Mahmut Hamsici – BBC Türkçe
Temizlenen mezar taşları, sulanan topraklar, ekilen çiçekler, okunan dualar, daima gelip giden ziyaretçiler…
Van’da, büyük bir alana yayılan Seyrantepe Mezarlığı bayram devrinde son derece hareketli.
Mezarlığın uzak bir köşesinde ise ne bir renk ne de bir hareketlilik var.
Var olan yalnızca safi bir sessizlik, kurumuş otlar, topraktan yer yer çıkan dikenler ve hepsi tıpkı soluk renkteki mezar taşları.
Burası, göçmen vefatlarıyla son senelerda daima büyüyen, kimsesizler mezarlığı.
Her sayı bir insan
Buradaki onlarca mezar taşının neredeyse hiç birinde isim yok.
İsimlerin yerine sayılar bulunuyor.
992, 1007, 1837, 1925, 2248…
Her sayı bir insan demek.
Bazılarında insanların nerede öldüğü yazıyor; Van Gölü, Saray, Çaldıran…
Kimilerinde mevt tarihleri de yazılı. Tarihlerin büyük bir kısmı son birkaç yıla ilişkin.
Son senelerda büyüyen mezarlık
Etraftaki mahalle sakinleri; denk geldiklerinde definlere katıldıklarını, kürekle toprak atmaya yardım ettiklerini, namaza durduklarını ve vakit zaman da mezara su götürdüklerini anlatıyor.
Onlardan biri olan Ali Karal, çabucak mezarlığın yanında bulunan, 2011 sarsıntısından daha sonra yapılan konteynırlarda yaşıyor.
Karal, şimdiye kadar birfazlaca kere definleri görüp katılmış.
“Sahipsizdirler onlar” diyor mezar taşlarına bakarak.
Bir seferinde donarak ölen bir anne ile çocuklarının cenazesine katılmış, onu unutamadığını anlatıyor.
Karal, “Ben buraya geldiğimde burada yalnızca iki mezar taşı vardı” diyor.
Son senelerdaysa mezar, göçmen vefatlarıyla daima genişlemiş.
‘Haber alınca cenazelerine katılıyoruz’
Muhammed Hüseyin Sultani, Türkiye’de müdafaa statüsüyle yaşayan bir Afgan göçmen.
Bu mezarlıkta yatanların birçoklarının da Afgan olduğunu söylüyor.
Cenazelerden haber aldıklarında, Afgan arkadaşları içinde telefonla haberleşip defin merasimlerine katıldığını anlatıyor.
Sultani, definlerde birfazlaca sefer istekli olarak dua üzere dini ritüelleri de gerçekleştirmiş.
Van’da ayrıyeten daha küçük olmakla bir arada Yeni Mahalle’de de bir kimsesizler mezarlığı var.
Göçmenlerin bir kısmı da oraya defnediliyor.
Boğulma, donma, trafik kazası
Son senelerda Van ve yakınlarında yaşanan göçmen ölümlerinin sayısı artıyor.
Van Barosu Göç ve İltica Kurulu Lideri Jindar Uçar, ölümlerin Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği’nin 2018’de Van’daki ofisini kapatması akabinde arttığını söylüyor.
Uçar’a göre Van bu tarihten daha sonra yasadışı olarak hududu geçenler için sığınma müracaatlarının yapıldığı bir yerden çok Türkiye’nin Batısına ya da Avrupa’ya geçiş için bir transit nokta haline geldi.
Bölgedeki vefatlar farklı niçinlerle gerçekleşiyor.
Kış aylarında donma olayları yaygın bir biçimde görülüyor.
Donarak hayatını kaybeden göçmenlerin bir kısmının cesedi lakin ilkbaharda karların eriyip, hudut bölgelerindeki köylülerin, üzerlerindeki kar örtüsü kalkmış cesetlere denk gelmesiyle bulunuyor.
Kimi hadiselerde, yırtıcı hayvanların cesetleri parçaladığı anlaşılıyor.
Trafik kazaları da vefat niçinleri içinde.
Sonu geçenler, göçmen kaçakçıları tarafınca kalabalık bir biçimde minibüs üzere araçlara bindirildiğinde ve bu araçlar kaza yaptığında mevt sayısı artıyor.
Örneğin bu ayın ikinci haftasında, Van merkez ile Erciş ilçesi içinde, göçmenleri taşıyan bir minibüsün kaza yapması kararı 12 kişi ömrünü kaybederken 26 kişi de yaralandı.
Van Gölü’nde ise bir daha kaçakçıların tertibiyle göçmenleri taşıyan teknelerin batması olaylarında önemli can kayıpları yaşanabiliyor.
