Sanatçı Zülfü Livaneli, toplumsal medya hesabından tutuklu eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş’ın kendisine gönderdiği son kitabını paylaşmasının akabinde gelen yansılara ait olarak, “Demirtaş olağan olarak edebiyatımızın usta isimlerinden. Artık buna fazlaca büyük reaksiyon gösterdiler. Demek ki Selahattin Demirtaş’ın ehemmiyetinin farkındalar. Yani şu anda Selahattin Demirtaş’ı, Ekrem İmamoğlu’nu çeşitli isimleri gayelerine koymuşlar. Bunları yok etmek istiyorlar.” değerlendirmesini yaptı.
Artı Gerçek’ten Alin Ozinian’a konuşan Livaneli şunları kaydetti:
–Siz toplumsal medyayı pek âlâ kullanan bir sanatçısınız. Yanlış hatırlamıyorsam Sayın Demirtaş’ın size gönderdiği son kitabını paylaşmıştınız; bir daha “vatan haini “oldunuz o paylaşım yüzünden.
Ben olağan ki o denli, artık bakın. Selahattin Demirtaş benim hayli sevdiğim saydığım bir dostum. Birinci kitabına da Seher’e benim bir yazı yazmamı istemişti. Kitabın art kapağı için yazı yazmıştım. bu biçimde o kadar büyük reaksiyon olmamıştı. Artık bana kitap göndermek nezaketinde bulunmuş. Bende o nezakete kitabın ithaf sayfasıyla teşekkür ettim. Artık bu daha da temiz bir şey. Orada da politikten çok müellif olarak, muharrir kimliğini öne çıkartmak istedim. Demirtaş şüphesiz edebiyatımızın usta isimlerinden. Artık buna fazlaca büyük reaksiyon gösterdiler. Demek ki Selahattin Demirtaş’ın ehemmiyetinin farkındalar. Yani şu anda Selahattin Demirtaş’ı, Ekrem İmamoğlu’nu çeşitli isimleri amaçlarına koymuşlar. Bunları yok etmek istiyorlar.
Bu son olanlarda da biliyorsunuz Ekrem İmamoğlu için soruşturma açıldı. Efendim alıyormuş işte PKK’lıları. Artık sonuçta hayli büyük bir reaksiyon geldi ancak ben her vakit bu yansıyı aldım. örneğin 1996’dan beri UNESCO düzgün niyet elçisiyim. Paris’e tayin etmişti beni. Paris’e hayli da büyük aktivitelerimiz oldu. daha sonra Sur yıkılırken, bombalanırken, İstanbul’da İnsanlık Zirvesi’ni topladılar. Mani olmaya çalıştım UNESCO’ya, olamadım. Onun üzerine dünya basınına bir mektup göndererek , bunu kınayarak istifa ettim. bu biçimde da fazlaca “vatan haini” oldum doğal.
Daha evvel Yaşar Kemal ile çeşitli arkadaşlarla basın toplantıları, barış bildirileri yapardık. Kimi tutuklular için devreye girerdik. bu biçimde da vatan haini olduk. Vefat oruçlarında da vatan haini olduk. aslına bakarsanız bütün askeri devirlerde vatan hainiydik. Albümlerimiz falan yasaklıydı Nazım dediğimiz için. Ben diğer bir devir görmedim ki aslına bakarsanız ömrümde. Meşhur birisi olamadım ben. 76 yaşındayım hala muhalif ve alternatif, hala alternatif, ana akım değil. Ancak ben bundan gurur duyuyorum. Yaşar Kemal kederi ki birisi bir şey dediği vakit; “Yahu bir gayrı meşruluğumuz var. Onu da elimizden alma Allah aşkına” sıkıntısı.
-Peki Zülfü Beyefendi, sanatkarlar, müellifler, gazeteciler daima bu hain olma riskini taşıyarak mı üretmek zorunda? Bu bir bedel mi? Bunu göze alarak mı niyetlerimizin gerisinden gideceğiz? Ve bu değerli bir bedel değil mi insan ömrü için? Bakın sizin senelerca memleketinden başka yaşamak zorunda kaldınız, ceza konutları.. yani siyasi duruş ve adanmışlığın yanında insan ömrü da değerli bir şey , yıllarimiz de değerli. Bunu göze almak zorunda mıyız? Genç kuşağa nasıl bir öğüt veriyorsunuz?
