IşıkHaber
New member
Hameed Hakimi
Taliban’ın son günlerde giderek daha fazla toprağı Afgan hükümetinin elinden almasıyla, Afganistan’ı şiddetli bir savaş dalgası sardı. Gelişmekte olan durum, önümüzdeki haftalar ve aylarda ülkede nasıl bir görünümün ortaya çıkacağını ön görmeyi son derece güç hale getiriyor. Bununla karşın, medyanın sıklıkla askeri bağlamda kimin üstün olduğuna odaklanmasına rağmen, ülkenin kaçınılmaz halde insani bir felaketle karşı karşıya kalacağını biliyoruz.
Afganlar üçlü bir felaketle yüz yüze: Berbat biçimdeki güvenlik, sıhhat ve iktisat görüntüsü. Bu acımasız şartlar, Donald Trump idaresinin Şubat 2020’de Taliban ile sürdürdüğü ve ABD askerlerinin geri çekiliş sürecini başlatan Doha Anlaşması’ndan ve ayrıyeten Lider Joe Biden’ın bu yıl 11 Eylül’e kadar tam geri çekilmenin gerçekleşmesi sonucunı onaylamasından evvel oluşmuştu.
18 MİLYON İNSAN YARDIMA GEREKSİNİM DUYUYOR
Afganistan, 2021 yılına aslına bakarsanız güç şartlar altında girdi ve şu anda 18 milyondan fazla Afgan -nüfusun yaklaşık yarısı- insani yardıma gereksinim duyuyor. Azalan milletlerarası yardımlar, kanlı çatışmalar, zayıflayan idare ve kuraklık üzere çevresel sıkıntıların hepsi birlikte bu durumu daha da şiddetlendirdi. Geçen yıl başlayan global salgının tesiri, Ocak 2021’de Afganistan’ın dünyada tehlikeli seviyede besin güvensizliğiyle karşı karşıya kalan en yüksek ikinci nüfusu barındırmasına niye oldu.
Afganistan, kırk yılı aşkın bir vakitten beri dünyanın en büyük mülteci kaynaklarından biri oldu. Milyonlarca Afgan Pakistan ve İran’da yaşıyor ve iddialara nazaran Avrupa’daki toplam Afgan sayısı neredeyse yarım milyona ulaşıyor. Taliban ve Afgan hükümeti içinde süren çatışmalar on binlerce sivili konutlarından ederek ulaşabildikleri her yerde inançlı bir hayat aramaya zorluyor. 3,5 milyonu aşkın Afgan ülke ortasında yerinden edilmiş durumda lakin yardım kuruluşları yardım sağlamak için çaba ederken bu sayı gün be gün hızla artıyor.
Batı’da sahip olduğumuz yaygın algının aksine, Afganlar için ülkelerindeki çatışma devri 9 Eylül’den epey daha evvel, 1978 yılında yaşanan komünist darbeyle başladı ve bu darbeyi 1979 yılında Noel arifesinde yaşanan Sovyet askeri işgali izledi. tıpkı vakitte, bu uzun ve müthiş savaşın karmaşık standartlarına nazaran bile, Afganistan’daki mevcut belirsizlik basamağı eşi gibisi görülmemiş bir seviyeye ulaştı.
YANLIŞLAR SİLSİLESİ ÜLKEYİ ÇÖKME NOKTASINA GETİRDİ
Taliban’ın zenginliği, ele geçirdikleri her ilçe, kasaba ve vilayetle birlikte artıyor; bu makalenin yazıldığı esnada, stratejik kıymete sahip Herat ve Kandahar kentlerini ele geçirdiler. Bu bölgesel kazanımların ehemmiyetini ne kadar vurgulasak az gelir. Bunlar bir iç savaşı ya da Afgan hükümetinin ya da her iki tarafın birden çöküşünü tetikleyebilir. Daha az mümkün lakin daha optimist olan senaryo, Taliban’ın kaçınılmaz halde egemenlik kuracağı yeni bir idarenin kurulmasının önünü açacak siyasi bir muahedeye varılması olabilir.
Bu çerçevede, 9 Eylül’den daha sonra Batı’nın gerçekleştirdiği büyük ekonomik ve askeri yatırımlara ne olduğunu sormak makul olabilir. Cevabı hayli katmanlı ve cürmü sadece Afgan hükümetine yüklemek gerçek olmaz; birebir vakitte, hükümet derinden bir biçimde yozlaştı ve yabancı bağışçılara bağımlı hale geldi. ABD ve müttefikleri de sorumluluğun büyük bir kısmını taşıyor. Çok yanlış idare ve öngörü eksikliği ile tesirli siyasetler izleme konusundaki irade eksikliğinin bir karışımı, bugün bizlere Afganistan’da yaşanan fiyaskoyu miras bıraktı.
