birinci adımın heyecanını hâlâ ortasında taşıyan biri olarak. Yalnızca ben değil herkes üzüldü, tivitler atıldı, telefonlar susmadı. “Sever, okur ve takdir ederdim ama şimdiye kadar bir mecmua almışlığım yok” demişti gazeteden bir arkadaş. Bu cümle biroldukça şeyi özetlemiyor mu?

Bitirmeden şunu belirteyim: Kutlu ile özdeşleşen mecmuanın o ayrıldıktan daha sonra düzey kaybettiği, bu durumu düzeltebilmek için ‘atılım’ yapılamadığı biçimindeki tezlere katılmıyorum.

Dergâh’ı tekrar ‘Gülistan’ın vitrininde bakılırsaceğimiz günü -sabırla- bekliyorum.

Küçürek öykü: Yol arkadaşım muharrir

302 Mercedes, kırmızı çizgili. Kastamonu’ya gidiyoruz. Sürücünün olduğu tarafta, önden üçüncü sırada oturuyorum. Solumda post bıyıklı bir adam. Gözlük, pipo, kitap!. Yolu yarılayana kadar okudu. daha sonra bana dönüp gözlük üstünden, “Yazarım, ismim Yaşar. Pekala sen kimsin” diye sordu. “Ali.. Yatılı okuyorum. Öğretmen olacağım.” dedim. Gözleri parladı. “Öğretmen ha! Geleceğe biçim vereceksiniz, ne keyifli size.” dedi. “İnşallah” diye karşılık vermiştim ki birden celâllendi: Ne Allah’ı kardeşim? Allah mallah yok. İnanma bu biçimde şeylere! Kıpkırmızı kesilmişti. Bağırarak devam etti: Aydınlık Türkiye’nin…

Acı bir fren sesi, çığlıklar. 302 yalpaladı, savrulup yana, çukura girdi, ve bir ağaca çarpıp durdu. Koridora savrulmuştum. Muharrir Yaşar, önündeki koltuğa sarılmış, ‘kelime-i şehâdet’ getiriyordu!.
 
Üst