Zülfü Livaneli: Özellikle bizim nesil farklıydı olağan. Bizim jenerasyonda ideolojik tavır öndeydi. Kendi ömründe da dengeli namuslu yaşamak, hayatıyla da bunu göstermek değerliydi. O yüzden de bizim bütün o jenerasyon, – 68 jenerasyonu dendi daha sonradan-, olağan biz kendimize o denli demiyorduk ancak Deniz Gezmiş arkadaşlarımız, Sinan Cemgil arkadaşlarımız, Uzman Çayan arkadaşımız, artık bunlar aslına bakarsanız katledildi. Biz siyasetin ortasından geliyoruz. Yani bu biçimde müzik ile salt müzik ile uğraşan, profesyonel müzik yapan beşerler değiliz. Ben esasen müziği de birinci albümüm 12 Mart’taki kurbanlar ile ilgili ağıtlardır.
Ben müzisyenlik için değil, bir albüm çıkaracağım, bunları söyleyeceğim diye başladım bu işe. Cuntaya karşı direniş sesi olacak fakat öteki da bir şey yapmayacağım, yazılarıma devam edeceğim diye düşünüyordum. Fakat daha sonra o albüm büyük kitlelere yayıldı. Yayılmış. Ben İsveç’teyim, takip edemiyorum bu biçimde. Kuyunun tabanında kalmış taş üzere irtibat yok olağan. Bir gün kardeşim geldi Orta Doğu’da okuyan Ferhat. “Ağabey” dedi, “Senin müziklerin ile yürüyor gençler 10 bin kişi, 20 bin kişi” falan. İnanamadım. ömrümün en büyük sürprizi. çabucak sonrasında yeni müzikler yapa yapa devam etti lakin artık romanlarımı yazmaya lakin fırsat bulabildim. Lakin dediğim üzere biz aslına bakarsan angaje sanatçıyız. Yani doğal sanatta bir kaliteye ulaşmaya çalıştık müziğimizde ve edebiyatımızda. Bir ileti sanatkarı değiliz yalnızca lakin bizim ömrümüz, benim ailemin de ömrü, eşimin, kızımın bu biçimde. Yaşar Kemal, Ahmet Arif ile … Yılmaz Güney ile onun sinema müziklerini yaptım; Sürü, Yol, Ahmet Kaya ile… Etrafımız ve ömrümüz bu idi. Bizim misyonumuz farklıydı.
-Yiğidim Aslanım, Ey Özgürlük, Bu Benimki Sevda Değil, Eğil Salkım Söğüt Eğil, Karlı Kayın Ormanı, Sevdalı Başım, Güneş Topla, Leylim Ley, Belalım.. Artık bu müzikleri yalnızca sizi anlayan, ideolojik olarak sizinle misal yerlerde duran beşerler değil, karşı cephedeki beşerler da söylemiş oldu senelerca. Ahmet Kaya’nın da müzikleri da öyledir örneğin. Biliyorsunuz sağcılar, MHP’liler de Ahmet Kaya dinlerler. Yani artık saklı kapalı mi dinlerler, utanarak mı dinlerler bilmiyorum… Bunu neye bağlıyorsunuz. Yani neyin gücü bu? Hissin gücü mü? Yoksa beşerler ideolojik olarak ayrışsalar da bir yerde kabullenmek istemesek de değerli bir paydaşlığı da mı paylaşıyor?
