JoKeR
Active member
Geçtiğimiz hafta Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Necati Demir hepimizi heyecanlandıran hoş bir haber duyurdu. Demir, Türk hakanı Alp Er Tunga’nın mezarının Özbekistan’ın Buhara kentinde tespit ettiğini deklare etti. Mevzuyla ilgili bilgileri konuştuğumuz Prof. Dr. Demir, “Bu durum Türk milletini birleştirecektir. Zira Alp Er Tunga, bütün Türklerin ortak kıymetidir. Kıpçakları, Kırgızları, Özbekleri, Azerbaycan’ı, bizi yani Türkleri bir yerde toplayacaktır” diyor.
Alp Er Tunga’nın mezarını bulduğunuz haberi hepimizi heyecanlandırdı. Evvel bu süreci bize anlatmanızı isteriz.
Ben Türk destanlarının tamamını yayınlamaya çalışıyorum. Bu bahisler içinde Alp Er Tunga hayli değerli bir yere sahip. Yaklaşık 25 yıldır bu bahisler hakkında bilgi topluyorum ve büyük bir arşiv oluşturdum. Alp Er Tunga hakkında fazlaca fazla bilgiye erişince, alan araştırması yapmak için Özbekistan’a gittim. Özbekistan’da alan araştırmasına İran-Turan hududundaki Ceyhun Irmağı’ndan başladım. ondan sonrasında Buhara’ya geçtim. Buharalı bir müellif 942’de bir kitap yazmış. O kitapta Alp Er Tunga’nın Buhara kentini kurduğunu, orada yaşadığını ve orada öldüğünü yazmış. Diğer kaynaklar da Alp Er Tunga’nın mezarının Buhara’da olduğunu muharrir. Ben de eldeki kaynakları kullanarak mezarın yerini tespit ettim.
Mezarın şu an durumu nasıl?
Mezar bir kümbet biçiminde ve çabucak kentin yanında yer alıyor. Şu an güvenlik açısından mezarın yerini açıklayamıyorum. Elimdeki bütün dataları Özbekistan devletine aktardım. Yetkililer şu an hususla ilgileniyor. Benim gayem oraya mükemmel bir müze ve türbe yaptırmak.
Yer tespitini nasıl yaptınız?
Arap ve Fars kaynaklarında bir evliyanın mezarından bahsediliyor. Birebir kaynaklarda Alp Er Tunga’nın mezarının o evliyanın mezarına yakın bir yerde olduğu söyleniyor. Ben seyahatin öncesinde haritaları hazırlamıştım, en evvel evliyanın mezarını belirledim. Evliyanın yerinden hareketle de Alp Er Tunga’nın mezarını buldum.
DEVLETLER SOYLARINI DAYANDIRIYOR
Pekala Alp Er Tunga Türk tarihinde niye kilit bir noktada duruyor? Biraz bu hususu ayrıntılandıralım mı?
Türk devlet kurma geleneğinde kut alınması yahut devletin babadan oğula geçmesi gerekir. Türk tarihi boyunca fazlaca sayıda devlet kendi soylarını Alp Er Tunga’ya dayandırır. Hun Devleti ve Kök-Türk Devleti’nin akabinde kurulan Uygur Devleti kendi köklerini daima Alp Er Tunga’ya dayandırıyor. Selçuklular da bir daha bunu yaparlar. Bakın Ebu’l Gazi Bahadır Han’ın Şecere-i Terakime isimli yapıtında şu biçimde anlatır: “Selçuklular, “Biz Türkmeniz. Biz kardeşiz” deyip durdular. Oğuz vilayetine ve halkına faydaları olmadı. Padişah olunca: “Biz, Türkmenlerin Kınık boyundanız” dediler. Selçuklular, padişah olduktan daha sonra ayrıyeten “Erfasiyap’ın bir oğlu vardı. O küçük iken Keyhusrev’den kaçıp Türkmen’in Kınık uzunluğunun içine delip yerleşti. Burada büyüyüp çoğaldılar. Kınık’ın oğulları ve Efrasiyap’ın neslindeniz” dediler. Atalarını sayıp otuz beş göbekte Efrasiyap’a bağladılar.” Efrasiyap, Alp Er Tunga’dır. Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda da tıpkı durum kelam konusu olur. Ertuğrul Gazi’nin babası Süleyman Şah olmadığı biçimde kut almak için Alp Er Tunga’nın soyundan gelen Kutalmış oğlu Süleyman’a dayandırıldı. Yani Alp Arslan’ın amcasının çocuğu yaptılar. Sadece devlet kutu alabilsin diye. Burada da kendilerini Alp Er Tunga’ya dayandırırlar.