Sonu geçen göçmenler, karadan gittiklerinde Bitlis’in Tatvan ilçesine kadarki yolda epey sayıda denetime denk geliyor.
Onlar da bu karayolunu atlatmak için Van’dan teknelerle Tatvan’a geçmeyi deneyebiliyor.
Kaçakçıların tertibindeki, kalabalıkların taşındığı bu teknelerin batması ise büyük kayıpları doğurabiliyor.
27 Haziran 2020’deki büyük tekne faciasında resmi sayılara göre 61 kişi ömrünü kaybetti.
Kimi göçmenlerin cesetleri, sabunlaşmış bir biçimde sudan çıkartıldı.
Birtakım şahısların kimliği tespit edilemeyebiliyor
İşte bütün bu hadiselerde anlatılan şahıslardan kimilerinin mezarları bugün, Van’daki kimsesizler mezarlıklarında bulunuyor.
Bu şahısların otopsileri yapılıyor, fotoğrafları çekiliyor.
Otopsiden daha sonra 15 gün boyunca cenaze için kimsenin gelmemesi durumunda cenazeler buralara gömülüyor.
birtakım bazı kimlikler tespit edilemeyebiliyor.
Van Büyükşehir Belediyesi tarafınca İsimli Tıp’tan numaralandırılmış bir biçimde alınan cenazeler bir daha numaralandırılmış biçimde mezarlığa gömülüyor.
Numaralar, mezarlığın kime ilişkin olduğu bilgisini de içeriyor.
Buraya gömüldükten daha sonra ölenlerin yakınlarının ilerleyen devirde gelip mezarın kazılması akabinde cenazelerini alıp ülkelerine götürdükleri durumlar da oluyor.
Van Barosu’ndan Uçar’a nazaran son üç yıla bakıldığında kentte her yıl yaklaşık 75 – 100 göçmen ömrünü kaybediyor.
“Ancak bunlar tespit edilebilenler” diye ekliyor Uçar.
Seyrantepe sakinlerinden Ali Karal, kimsesizler mezarlığının bir duvarının mezarlığı genişletmek için yıkıldığını anlatıyor.
bu biçimde devam ederse, kimsesizler mezarlığı ileride göçmen mezarlığı olarak anılacak üzere duruyor.
Hatta tahminen de Türkiye’nin en büyük göçmen mezarlığı olarak…
Temizlenen mezar taşları, sulanan topraklar, ekilen çiçekler, okunan dualar, daima gelip giden ziyaretçiler…
Van’da, büyük bir alana yayılan Seyrantepe Mezarlığı bayram devrinde son derece hareketli.
Mezarlığın uzak bir köşesinde ise ne bir renk ne de bir hareketlilik var.
Var olan yalnızca safi bir sessizlik, kurumuş otlar, topraktan yer yer çıkan dikenler ve hepsi tıpkı soluk renkteki mezar taşları.
Burası, göçmen vefatlarıyla son senelerda daima büyüyen, kimsesizler mezarlığı.
Her sayı bir insan
Buradaki onlarca mezar taşının neredeyse hiç birinde isim yok.
İsimlerin yerine sayılar bulunuyor.
992, 1007, 1837, 1925, 2248…
Her sayı bir insan demek.
Bazılarında insanların nerede öldüğü yazıyor; Van Gölü, Saray, Çaldıran…
Kimilerinde mevt tarihleri de yazılı. Tarihlerin büyük bir kısmı son birkaç yıla ilişkin.
Son senelerda büyüyen mezarlık
Etraftaki mahalle sakinleri; denk geldiklerinde definlere katıldıklarını, kürekle toprak atmaya yardım ettiklerini, namaza durduklarını ve vakit zaman da mezara su götürdüklerini anlatıyor.
Onlardan biri olan Ali Karal, çabucak mezarlığın yanında bulunan, 2011 sarsıntısından daha sonra yapılan konteynırlarda yaşıyor.
Karal, şimdiye kadar birfazlaca kere definleri görüp katılmış.
“Sahipsizdirler onlar” diyor mezar taşlarına bakarak.
Bir seferinde donarak ölen bir anne ile çocuklarının cenazesine katılmış, onu unutamadığını anlatıyor.
Karal, “Ben buraya geldiğimde burada yalnızca iki mezar taşı vardı” diyor.
Son senelerdaysa mezar, göçmen vefatlarıyla daima genişlemiş.
‘Haber alınca cenazelerine katılıyoruz’
Muhammed Hüseyin Sultani, Türkiye’de müdafaa statüsüyle yaşayan bir Afgan göçmen.
Bu mezarlıkta yatanların birçoklarının da Afgan olduğunu söylüyor.