Zülfü Livaneli: söylemiş olduğiniz fazlaca yanlışsız. Bizim müziğimizde bir defa Anadolu kökü var. Bir sefer beşerler temel sesi hisseder. Anlamasa da hisseder. Sıkıntı biz onu biliriz. Şey deriz ona muhayyer kürdi dediğimiz bir makam vardır. Bunun da eskisi Frigya’dır; Frigya gamını almış muhayyer kürdi yapmışlar bizim devrimizde, Osmanlı devrinde. Kürdidir. Biz o Kürdi makamını almışız müzikler yapmışız. Onno Tunç ile de konuşurduk. Şayet aşikâr bir ritim, muhayyer kürdi makamında beste yaparsan kesinlikle bu fiyat. Halkımız epey sever. Benim Leylim Ley, Güneç Topla Benim İçin, epey müziğim bu şeydedir, muhayyer kürdi makamındadır. Artık oralardan geldiği vakit halk diyor ki bu benden işte, bu benim diyor, hissediyor. Artık o ideolojik bariyerleri de aşıyorsun.
kimi vakit itiraflar okuyorum ya biz Leylim Ley çıktığı vakit ülkücü kamplarda falan dinliyorduk Leylim Ley diyor bayılıyorduk diyor. daha sonra dedik ya bunun kelamı Sabahattin Ali, solcu. Müziği de Zülfü Livaneli. Vay be nasıl. Artık bakın sanat, geçenlerde de söylemiş oldum de kızdılar. Sanat aslında dünyada solun işidir. Haydi daha genişleteyim. Muhalefetin işidir. Rejim ile bütünleşenden sanatçı olmaz. Sovyetler Birliği’nde de olmazdı. hiç bir yerde olmaz. Rejimin propagandisti olursun sen muhalifsen. Halkla birliktesen, halkın köklerinden geliyorsan, şiirin Ahmet Arif üzere halk volkanından fışkırıyorsa, müziğin oradan fışkırıyorsa, ah bu benim diye barına basıyor beşerler onu. Onun için sanat muhaliftir. Zira vicdan işidir. Siz onu hissetmediğiniz vakit nasıl yazacaksınız. Yani Cemile’nin öldürülüşü, onu hissetmedin. Nasıl? örneğin Uğur Kaymaz’a ben müzik yaptım. Onu hissetmezsen, ortasında duymazsan nasıl olacak. Lakin yalnızca bunlara değil. İnsan ve sanatçı olarak örneğin o Eren, çocuk, Aybüke öğretmen, canım yandı. Onlara da bu biçimde ağıtlar yakıyorum. Bu zannediyorlar ki o çocuklar ölürse düzgün o çocuklar ölürse hayır. Sanatçı o denli düşünebilir mi?
Artı Gerçek’ten Alin Ozinian’a konuşan Livaneli şunları kaydetti:
–Siz toplumsal medyayı pek âlâ kullanan bir sanatçısınız. Yanlış hatırlamıyorsam Sayın Demirtaş’ın size gönderdiği son kitabını paylaşmıştınız; bir daha “vatan haini “oldunuz o paylaşım yüzünden.
Ben olağan ki o denli, artık bakın. Selahattin Demirtaş benim hayli sevdiğim saydığım bir dostum. Birinci kitabına da Seher’e benim bir yazı yazmamı istemişti. Kitabın art kapağı için yazı yazmıştım. bu biçimde o kadar büyük reaksiyon olmamıştı. Artık bana kitap göndermek nezaketinde bulunmuş. Bende o nezakete kitabın ithaf sayfasıyla teşekkür ettim. Artık bu daha da temiz bir şey. Orada da politikten çok müellif olarak, muharrir kimliğini öne çıkartmak istedim. Demirtaş şüphesiz edebiyatımızın usta isimlerinden. Artık buna fazlaca büyük reaksiyon gösterdiler. Demek ki Selahattin Demirtaş’ın ehemmiyetinin farkındalar. Yani şu anda Selahattin Demirtaş’ı, Ekrem İmamoğlu’nu çeşitli isimleri amaçlarına koymuşlar. Bunları yok etmek istiyorlar.
