Ocak ayı ile birlikte enflasyon yüzde 50’ye dayandı. Çok değil son üç ay içerisinde yüzde 20’lerden yüzde 50’lere savrulan, sene başında yapılan maaş artırımlarını bir ay ortasında geri alan, hayli süratli ve fazlaca önemli bir fakirleşme yaşıyoruz.
Enflasyon karşısında alım gücünün süratle erimesi, düşük gelir kümelerini sefalet hududuna getirirken gençlerimizi yurtharicinde daha yüksek bir refah düzeyi yakalama arayışına itiyor.
Gerçek siyasetler izlendiğinde enflasyon düşer, makroekonomik istikrar kazanılır. Bundan yana kuşkum yok. Keza pandemi öncesi periyotta de enflasyon hedeflemesi yapıp, enflasyon sıkıntısını çözememiş bizden öbür ülke kalmamıştı.
Biz maalesef pandemi öncesi devirde de enflasyonu epeyce ciddiye almadık. Lakin bugün olduğu kadar klâsik siyasetten da hiç ayrışmadık. Her kusurdan bir biçimde geri dönülür. Lakin yüksek enflasyon altında süratle fakirleşen halkımızın bu süreçte yaşadığı maddi ve manevi kayıpları yerine koyabilmek, yurt dışına yerleşip tertip kuran gençlerimizi geri getirebilmek, bir sefer yüzde 50’lere vuran enflasyonu “can acıtmadan” ve kolay yoldan düşürebilmek fazlaca güç.
Enflasyonun sebebi küresel mi?
Pandemi daha sonrası tüm dünyada enflasyon yaşanıyor. Küresel enflasyon, Türkiye’de yaşanan enflasyonu da etkiliyor elbette. Lakin buradan yola çıkarak içeride yaşadığımız enflasyonu küresel faktörlerle açıklamak yanılgılı olur.
Bizdeki enflasyon zati kendi yanlışlarımızdan kaynaklanıp küresel enflasyondan da bir modül etkileniyor. Sayı verecek olursak, dünyanın geri kalanının 2021 yılında deneyim ettiği enflasyon yüzde 4 civarında iken biz geçtiğimiz seneyi bunun dokuz katı bir enflasyonla kapattık.
Enflasyon dinamiklerinde dünyanın geri kalanından değerli biçimlerde ayrışıyoruz:
Beklenti İdaresi
Eski Fed lideri Bernanke, “Para siyaseti yüzde 98 kelam, yüzde 2 eylemdir” demişti. Bernanke bu kelamıyla merkez bankasının kelamlı yönlendirme ile beklentileri denetim altına alabilme gücüne vurgu yapıyordu. Gerçekten şu anda Fed liderlerinin arka arda sahneye çıkıp, faiz artışı sinyali vermelerini bu çerçeveden kıymetlendirmek lazım.
Fed, kanımca şahin sinyallerle beklentileri denetim altına alıp daha sonrasında asgarî faiz artışı ile fiyat istikrarı sağlamayı hedefliyor. Zira piyasalar Fed’in niyetinde samimi olduğuna inanıp enflasyon beklentilerini” daha Fed faiz artırmadan” aşağı çekerlerse bu biçimde minimum faiz artışı ile fiyat istikrarı sağlanabilecektir.
Bizde ise enflasyonu düşürmek için faiz artışı sinyali vermek şu biçimde dursun tersine faiz artışı gelmeyeceği söyleniyor.
Bu siyasetin Yeni Ekonomik Model’de (YEM) vurgulanan ve “faizi düşürerek enflasyonun düşeceği” anlayışının kararı olduğu söylenebilir. Ancak bu teoriye inancı olan bir merkez bankasının yüzde 50’ye vurmuş bir enflasyon varken niye faiz indirmediğini anlamak da güç. Keza PPK metinlerinde de bu teorinin yer almaması TCMB’nin kelam konusu teoriye karşı çekinceleri olduğu izlenimi yaratıyor.