KAYITSIZ KALINMASI MÜMKÜN DEĞİL
Alp Er Tunga’nın tarihi bir kişilik olmadığını söyleyenler de var. Siz bu konuda neler söylersiniz?
Alp Er Tunga yaşamamış olsaydı onun ismine niye bir ağıt yakılsın? Bu ağıt Divan-ı Lügat-it Türk’te geçiyor.
Bu mezarın bulunmasının sonuçları neler olacak?
Bu yeni bir başlangıç. Bu durum Türk milletini birleştirecektir. Zira Alp Er Tunga, bütün Türklerin ortak bedelidir. Kıpçakları, Kırgızları, Özbekleri, Azerbaycan’ı, bizi yani Türkleri bir yerde toplayacaktır.
Şu an siz ayrıntıları Özbekistan’daki yetkililerle paylaştınız. Tahminen bu süreç ne kadar vakit alır?
Önümüzdeki günlerde Özbekistan’da bir seçim olacak. O yüzden net bir iddiam yok. Belge onların elinde ve bu evraka kimsenin kayıtsız kalması mümkün değil. Çok süratli bir biçimde hususun üzerine çalışılacağını düşünüyorum. Ortada fazlaca önemli, tarihin akışını değiştirecek bir bahis var. Şu an o belge Özbekistan cumhurbaşkanının önünde.
DEĞERLİ ÇALIŞMALAR VAR
Bugüne kadar bugüne kadar niye sanki bu biçimde bir çalışma yapılmadı?
Orada epey bedelli bilim adamları var. Lakin uzun yıllar boyunca Ruslar bu tıp çalışmaları yasaklamışlar, unutturmuşlar. Hâlâ da o günlerin şokunu atlatamamış görünüyorlar. Bu niçinle bir süre daha farklı ilgi alanları üzerine çalışmışlar. Şükürler olsun biz işgale uğramadık, okullarımız devam etti, yapıtlarımız yağmalanmadı. Bu niçinle tarihimizle bağımız kopmadı. Ben Anadolu’ya inanıyorum. Türk dünyasının bir daha ışıtacak, aydınlatacak fazlaca başarılı ve yetenekli gençler yetişiyor. Burada epey değerli çalışmalar yürütülüyor, öbür Türk cumhuriyetlerinde de bu çalışmalar sürüyor. Ben tüm bu çalışmaların fazlaca pahalı olduğunu düşünüyorum.
Toplumsal medyada birtakım tenkitler de oldu. Bunlara yanıt vermek ister misiniz?
Herkese sakin olmasını, beklemesini öneririm. Erken beyanda bulunmak insanı yanlışa gdolayır. Önümüzdeki günler fazlaca daha sürprizli olaylara hamile. Sakin olmakta yarar var. Alan araştırmalarında ve Alp Er Tunga’nın kurgan mezarının bulunmasında Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev’in damadı Sayın Otabek Umarov’un takviyesi baştan sona bizimle idi. Takviyeleri ve katkıları için kendisine sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.
Alp Er Tunga Kimdir?
Alp Er Tunga, yahut Alp Er Tonğa (Altay Türkçesi: İlb Er Tonga), efsanevi bir Türk hakanıdır. Alp” (alp, yiğit, kahraman, bahadır), Er” (er, erkek, adam) ve tonğa” (babür/bebür) manasındadır. Vakit zaman Latife Hanı olarak bahsedilir. Tunga sözcüğü aslında leopar cinsinden yırtıcı bir hayvanın ismidir. Bir yiğitlik simgesi olarak alplere isim diye verilir. Uzun saçlı olmak Tunga’yı çağrıştırdığı için alpler saç uzatırlar. Ayrıyeten cengaverler yırtıcı hayvanların bilhassa de aslan, kaplan, pars, tunga üzere hayvanların postlarını giyerler. Bu postlar savaşçılığın sembolüdür. Alpar Tunga Han, yanında iki tane tunga (leopar) ile resmedilir, sırtında da bir post vardır, postun dişleri başının üzerinden görünür. Tüm Türk Dünyasında olduğu kadar, İran ve Ortadoğu halklarının pek birden fazla tarafınca tanınır. Selçukluların 33 ceddinden biri olarak sayılır. Yeraltındaki 100 sütunlu demir sarayında yaşar. Alpar sıfatıyla anılır. İran mitolojisinde ismi Afrasyab olarak geçer. hayatıyla ilgili bilgiler efsanelere dayanan Alp Er Tunga’nın, Turancılarca Türklerin eski cetlerinin soyundan geldiği öne sürülür. Ayrıyeten, Divân-ı Lügati’t-Türk’te ve Kutadgu Bilig’de, İran destanı Şehnâme›nin kahramanlarından Efrasiyab (Afrasyab)’la birebir kişi olduğu belirtilir. Şehname›ye göre İran – Turan savaşları sırasında Zaloğlu Rüstem ile giriştiği çaba sırasında pusuya düşürülüp öldürülmüştür. Öldürülmesiyle ilgili Alp Er Tunga Sagusu, Divân-ı Lügati’t-Türk’ün çeşitli yerlerinde örnek metin olarak verildiği söylenmektedir.