Bu son olanlarda da biliyorsunuz Ekrem İmamoğlu için soruşturma açıldı. Efendim alıyormuş işte PKK’lıları. Artık sonuçta hayli büyük bir reaksiyon geldi ancak ben her vakit bu yansıyı aldım. örneğin 1996’dan beri UNESCO düzgün niyet elçisiyim. Paris’e tayin etmişti beni. Paris’e hayli da büyük aktivitelerimiz oldu. daha sonra Sur yıkılırken, bombalanırken, İstanbul’da İnsanlık Zirvesi’ni topladılar. Mani olmaya çalıştım UNESCO’ya, olamadım. Onun üzerine dünya basınına bir mektup göndererek , bunu kınayarak istifa ettim. bu biçimde da fazlaca “vatan haini” oldum doğal.
Daha evvel Yaşar Kemal ile çeşitli arkadaşlarla basın toplantıları, barış bildirileri yapardık. Kimi tutuklular için devreye girerdik. bu biçimde da vatan haini olduk. Vefat oruçlarında da vatan haini olduk. aslına bakarsanız bütün askeri devirlerde vatan hainiydik. Albümlerimiz falan yasaklıydı Nazım dediğimiz için. Ben diğer bir devir görmedim ki aslına bakarsanız ömrümde. Meşhur birisi olamadım ben. 76 yaşındayım hala muhalif ve alternatif, hala alternatif, ana akım değil. Ancak ben bundan gurur duyuyorum. Yaşar Kemal kederi ki birisi bir şey dediği vakit; “Yahu bir gayrı meşruluğumuz var. Onu da elimizden alma Allah aşkına” sıkıntısı.
-Peki Zülfü Beyefendi, sanatkarlar, müellifler, gazeteciler daima bu hain olma riskini taşıyarak mı üretmek zorunda? Bu bir bedel mi? Bunu göze alarak mı niyetlerimizin gerisinden gideceğiz? Ve bu değerli bir bedel değil mi insan ömrü için? Bakın sizin senelerca memleketinden başka yaşamak zorunda kaldınız, ceza konutları.. yani siyasi duruş ve adanmışlığın yanında insan ömrü da değerli bir şey , yıllarimiz de değerli. Bunu göze almak zorunda mıyız? Genç kuşağa nasıl bir öğüt veriyorsunuz?
Zülfü Livaneli: Özellikle bizim nesil farklıydı olağan. Bizim jenerasyonda ideolojik tavır öndeydi. Kendi ömründe da dengeli namuslu yaşamak, hayatıyla da bunu göstermek değerliydi. O yüzden de bizim bütün o jenerasyon, – 68 jenerasyonu dendi daha sonradan-, olağan biz kendimize o denli demiyorduk ancak Deniz Gezmiş arkadaşlarımız, Sinan Cemgil arkadaşlarımız, Uzman Çayan arkadaşımız, artık bunlar aslına bakarsanız katledildi. Biz siyasetin ortasından geliyoruz. Yani bu biçimde müzik ile salt müzik ile uğraşan, profesyonel müzik yapan beşerler değiliz. Ben esasen müziği de birinci albümüm 12 Mart’taki kurbanlar ile ilgili ağıtlardır.
Ben müzisyenlik için değil, bir albüm çıkaracağım, bunları söyleyeceğim diye başladım bu işe. Cuntaya karşı direniş sesi olacak fakat öteki da bir şey yapmayacağım, yazılarıma devam edeceğim diye düşünüyordum. Fakat daha sonra o albüm büyük kitlelere yayıldı. Yayılmış. Ben İsveç’teyim, takip edemiyorum bu biçimde. Kuyunun tabanında kalmış taş üzere irtibat yok olağan. Bir gün kardeşim geldi Orta Doğu’da okuyan Ferhat. “Ağabey” dedi, “Senin müziklerin ile yürüyor gençler 10 bin kişi, 20 bin kişi” falan. İnanamadım. ömrümün en büyük sürprizi. çabucak sonrasında yeni müzikler yapa yapa devam etti lakin artık romanlarımı yazmaya lakin fırsat bulabildim. Lakin dediğim üzere biz aslına bakarsan angaje sanatçıyız. Yani doğal sanatta bir kaliteye ulaşmaya çalıştık müziğimizde ve edebiyatımızda. Bir ileti sanatkarı değiliz yalnızca lakin bizim ömrümüz, benim ailemin de ömrü, eşimin, kızımın bu biçimde. Yaşar Kemal, Ahmet Arif ile … Yılmaz Güney ile onun sinema müziklerini yaptım; Sürü, Yol, Ahmet Kaya ile… Etrafımız ve ömrümüz bu idi. Bizim misyonumuz farklıydı.
