JoKeR
Active member
İsmail Müştak Mayakon, birincilikle bitirdiği Mekteb-i Mülkiye’den daha sonrasında uzunca bir periyot mabeyn kâtipliği yapar. İttihatçıların idareyi ele almalarından daha sonra da kâtipliğini sürdürür. Cumhuriyet senelerında ise Atatürk’ün yakınında gazeteci ve milletvekili olarak görünür. Mayakon’un anıları vefatı ötürüsıyla yarım kalır. Eşi Sadiye Mayakon, 1911’de Tanin’de neşrine başlanan ve Sultan Reşat’ın son verilmesini istediği yazıları bir ortaya getirerek hatıratı tamamlar. Burada, 1911’dekilerle Cumhuriyet devrinde yayımlanan yazılar içinde birtakım yinelar olduğu görülür. Öte yandan Tanin’deki yazılarda “ağır” bir lisan kelam konusudur ve elimizdeki baskıda bu sebepten sadeleşmeye gidilir. Kitapta, ne vakit kaleme alındığını bilmediğimiz, Sadiye Mayakon’a ilişkin bir de önsöz vardır. Orada 1937’de yeniden yazılmaya başlanan anıların İsmail Müştak Mayakon’un Atatürk’ün yanında ağır olarak çalışmak zorunda kaldığı için tamamlanamadığı bilgisi verilir.
Mayakon, II. Abdülhamid hakkında yazılmış çabucak bütün yapıtları okuduğunu, bunların birçoklarının hayal mahsulü olduğunu tez eder. Padişah hakkında tarihi gün yüzüne çıkarabilecek iki çeşitten insan sayar. Birincisi, II. Abdülhamid’in uşak ve ağa çalışanları, oburu Yıldız’daki aydınlar ve fikir adamlarıdır. Ona nazaran asıl istifade edilecek kesim birincilerdir. Musahip, bekçi, seccadecibaşı, ibrikdarbaşı, tütüncübaşı üzere kimselerin bu konuda söyleyecekleri epeyce değerlidir. Saray entrikalarını ve bu entrikalarda II. Abdülhamid’in işgal ettiği yeri en güzel onlar görmüşlerdir. Saraydaki fikir erkeklerindan meşhur hatıratı da olan Tahsin Paşa ise Mayakon’a bakılırsa oldukça değerli bir eser var etmiş fakat o da “bildiklerinin onda birini bile” yazmamıştır. Mayakon, bu yapıtı yazması için Tahsin Paşa’yı kendisinin teşvik ettiğini söyler. Bu eser de Kapı Yayınlarından Yüksel Kanar’ın hazırlığında yayımlanmıştır.
II. ABDÜLHAMİD’E DAİR DETAYLAR
İsmail Müştak Mayakon, Yıldız’da Neler Gördüm, Haz. Recep Yılmaz, Kapı Yayınları 2021, 223 sayfa
İsmail Müştak Mayakon, bu iki kesim içinde bir kişiselyet olarak görülebilir. Hatırat, bu açıdan saraydaki işleyişe ve padişaha dair detayları göz önüne serer. Sözgelimi, Yıldız Sarayı’na ramazan ayında giren Mayakon, burada oruçtan eser olmadığını, odacıların durmadan kahve ve su taşıdıklarını anlatır. Padişahın her çeşitten kutlama merasiminde belli rütbeye kadar olan şahısları ayakta, daha sonrasındakileri oturduğu yerden kabul ettiğini müellif. Salonun ortasında dimdik duran Teşrifat nazırı, padişahın ne vakit oturması gerektiğini tespit ettiği anda bunu yerden selam vererek padişaha hatırlatır. II. Abdülhamid, yediği içtiği şeylerin sağlıklı ya da lezzetli olmasından fazla emniyetli olup olmadığına dikkat eder. Aşçının uzman olmasından fazlaca sadık olması değerlidir. Düşman bir elin, sofrasına gelenlere zehir katabileceği korkusu padişaha yalnızca karakulak suyunu içirtir. Zira bu suyun kaynağında geceli gündüzlü iki tüfekçi bekler. Buna karşın padişah, tüfekçilerin damacanalara vurduğu damgadan hayli kilercisi ve has adamı Hüseyin Bey’in sürahideki mührünü arar. Tahta çıktığı birinci başlarda Cuma namazlarını İstanbul’un türlü mescitlerinde kılar. Yabancı temsilcilerin yapacağı toplantılardan bilgi devşirecek kadar kuvvetli bir istihbarat ağı olduğu da bu kitapta görülür. II. Abdülhamid’in sabahtan akşama kadar bayanlarla meşgul olduğunu anlatan hatıratların hepsinin uydurma olduğunu söyler. Ona göre padişah, ne resmî ne de özel işlerine bayanları karıştırmamıştır. II. Abdülhamid’in dindarlığı da bir ahiret işi olmaktan öte politiktir. Onun tahsil düzeyi de çağdaşı Avrupalı hükümdarlara nispetle çok aşağılardadır. Bu sebepten kitapta “alaylı hükümdar” biçiminde anılır.