Bu niye değerli? Şayet ileriye yönelik olarak merkez bankasının ne adım atacağını bilemezseniz enflasyon beklentilerinizde para siyaseti kaynaklı bir düzgünleştirme yapamazsınız. bu biçimde da Fedvari kelamlı yönlendirmeyle beklentileri aşağı çekemediğiniz için, maalesef vakti gelip enflasyonu düşürme sonucu alındığında en ağır bedeli ödeyerek düşürmek zorunda kalıyorsunuz.
Kredibilite
Dünyanın geri kalanı pandemiye yüzde 1’ler düzeyinde bir enflasyonla girerken biz yüzde 11 düzeyinde bir enflasyonla girdik. Yani bizde esasen pandemi evvelce gelen kemikleşmiş bir enflasyon vardı.
ABD’de Fed sene sonu enflasyonunu yüzde 2,6 beklerken, piyasalar yüzde 3,6 enflasyon fiyatlıyor. 2023 için ise piyasalar Fed’den de düşük yüzde 2, 2’lik bir enflasyon bekliyor. Bizde ise TCMB 2022 enflasyonun yüzde 23 açıklarken piyasa beklentisi yüzde 36 civarında. 2023 için ise o kadar fazla belirsizlik var ki TCMB’nin ciddiye alınmayan yüzde 8 kestirimini saymazsak piyasalar şu evrede varsayım bile yapmıyor.
Arz enflasyonu
Fed başta olmak üzere, gelişmiş ülke merkez bankaları başından beri yaşanan enflasyonun aslında arz kaynaklı olduğunu söylüyor.Arzı azaltan sebepler pandeminin ortadan kalkması ile birlikte son bulacağı için uzunca bir süre enflasyonun “geçici” olduğunu söyleyip faiz artırımlarını gündeme almadılar. Lakin pandeminin uzaması hesapları bozdu. Çünkü altta yatan sebep süreksiz bile olsa bir defa enflasyon beklentileri kemikleşmeye başlarsa o noktada enflasyonun katılaşması ve kalıcılaşması kelam konusu. İşte bu niçinle Omikron varyantı ile bir arada evvel Fed’in daha sonrasında ECB’nin telaffuz değiştirerek faiz artışları ile enflasyonu denetim edecekleri bildirilerini alıyoruz.
Bizim merkez bankamız da enflasyonun arz kaynaklı sebepleri olduğunu not ediyor. Lakin dünyanın geri kalanının bahsetmiş olduğu “arz şoku” pandeminin getirdiği ve merkez bankalarının denetimi olmayan sebeplerden kaynaklanıyor. Bu tıp bir arz şoku olduğunda merkez bankasının faiz artışına gitmesi altta yatan enflasyonist baskıyı ortadan kaldırmaz. Zira faiz artışı tedarik zinciri meselelerini çözmez. O niçinle merkez bankaları enflasyonist baskıları “arz” tarafınca deklare ettiklarında, bunu niye harekete geçmediklerine bir münasebet olarak ortaya sürerler.
Enflasyonu düşürmenin bedeli
Bizde yaşanan arz kaynaklı enflasyonun en değerli niçini ise merkez bankasının faiz indirimleri kararı yaşanan kur şoku. Yani yaşadığımız arz şoku para siyaseti haricinde bir sebepten değil, tersine para siyasetinin kendisinden kaynaklanıyor. “Arz kaynaklı” faktörleri ileri sürüp faiz artırmamak artık Batılı ülkeler için bile bir alternatif olarak görülmüyor. O faktörleri yaratan temel niçinin faiz indirimleri olduğu ülkemizde ise “faiz artışı yapmayacağız” demek kendi yarattığımız enflasyonla bile uğraş etmeyeceğiz manası taşıyor.
Enflasyonla uğraşın, yüksek faizin bir bedeli var kuşkusuz. İçinde bulunduğumuz kurallar ülkemizde bu bedelin daha da ağır olacağını gösteriyor. Lakin enflasyonu düşürmek için ödenmesi gereken süreksiz bedel, yüksek enflasyonun şu anda yarattığı derin hasardan daha düşük olacaktır. Dünyanın geri kalanı bu niçinle sıkı para siyasetine geçmekte ve bu yolda ödenecek bedeli de göze almaktadır.