Alp Er Tunga’nın mezarını bulduğunuz haberi hepimizi heyecanlandırdı. Evvel bu süreci bize anlatmanızı isteriz.
Ben Türk destanlarının tamamını yayınlamaya çalışıyorum. Bu bahisler içinde Alp Er Tunga hayli değerli bir yere sahip. Yaklaşık 25 yıldır bu bahisler hakkında bilgi topluyorum ve büyük bir arşiv oluşturdum. Alp Er Tunga hakkında fazlaca fazla bilgiye erişince, alan araştırması yapmak için Özbekistan’a gittim. Özbekistan’da alan araştırmasına İran-Turan hududundaki Ceyhun Irmağı’ndan başladım. ondan sonrasında Buhara’ya geçtim. Buharalı bir müellif 942’de bir kitap yazmış. O kitapta Alp Er Tunga’nın Buhara kentini kurduğunu, orada yaşadığını ve orada öldüğünü yazmış. Diğer kaynaklar da Alp Er Tunga’nın mezarının Buhara’da olduğunu muharrir. Ben de eldeki kaynakları kullanarak mezarın yerini tespit ettim.
Mezarın şu an durumu nasıl?
Mezar bir kümbet biçiminde ve çabucak kentin yanında yer alıyor. Şu an güvenlik açısından mezarın yerini açıklayamıyorum. Elimdeki bütün dataları Özbekistan devletine aktardım. Yetkililer şu an hususla ilgileniyor. Benim gayem oraya mükemmel bir müze ve türbe yaptırmak.
Yer tespitini nasıl yaptınız?
Arap ve Fars kaynaklarında bir evliyanın mezarından bahsediliyor. Birebir kaynaklarda Alp Er Tunga’nın mezarının o evliyanın mezarına yakın bir yerde olduğu söyleniyor. Ben seyahatin öncesinde haritaları hazırlamıştım, en evvel evliyanın mezarını belirledim. Evliyanın yerinden hareketle de Alp Er Tunga’nın mezarını buldum.
DEVLETLER SOYLARINI DAYANDIRIYOR
Pekala Alp Er Tunga Türk tarihinde niye kilit bir noktada duruyor? Biraz bu hususu ayrıntılandıralım mı?
Türk devlet kurma geleneğinde kut alınması yahut devletin babadan oğula geçmesi gerekir. Türk tarihi boyunca fazlaca sayıda devlet kendi soylarını Alp Er Tunga’ya dayandırır. Hun Devleti ve Kök-Türk Devleti’nin akabinde kurulan Uygur Devleti kendi köklerini daima Alp Er Tunga’ya dayandırıyor. Selçuklular da bir daha bunu yaparlar. Bakın Ebu’l Gazi Bahadır Han’ın Şecere-i Terakime isimli yapıtında şu biçimde anlatır: “Selçuklular, “Biz Türkmeniz. Biz kardeşiz” deyip durdular. Oğuz vilayetine ve halkına faydaları olmadı. Padişah olunca: “Biz, Türkmenlerin Kınık boyundanız” dediler. Selçuklular, padişah olduktan daha sonra ayrıyeten “Erfasiyap’ın bir oğlu vardı. O küçük iken Keyhusrev’den kaçıp Türkmen’in Kınık uzunluğunun içine delip yerleşti. Burada büyüyüp çoğaldılar. Kınık’ın oğulları ve Efrasiyap’ın neslindeniz” dediler. Atalarını sayıp otuz beş göbekte Efrasiyap’a bağladılar.” Efrasiyap, Alp Er Tunga’dır. Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda da tıpkı durum kelam konusu olur. Ertuğrul Gazi’nin babası Süleyman Şah olmadığı biçimde kut almak için Alp Er Tunga’nın soyundan gelen Kutalmış oğlu Süleyman’a dayandırıldı. Yani Alp Arslan’ın amcasının çocuğu yaptılar. Sadece devlet kutu alabilsin diye. Burada da kendilerini Alp Er Tunga’ya dayandırırlar.
KAYITSIZ KALINMASI MÜMKÜN DEĞİL
Alp Er Tunga’nın tarihi bir kişilik olmadığını söyleyenler de var. Siz bu konuda neler söylersiniz?
Alp Er Tunga yaşamamış olsaydı onun ismine niye bir ağıt yakılsın? Bu ağıt Divan-ı Lügat-it Türk’te geçiyor.
Bu mezarın bulunmasının sonuçları neler olacak?