BEŞİKTAŞ MUHAFIZI HASAN PAŞA
Muharrir, periyodun bir fazlaca hatıratında gördüğümüz üzere II. Abdülhamid’e karşı derin bir öfke içerisindedir. Meşhur Yıldız suikastını isim babası üzere alkışlar. Memleketi ve milleti Abdülhamid’in elinden kurtarmak için onun ya ömrüne ya da saltanatına son vermekten diğer deva olmadığını düşünür. Yıldız suikastı, Mayakon’a nazaran padişaha suikastın mümkün olduğunu göstermesi bakımından kıymetlidir. Buradan hareketle kitapta hem padişahın şahsına tıpkı vakitte Yıldız yönetimine tahkir edici ağır bir lisanla yorumlar getirildiği söylenmelidir. bir daha de Mayakon’un gündelik saray ömrüne dair dikkatleri göz gerisi edilmemelidir. örneğin Yıldız Sarayı ve saraya çıkan yollardaki mimari, gündelik hayat ve insan portreleri epey az hatıratta bu derece canlı tasvir edilir. Beşiktaş muhafızı Hasan Paşa’nın nezaretinde Yıldız’a çıkan yollardaki aşayiş ve yaşananlar bir semtin tarihini de verir. O sayfalardan bir cümle: “Ketenciler Hamamı’ndan başlayan yokuşun iki sıra birinci konakları Hasan Paşa Akaretleridir. Yıldız’ın civarını yabancılar elinde bulundurmamak siyasetinden en uygun istifade edenlerin biri Hasan Paşa’dır.”
Son olarak bu tipten yapıtların yayıma hazırlanmasında daha dikkatli bir üslubun takip edilmesi gerekliliğini hatırlatayım. Yapıtı yayıma hazırlayan Recep Yılmaz, Mayakon’un argümanlarını kişiselleştirerek yorumlar. Müştak ve mestan sözleri içindeki bir ironiden dolayı dipnotta “Müştak-Mestan söz farkından dolayı laf sokma.” sözünü kullanır. Müellifin “seccadeye yatmak” sözünü “secdeye yatmak” diye düzeltmek, üstelik bunun bilgisizlikten ya da dikkatsizlikten ileri geldiğini söylemek de hazırlayanın yersiz müdahalelerindendir. Padişahın polisiye romanları çevirtmesiyle ilgili düşülen dipnot da bu biçimdedir. Bir sayfa daha sonra Mayakon II. Abdülhamid’in polisiye ilgisinden bahsetmiş olduğu hâlde, hazırlayan sabırsız davranarak Mayakon’un bundan bahsetmediğini ileri sürer.
Mayakon, II. Abdülhamid hakkında yazılmış çabucak bütün yapıtları okuduğunu, bunların birçoklarının hayal mahsulü olduğunu tez eder. Padişah hakkında tarihi gün yüzüne çıkarabilecek iki çeşitten insan sayar. Birincisi, II. Abdülhamid’in uşak ve ağa çalışanları, oburu Yıldız’daki aydınlar ve fikir adamlarıdır. Ona nazaran asıl istifade edilecek kesim birincilerdir. Musahip, bekçi, seccadecibaşı, ibrikdarbaşı, tütüncübaşı üzere kimselerin bu konuda söyleyecekleri epeyce değerlidir. Saray entrikalarını ve bu entrikalarda II. Abdülhamid’in işgal ettiği yeri en güzel onlar görmüşlerdir. Saraydaki fikir erkeklerindan meşhur hatıratı da olan Tahsin Paşa ise Mayakon’a bakılırsa oldukça değerli bir eser var etmiş fakat o da “bildiklerinin onda birini bile” yazmamıştır. Mayakon, bu yapıtı yazması için Tahsin Paşa’yı kendisinin teşvik ettiğini söyler. Bu eser de Kapı Yayınlarından Yüksel Kanar’ın hazırlığında yayımlanmıştır.