Enflasyon karşısında alım gücünün süratle erimesi, düşük gelir kümelerini sefalet hududuna getirirken gençlerimizi yurtharicinde daha yüksek bir refah düzeyi yakalama arayışına itiyor.
Gerçek siyasetler izlendiğinde enflasyon düşer, makroekonomik istikrar kazanılır. Bundan yana kuşkum yok. Keza pandemi öncesi periyotta de enflasyon hedeflemesi yapıp, enflasyon sıkıntısını çözememiş bizden öbür ülke kalmamıştı.
Biz maalesef pandemi öncesi devirde de enflasyonu epeyce ciddiye almadık. Lakin bugün olduğu kadar klâsik siyasetten da hiç ayrışmadık. Her kusurdan bir biçimde geri dönülür. Lakin yüksek enflasyon altında süratle fakirleşen halkımızın bu süreçte yaşadığı maddi ve manevi kayıpları yerine koyabilmek, yurt dışına yerleşip tertip kuran gençlerimizi geri getirebilmek, bir sefer yüzde 50’lere vuran enflasyonu “can acıtmadan” ve kolay yoldan düşürebilmek fazlaca güç.
Enflasyonun sebebi küresel mi?
Pandemi daha sonrası tüm dünyada enflasyon yaşanıyor. Küresel enflasyon, Türkiye’de yaşanan enflasyonu da etkiliyor elbette. Lakin buradan yola çıkarak içeride yaşadığımız enflasyonu küresel faktörlerle açıklamak yanılgılı olur.
Bizdeki enflasyon zati kendi yanlışlarımızdan kaynaklanıp küresel enflasyondan da bir modül etkileniyor. Sayı verecek olursak, dünyanın geri kalanının 2021 yılında deneyim ettiği enflasyon yüzde 4 civarında iken biz geçtiğimiz seneyi bunun dokuz katı bir enflasyonla kapattık.
Enflasyon dinamiklerinde dünyanın geri kalanından değerli biçimlerde ayrışıyoruz:
Beklenti İdaresi
Eski Fed lideri Bernanke, “Para siyaseti yüzde 98 kelam, yüzde 2 eylemdir” demişti. Bernanke bu kelamıyla merkez bankasının kelamlı yönlendirme ile beklentileri denetim altına alabilme gücüne vurgu yapıyordu. Gerçekten şu anda Fed liderlerinin arka arda sahneye çıkıp, faiz artışı sinyali vermelerini bu çerçeveden kıymetlendirmek lazım.
Fed, kanımca şahin sinyallerle beklentileri denetim altına alıp daha sonrasında asgarî faiz artışı ile fiyat istikrarı sağlamayı hedefliyor. Zira piyasalar Fed’in niyetinde samimi olduğuna inanıp enflasyon beklentilerini” daha Fed faiz artırmadan” aşağı çekerlerse bu biçimde minimum faiz artışı ile fiyat istikrarı sağlanabilecektir.
Bizde ise enflasyonu düşürmek için faiz artışı sinyali vermek şu biçimde dursun tersine faiz artışı gelmeyeceği söyleniyor.
Bu siyasetin Yeni Ekonomik Model’de (YEM) vurgulanan ve “faizi düşürerek enflasyonun düşeceği” anlayışının kararı olduğu söylenebilir. Ancak bu teoriye inancı olan bir merkez bankasının yüzde 50’ye vurmuş bir enflasyon varken niye faiz indirmediğini anlamak da güç. Keza PPK metinlerinde de bu teorinin yer almaması TCMB’nin kelam konusu teoriye karşı çekinceleri olduğu izlenimi yaratıyor.