ABD, Ekim 2001 ile 2019’un sonu içinde yaşanan Afgan savaşına şaşırtan halde 978 milyar dolar harcadı. Bu durumun anlamsızlığı, birebir periyot ortasında ABD’nin Afganistan’daki idare ve kalkınma için yaptığı toplam 36 milyar dolarlık harcamayla kıyaslandığında açık halde görülebiliyor. Batı’nın savaş makinesi tozu dumana katarken ve ipe sapa gelmez askeri stratejiler yozlaşmış Afgan seçkinleriyle iştirake öncelik verirken, kolay vatandaşlar bir kenara itildi.
MİLYONLARCA İNSAN UMUTSUZCA SIĞINACAK YER ARIYOR
Kabil’deki kamuya ilişkin parklar, kendi bölgelerinde yaşanan şiddetten kaçan ve ülke ortasında yerinden edilen beşerlerle hızla doluyor. Öteki yandan, bu savaşın evvelki devirlerinden farklı halde, Afganlar Pakistan ve İran’a sığınamıyorlar. Yaşanan şiddet yüzünden yerinden edilen Afganlar için ‘bölgesel bir çözüm’ bulunmuyor. Yaklaşık 4,5 milyon nüfusa ve yetersiz altyapıya sahip ağır nüfuslu bir kent olan Kabil, yerinden edilen binlerce aile için artık son durak.
Dünyanın, Afganistan’da kısa vadede geri dönüşü olmayan bir insani felakete hazırlıklı olması gerek. İngiltere ve öbür Batılı bağışçı ülkeler açısından, Taliban ile çatışmanın sona ermesiyle sonuçlanan siyasi bir surece aracılık etmede etkin bir rol oynama konusunda acil bir gereksinim kelam konusu. Şayet bu gerçekleşmezse, bu ortaklaşa başarısızlık insanlığımız üzerinde kara bir leke bırakacak ve Afganistanlı siviller ülkelerini kaplayan trajediden kaçarken bizi de uzun vadeli bir ‘mülteci krizi’ ile baş başa bırakacak.
Yazının özgünü The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Taliban’ın son günlerde giderek daha fazla toprağı Afgan hükümetinin elinden almasıyla, Afganistan’ı şiddetli bir savaş dalgası sardı. Gelişmekte olan durum, önümüzdeki haftalar ve aylarda ülkede nasıl bir görünümün ortaya çıkacağını ön görmeyi son derece güç hale getiriyor. Bununla karşın, medyanın sıklıkla askeri bağlamda kimin üstün olduğuna odaklanmasına rağmen, ülkenin kaçınılmaz halde insani bir felaketle karşı karşıya kalacağını biliyoruz.
Afganlar üçlü bir felaketle yüz yüze: Berbat biçimdeki güvenlik, sıhhat ve iktisat görüntüsü. Bu acımasız şartlar, Donald Trump idaresinin Şubat 2020’de Taliban ile sürdürdüğü ve ABD askerlerinin geri çekiliş sürecini başlatan Doha Anlaşması’ndan ve ayrıyeten Lider Joe Biden’ın bu yıl 11 Eylül’e kadar tam geri çekilmenin gerçekleşmesi sonucunı onaylamasından evvel oluşmuştu.
18 MİLYON İNSAN YARDIMA GEREKSİNİM DUYUYOR
Afganistan, 2021 yılına aslına bakarsanız güç şartlar altında girdi ve şu anda 18 milyondan fazla Afgan -nüfusun yaklaşık yarısı- insani yardıma gereksinim duyuyor. Azalan milletlerarası yardımlar, kanlı çatışmalar, zayıflayan idare ve kuraklık üzere çevresel sıkıntıların hepsi birlikte bu durumu daha da şiddetlendirdi. Geçen yıl başlayan global salgının tesiri, Ocak 2021’de Afganistan’ın dünyada tehlikeli seviyede besin güvensizliğiyle karşı karşıya kalan en yüksek ikinci nüfusu barındırmasına niye oldu.