Cenazelerden haber aldıklarında, Afgan arkadaşları içinde telefonla haberleşip defin merasimlerine katıldığını anlatıyor.
Sultani, definlerde birfazlaca sefer istekli olarak dua üzere dini ritüelleri de gerçekleştirmiş.
Van’da ayrıyeten daha küçük olmakla bir arada Yeni Mahalle’de de bir kimsesizler mezarlığı var.
Göçmenlerin bir kısmı da oraya defnediliyor.
Boğulma, donma, trafik kazası
Son senelerda Van ve yakınlarında yaşanan göçmen ölümlerinin sayısı artıyor.
Van Barosu Göç ve İltica Kurulu Lideri Jindar Uçar, ölümlerin Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliği’nin 2018’de Van’daki ofisini kapatması akabinde arttığını söylüyor.
Uçar’a göre Van bu tarihten daha sonra yasadışı olarak hududu geçenler için sığınma müracaatlarının yapıldığı bir yerden çok Türkiye’nin Batısına ya da Avrupa’ya geçiş için bir transit nokta haline geldi.
Bölgedeki vefatlar farklı niçinlerle gerçekleşiyor.
Kış aylarında donma olayları yaygın bir biçimde görülüyor.
Donarak hayatını kaybeden göçmenlerin bir kısmının cesedi lakin ilkbaharda karların eriyip, hudut bölgelerindeki köylülerin, üzerlerindeki kar örtüsü kalkmış cesetlere denk gelmesiyle bulunuyor.
Kimi hadiselerde, yırtıcı hayvanların cesetleri parçaladığı anlaşılıyor.
Trafik kazaları da vefat niçinleri içinde.
Sonu geçenler, göçmen kaçakçıları tarafınca kalabalık bir biçimde minibüs üzere araçlara bindirildiğinde ve bu araçlar kaza yaptığında mevt sayısı artıyor.
Örneğin bu ayın ikinci haftasında, Van merkez ile Erciş ilçesi içinde, göçmenleri taşıyan bir minibüsün kaza yapması kararı 12 kişi ömrünü kaybederken 26 kişi de yaralandı.
Van Gölü’nde ise bir daha kaçakçıların tertibiyle göçmenleri taşıyan teknelerin batması olaylarında önemli can kayıpları yaşanabiliyor.
Sonu geçen göçmenler, karadan gittiklerinde Bitlis’in Tatvan ilçesine kadarki yolda epey sayıda denetime denk geliyor.
Onlar da bu karayolunu atlatmak için Van’dan teknelerle Tatvan’a geçmeyi deneyebiliyor.
Kaçakçıların tertibindeki, kalabalıkların taşındığı bu teknelerin batması ise büyük kayıpları doğurabiliyor.
27 Haziran 2020’deki büyük tekne faciasında resmi sayılara göre 61 kişi ömrünü kaybetti.
Kimi göçmenlerin cesetleri, sabunlaşmış bir biçimde sudan çıkartıldı.
Birtakım şahısların kimliği tespit edilemeyebiliyor
İşte bütün bu hadiselerde anlatılan şahıslardan kimilerinin mezarları bugün, Van’daki kimsesizler mezarlıklarında bulunuyor.
Bu şahısların otopsileri yapılıyor, fotoğrafları çekiliyor.
Otopsiden daha sonra 15 gün boyunca cenaze için kimsenin gelmemesi durumunda cenazeler buralara gömülüyor.
birtakım bazı kimlikler tespit edilemeyebiliyor.
Van Büyükşehir Belediyesi tarafınca İsimli Tıp’tan numaralandırılmış bir biçimde alınan cenazeler bir daha numaralandırılmış biçimde mezarlığa gömülüyor.
Numaralar, mezarlığın kime ilişkin olduğu bilgisini de içeriyor.
Buraya gömüldükten daha sonra ölenlerin yakınlarının ilerleyen devirde gelip mezarın kazılması akabinde cenazelerini alıp ülkelerine götürdükleri durumlar da oluyor.
Van Barosu’ndan Uçar’a nazaran son üç yıla bakıldığında kentte her yıl yaklaşık 75 – 100 göçmen ömrünü kaybediyor.
“Ancak bunlar tespit edilebilenler” diye ekliyor Uçar.
Seyrantepe sakinlerinden Ali Karal, kimsesizler mezarlığının bir duvarının mezarlığı genişletmek için yıkıldığını anlatıyor.
bu biçimde devam ederse, kimsesizler mezarlığı ileride göçmen mezarlığı olarak anılacak üzere duruyor.
Hatta tahminen de Türkiye’nin en büyük göçmen mezarlığı olarak…