Bu niye değerli? Şayet ileriye yönelik olarak merkez bankasının ne adım atacağını bilemezseniz enflasyon beklentilerinizde para siyaseti kaynaklı bir düzgünleştirme yapamazsınız. bu biçimde da Fedvari kelamlı yönlendirmeyle beklentileri aşağı çekemediğiniz için, maalesef vakti gelip enflasyonu düşürme sonucu alındığında en ağır bedeli ödeyerek düşürmek zorunda kalıyorsunuz.
Kredibilite
Dünyanın geri kalanı pandemiye yüzde 1’ler düzeyinde bir enflasyonla girerken biz yüzde 11 düzeyinde bir enflasyonla girdik. Yani bizde esasen pandemi evvelce gelen kemikleşmiş bir enflasyon vardı.
ABD’de Fed sene sonu enflasyonunu yüzde 2,6 beklerken, piyasalar yüzde 3,6 enflasyon fiyatlıyor. 2023 için ise piyasalar Fed’den de düşük yüzde 2, 2’lik bir enflasyon bekliyor. Bizde ise TCMB 2022 enflasyonun yüzde 23 açıklarken piyasa beklentisi yüzde 36 civarında. 2023 için ise o kadar fazla belirsizlik var ki TCMB’nin ciddiye alınmayan yüzde 8 kestirimini saymazsak piyasalar şu evrede varsayım bile yapmıyor.
Arz enflasyonu
Fed başta olmak üzere, gelişmiş ülke merkez bankaları başından beri yaşanan enflasyonun aslında arz kaynaklı olduğunu söylüyor.Arzı azaltan sebepler pandeminin ortadan kalkması ile birlikte son bulacağı için uzunca bir süre enflasyonun “geçici” olduğunu söyleyip faiz artırımlarını gündeme almadılar. Lakin pandeminin uzaması hesapları bozdu. Çünkü altta yatan sebep süreksiz bile olsa bir defa enflasyon beklentileri kemikleşmeye başlarsa o noktada enflasyonun katılaşması ve kalıcılaşması kelam konusu. İşte bu niçinle Omikron varyantı ile bir arada evvel Fed’in daha sonrasında ECB’nin telaffuz değiştirerek faiz artışları ile enflasyonu denetim edecekleri bildirilerini alıyoruz.
Bizim merkez bankamız da enflasyonun arz kaynaklı sebepleri olduğunu not ediyor. Lakin dünyanın geri kalanının bahsetmiş olduğu “arz şoku” pandeminin getirdiği ve merkez bankalarının denetimi olmayan sebeplerden kaynaklanıyor. Bu tıp bir arz şoku olduğunda merkez bankasının faiz artışına gitmesi altta yatan enflasyonist baskıyı ortadan kaldırmaz. Zira faiz artışı tedarik zinciri meselelerini çözmez. O niçinle merkez bankaları enflasyonist baskıları “arz” tarafınca deklare ettiklarında, bunu niye harekete geçmediklerine bir münasebet olarak ortaya sürerler.
Enflasyonu düşürmenin bedeli
Bizde yaşanan arz kaynaklı enflasyonun en değerli niçini ise merkez bankasının faiz indirimleri kararı yaşanan kur şoku. Yani yaşadığımız arz şoku para siyaseti haricinde bir sebepten değil, tersine para siyasetinin kendisinden kaynaklanıyor. “Arz kaynaklı” faktörleri ileri sürüp faiz artırmamak artık Batılı ülkeler için bile bir alternatif olarak görülmüyor. O faktörleri yaratan temel niçinin faiz indirimleri olduğu ülkemizde ise “faiz artışı yapmayacağız” demek kendi yarattığımız enflasyonla bile uğraş etmeyeceğiz manası taşıyor.
Enflasyonla uğraşın, yüksek faizin bir bedeli var kuşkusuz. İçinde bulunduğumuz kurallar ülkemizde bu bedelin daha da ağır olacağını gösteriyor. Lakin enflasyonu düşürmek için ödenmesi gereken süreksiz bedel, yüksek enflasyonun şu anda yarattığı derin hasardan daha düşük olacaktır. Dünyanın geri kalanı bu niçinle sıkı para siyasetine geçmekte ve bu yolda ödenecek bedeli de göze almaktadır.