Afganistan, kırk yılı aşkın bir vakitten beri dünyanın en büyük mülteci kaynaklarından biri oldu. Milyonlarca Afgan Pakistan ve İran’da yaşıyor ve iddialara nazaran Avrupa’daki toplam Afgan sayısı neredeyse yarım milyona ulaşıyor. Taliban ve Afgan hükümeti içinde süren çatışmalar on binlerce sivili konutlarından ederek ulaşabildikleri her yerde inançlı bir hayat aramaya zorluyor. 3,5 milyonu aşkın Afgan ülke ortasında yerinden edilmiş durumda lakin yardım kuruluşları yardım sağlamak için çaba ederken bu sayı gün be gün hızla artıyor.
Batı’da sahip olduğumuz yaygın algının aksine, Afganlar için ülkelerindeki çatışma devri 9 Eylül’den epey daha evvel, 1978 yılında yaşanan komünist darbeyle başladı ve bu darbeyi 1979 yılında Noel arifesinde yaşanan Sovyet askeri işgali izledi. tıpkı vakitte, bu uzun ve müthiş savaşın karmaşık standartlarına nazaran bile, Afganistan’daki mevcut belirsizlik basamağı eşi gibisi görülmemiş bir seviyeye ulaştı.
YANLIŞLAR SİLSİLESİ ÜLKEYİ ÇÖKME NOKTASINA GETİRDİ
Taliban’ın zenginliği, ele geçirdikleri her ilçe, kasaba ve vilayetle birlikte artıyor; bu makalenin yazıldığı esnada, stratejik kıymete sahip Herat ve Kandahar kentlerini ele geçirdiler. Bu bölgesel kazanımların ehemmiyetini ne kadar vurgulasak az gelir. Bunlar bir iç savaşı ya da Afgan hükümetinin ya da her iki tarafın birden çöküşünü tetikleyebilir. Daha az mümkün lakin daha optimist olan senaryo, Taliban’ın kaçınılmaz halde egemenlik kuracağı yeni bir idarenin kurulmasının önünü açacak siyasi bir muahedeye varılması olabilir.
Bu çerçevede, 9 Eylül’den daha sonra Batı’nın gerçekleştirdiği büyük ekonomik ve askeri yatırımlara ne olduğunu sormak makul olabilir. Cevabı hayli katmanlı ve cürmü sadece Afgan hükümetine yüklemek gerçek olmaz; birebir vakitte, hükümet derinden bir biçimde yozlaştı ve yabancı bağışçılara bağımlı hale geldi. ABD ve müttefikleri de sorumluluğun büyük bir kısmını taşıyor. Çok yanlış idare ve öngörü eksikliği ile tesirli siyasetler izleme konusundaki irade eksikliğinin bir karışımı, bugün bizlere Afganistan’da yaşanan fiyaskoyu miras bıraktı.
ABD, Ekim 2001 ile 2019’un sonu içinde yaşanan Afgan savaşına şaşırtan halde 978 milyar dolar harcadı. Bu durumun anlamsızlığı, birebir periyot ortasında ABD’nin Afganistan’daki idare ve kalkınma için yaptığı toplam 36 milyar dolarlık harcamayla kıyaslandığında açık halde görülebiliyor. Batı’nın savaş makinesi tozu dumana katarken ve ipe sapa gelmez askeri stratejiler yozlaşmış Afgan seçkinleriyle iştirake öncelik verirken, kolay vatandaşlar bir kenara itildi.
MİLYONLARCA İNSAN UMUTSUZCA SIĞINACAK YER ARIYOR
Kabil’deki kamuya ilişkin parklar, kendi bölgelerinde yaşanan şiddetten kaçan ve ülke ortasında yerinden edilen beşerlerle hızla doluyor. Öteki yandan, bu savaşın evvelki devirlerinden farklı halde, Afganlar Pakistan ve İran’a sığınamıyorlar. Yaşanan şiddet yüzünden yerinden edilen Afganlar için ‘bölgesel bir çözüm’ bulunmuyor. Yaklaşık 4,5 milyon nüfusa ve yetersiz altyapıya sahip ağır nüfuslu bir kent olan Kabil, yerinden edilen binlerce aile için artık son durak.
Dünyanın, Afganistan’da kısa vadede geri dönüşü olmayan bir insani felakete hazırlıklı olması gerek. İngiltere ve öbür Batılı bağışçı ülkeler açısından, Taliban ile çatışmanın sona ermesiyle sonuçlanan siyasi bir surece aracılık etmede etkin bir rol oynama konusunda acil bir gereksinim kelam konusu. Şayet bu gerçekleşmezse, bu ortaklaşa başarısızlık insanlığımız üzerinde kara bir leke bırakacak ve Afganistanlı siviller ülkelerini kaplayan trajediden kaçarken bizi de uzun vadeli bir ‘mülteci krizi’ ile baş başa bırakacak.
Yazının özgünü The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)