II. ABDÜLHAMİD’E DAİR DETAYLAR
İsmail Müştak Mayakon, Yıldız’da Neler Gördüm, Haz. Recep Yılmaz, Kapı Yayınları 2021, 223 sayfa
İsmail Müştak Mayakon, bu iki kesim içinde bir kişiselyet olarak görülebilir. Hatırat, bu açıdan saraydaki işleyişe ve padişaha dair detayları göz önüne serer. Sözgelimi, Yıldız Sarayı’na ramazan ayında giren Mayakon, burada oruçtan eser olmadığını, odacıların durmadan kahve ve su taşıdıklarını anlatır. Padişahın her çeşitten kutlama merasiminde belli rütbeye kadar olan şahısları ayakta, daha sonrasındakileri oturduğu yerden kabul ettiğini müellif. Salonun ortasında dimdik duran Teşrifat nazırı, padişahın ne vakit oturması gerektiğini tespit ettiği anda bunu yerden selam vererek padişaha hatırlatır. II. Abdülhamid, yediği içtiği şeylerin sağlıklı ya da lezzetli olmasından fazla emniyetli olup olmadığına dikkat eder. Aşçının uzman olmasından fazlaca sadık olması değerlidir. Düşman bir elin, sofrasına gelenlere zehir katabileceği korkusu padişaha yalnızca karakulak suyunu içirtir. Zira bu suyun kaynağında geceli gündüzlü iki tüfekçi bekler. Buna karşın padişah, tüfekçilerin damacanalara vurduğu damgadan hayli kilercisi ve has adamı Hüseyin Bey’in sürahideki mührünü arar. Tahta çıktığı birinci başlarda Cuma namazlarını İstanbul’un türlü mescitlerinde kılar. Yabancı temsilcilerin yapacağı toplantılardan bilgi devşirecek kadar kuvvetli bir istihbarat ağı olduğu da bu kitapta görülür. II. Abdülhamid’in sabahtan akşama kadar bayanlarla meşgul olduğunu anlatan hatıratların hepsinin uydurma olduğunu söyler. Ona göre padişah, ne resmî ne de özel işlerine bayanları karıştırmamıştır. II. Abdülhamid’in dindarlığı da bir ahiret işi olmaktan öte politiktir. Onun tahsil düzeyi de çağdaşı Avrupalı hükümdarlara nispetle çok aşağılardadır. Bu sebepten kitapta “alaylı hükümdar” biçiminde anılır.
BEŞİKTAŞ MUHAFIZI HASAN PAŞA
Muharrir, periyodun bir fazlaca hatıratında gördüğümüz üzere II. Abdülhamid’e karşı derin bir öfke içerisindedir. Meşhur Yıldız suikastını isim babası üzere alkışlar. Memleketi ve milleti Abdülhamid’in elinden kurtarmak için onun ya ömrüne ya da saltanatına son vermekten diğer deva olmadığını düşünür. Yıldız suikastı, Mayakon’a nazaran padişaha suikastın mümkün olduğunu göstermesi bakımından kıymetlidir. Buradan hareketle kitapta hem padişahın şahsına tıpkı vakitte Yıldız yönetimine tahkir edici ağır bir lisanla yorumlar getirildiği söylenmelidir. bir daha de Mayakon’un gündelik saray ömrüne dair dikkatleri göz gerisi edilmemelidir. örneğin Yıldız Sarayı ve saraya çıkan yollardaki mimari, gündelik hayat ve insan portreleri epey az hatıratta bu derece canlı tasvir edilir. Beşiktaş muhafızı Hasan Paşa’nın nezaretinde Yıldız’a çıkan yollardaki aşayiş ve yaşananlar bir semtin tarihini de verir. O sayfalardan bir cümle: “Ketenciler Hamamı’ndan başlayan yokuşun iki sıra birinci konakları Hasan Paşa Akaretleridir. Yıldız’ın civarını yabancılar elinde bulundurmamak siyasetinden en uygun istifade edenlerin biri Hasan Paşa’dır.”
Son olarak bu tipten yapıtların yayıma hazırlanmasında daha dikkatli bir üslubun takip edilmesi gerekliliğini hatırlatayım. Yapıtı yayıma hazırlayan Recep Yılmaz, Mayakon’un argümanlarını kişiselleştirerek yorumlar. Müştak ve mestan sözleri içindeki bir ironiden dolayı dipnotta “Müştak-Mestan söz farkından dolayı laf sokma.” sözünü kullanır. Müellifin “seccadeye yatmak” sözünü “secdeye yatmak” diye düzeltmek, üstelik bunun bilgisizlikten ya da dikkatsizlikten ileri geldiğini söylemek de hazırlayanın yersiz müdahalelerindendir. Padişahın polisiye romanları çevirtmesiyle ilgili düşülen dipnot da bu biçimdedir. Bir sayfa daha sonra Mayakon II. Abdülhamid’in polisiye ilgisinden bahsetmiş olduğu hâlde, hazırlayan sabırsız davranarak Mayakon’un bundan bahsetmediğini ileri sürer.