Bu yeni bir başlangıç. Bu durum Türk milletini birleştirecektir. Zira Alp Er Tunga, bütün Türklerin ortak bedelidir. Kıpçakları, Kırgızları, Özbekleri, Azerbaycan’ı, bizi yani Türkleri bir yerde toplayacaktır.
Şu an siz ayrıntıları Özbekistan’daki yetkililerle paylaştınız. Tahminen bu süreç ne kadar vakit alır?
Önümüzdeki günlerde Özbekistan’da bir seçim olacak. O yüzden net bir iddiam yok. Belge onların elinde ve bu evraka kimsenin kayıtsız kalması mümkün değil. Çok süratli bir biçimde hususun üzerine çalışılacağını düşünüyorum. Ortada fazlaca önemli, tarihin akışını değiştirecek bir bahis var. Şu an o belge Özbekistan cumhurbaşkanının önünde.
DEĞERLİ ÇALIŞMALAR VAR
Bugüne kadar bugüne kadar niye sanki bu biçimde bir çalışma yapılmadı?
Orada epey bedelli bilim adamları var. Lakin uzun yıllar boyunca Ruslar bu tıp çalışmaları yasaklamışlar, unutturmuşlar. Hâlâ da o günlerin şokunu atlatamamış görünüyorlar. Bu niçinle bir süre daha farklı ilgi alanları üzerine çalışmışlar. Şükürler olsun biz işgale uğramadık, okullarımız devam etti, yapıtlarımız yağmalanmadı. Bu niçinle tarihimizle bağımız kopmadı. Ben Anadolu’ya inanıyorum. Türk dünyasının bir daha ışıtacak, aydınlatacak fazlaca başarılı ve yetenekli gençler yetişiyor. Burada epey değerli çalışmalar yürütülüyor, öbür Türk cumhuriyetlerinde de bu çalışmalar sürüyor. Ben tüm bu çalışmaların fazlaca pahalı olduğunu düşünüyorum.
Toplumsal medyada birtakım tenkitler de oldu. Bunlara yanıt vermek ister misiniz?
Herkese sakin olmasını, beklemesini öneririm. Erken beyanda bulunmak insanı yanlışa gdolayır. Önümüzdeki günler fazlaca daha sürprizli olaylara hamile. Sakin olmakta yarar var. Alan araştırmalarında ve Alp Er Tunga’nın kurgan mezarının bulunmasında Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev’in damadı Sayın Otabek Umarov’un takviyesi baştan sona bizimle idi. Takviyeleri ve katkıları için kendisine sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum.
Alp Er Tunga Kimdir?
Alp Er Tunga, yahut Alp Er Tonğa (Altay Türkçesi: İlb Er Tonga), efsanevi bir Türk hakanıdır. Alp” (alp, yiğit, kahraman, bahadır), Er” (er, erkek, adam) ve tonğa” (babür/bebür) manasındadır. Vakit zaman Latife Hanı olarak bahsedilir. Tunga sözcüğü aslında leopar cinsinden yırtıcı bir hayvanın ismidir. Bir yiğitlik simgesi olarak alplere isim diye verilir. Uzun saçlı olmak Tunga’yı çağrıştırdığı için alpler saç uzatırlar. Ayrıyeten cengaverler yırtıcı hayvanların bilhassa de aslan, kaplan, pars, tunga üzere hayvanların postlarını giyerler. Bu postlar savaşçılığın sembolüdür. Alpar Tunga Han, yanında iki tane tunga (leopar) ile resmedilir, sırtında da bir post vardır, postun dişleri başının üzerinden görünür. Tüm Türk Dünyasında olduğu kadar, İran ve Ortadoğu halklarının pek birden fazla tarafınca tanınır. Selçukluların 33 ceddinden biri olarak sayılır. Yeraltındaki 100 sütunlu demir sarayında yaşar. Alpar sıfatıyla anılır. İran mitolojisinde ismi Afrasyab olarak geçer. hayatıyla ilgili bilgiler efsanelere dayanan Alp Er Tunga’nın, Turancılarca Türklerin eski cetlerinin soyundan geldiği öne sürülür. Ayrıyeten, Divân-ı Lügati’t-Türk’te ve Kutadgu Bilig’de, İran destanı Şehnâme›nin kahramanlarından Efrasiyab (Afrasyab)’la birebir kişi olduğu belirtilir. Şehname›ye göre İran – Turan savaşları sırasında Zaloğlu Rüstem ile giriştiği çaba sırasında pusuya düşürülüp öldürülmüştür. Öldürülmesiyle ilgili Alp Er Tunga Sagusu, Divân-ı Lügati’t-Türk’ün çeşitli yerlerinde örnek metin olarak verildiği söylenmektedir.