-Yiğidim Aslanım, Ey Özgürlük, Bu Benimki Sevda Değil, Eğil Salkım Söğüt Eğil, Karlı Kayın Ormanı, Sevdalı Başım, Güneş Topla, Leylim Ley, Belalım.. Artık bu müzikleri yalnızca sizi anlayan, ideolojik olarak sizinle misal yerlerde duran beşerler değil, karşı cephedeki beşerler da söylemiş oldu senelerca. Ahmet Kaya’nın da müzikleri da öyledir örneğin. Biliyorsunuz sağcılar, MHP’liler de Ahmet Kaya dinlerler. Yani artık saklı kapalı mi dinlerler, utanarak mı dinlerler bilmiyorum… Bunu neye bağlıyorsunuz. Yani neyin gücü bu? Hissin gücü mü? Yoksa beşerler ideolojik olarak ayrışsalar da bir yerde kabullenmek istemesek de değerli bir paydaşlığı da mı paylaşıyor?
Zülfü Livaneli: söylemiş olduğiniz fazlaca yanlışsız. Bizim müziğimizde bir defa Anadolu kökü var. Bir sefer beşerler temel sesi hisseder. Anlamasa da hisseder. Sıkıntı biz onu biliriz. Şey deriz ona muhayyer kürdi dediğimiz bir makam vardır. Bunun da eskisi Frigya’dır; Frigya gamını almış muhayyer kürdi yapmışlar bizim devrimizde, Osmanlı devrinde. Kürdidir. Biz o Kürdi makamını almışız müzikler yapmışız. Onno Tunç ile de konuşurduk. Şayet aşikâr bir ritim, muhayyer kürdi makamında beste yaparsan kesinlikle bu fiyat. Halkımız epey sever. Benim Leylim Ley, Güneç Topla Benim İçin, epey müziğim bu şeydedir, muhayyer kürdi makamındadır. Artık oralardan geldiği vakit halk diyor ki bu benden işte, bu benim diyor, hissediyor. Artık o ideolojik bariyerleri de aşıyorsun.
kimi vakit itiraflar okuyorum ya biz Leylim Ley çıktığı vakit ülkücü kamplarda falan dinliyorduk Leylim Ley diyor bayılıyorduk diyor. daha sonra dedik ya bunun kelamı Sabahattin Ali, solcu. Müziği de Zülfü Livaneli. Vay be nasıl. Artık bakın sanat, geçenlerde de söylemiş oldum de kızdılar. Sanat aslında dünyada solun işidir. Haydi daha genişleteyim. Muhalefetin işidir. Rejim ile bütünleşenden sanatçı olmaz. Sovyetler Birliği’nde de olmazdı. hiç bir yerde olmaz. Rejimin propagandisti olursun sen muhalifsen. Halkla birliktesen, halkın köklerinden geliyorsan, şiirin Ahmet Arif üzere halk volkanından fışkırıyorsa, müziğin oradan fışkırıyorsa, ah bu benim diye barına basıyor beşerler onu. Onun için sanat muhaliftir. Zira vicdan işidir. Siz onu hissetmediğiniz vakit nasıl yazacaksınız. Yani Cemile’nin öldürülüşü, onu hissetmedin. Nasıl? örneğin Uğur Kaymaz’a ben müzik yaptım. Onu hissetmezsen, ortasında duymazsan nasıl olacak. Lakin yalnızca bunlara değil. İnsan ve sanatçı olarak örneğin o Eren, çocuk, Aybüke öğretmen, canım yandı. Onlara da bu biçimde ağıtlar yakıyorum. Bu zannediyorlar ki o çocuklar ölürse düzgün o çocuklar ölürse hayır. Sanatçı o denli düşünebilir mi?