JoKeR
Active member
İBRAHİM DEMİRCİ
Urdu edebiyatı Türk okuyucusunun pek de bilmediği bir edebiyat. Celal Soydan, Urdu edebiyatının ülkemizde tanınması için emek verenler içinde başı çekiyor diyebiliriz. Onun Pakistan-Hindistan Hikayeleri ile başlayan çeviri çalışmaları (İletişim Yayınları, 2001, 236 s.) çeşitlenerek sürdü. Hece Yayınlarınca okura sunulmuş olan Muhammed İkbal çevirilerinden kimilerini anayım: Makaleler, Hareket Zili, Cebrail Kanadı, Musa Vuruşu, Hicaz Armağanı.
Celal Soydan’ın Seyyid İmtiyaz Ali Tac’dan çeviri ettiği Anarkali, bir tiyatro yapıtı. 158 sayfalık oyun, üç perde: Aşk, Dans, Vefat. Babür Hanlığının büyük hükümdarlarından Ekber Şah ismiyle anılan Celaluddin Muhammed, fetihlerinin, devlet adamlığının, sanatkarlara ve bilim erkeklerina kol kanat gerişinin yanı sıra dinî bahislerde haddi aşan büyüklenişiyle de hatırlanır. Lakin Anarkali isimli oyun, bize yalnızca onun sarayında yaşanmış olan büyük aşkları, ölümcül kıskançlıkları, harem hayatının inceliklerini ve entrikalarını, özetlemek gerekirsesı beşerî tutku ve zaafların yol açtığı maceraları stantlar. Bu o kadar bu biçimdedir ki, babasının vefatından daha sonra ona devasa bir türbe yaptırmış olan oğlu Cihangir, bu oyunda yalnızca Selim olarak karşımıza çıkar: Hoş sesi ve büyüleyici danslarıyla haremin parlayan yıldızı, Ekber Şah’ın beğenilen cariyesi Anarkali’ye gönlünü kaptıran şehzade Selim.
BİR AŞK ÖYKÜSÜ
Anarkali, Seyyid İmtiyaz Ali Tac, Çev. Celal Soydan, Hece Yayınları, 2021, 208 sayfa
Olaylar 1599 yılının bahar mevsiminde Lahor Kalesinde yaşanmıştır. Birinci perdede Ekber’in eski gözdesi Dilaram’ın gözden düştüğüne, yeni gözdenin Anarkali olduğuna ait söylentilerin yanı sıra saray hayatının detaylarına da şahit oluruz. halbuki Anarkali’nin gönlünde yatan aslan, veliaht şehzade Selim’dir. Dilaram’ın düşmanlığından korkan Anarkali, canına kıyma teşebbüsünde bulunur. Kız kardeşi Süreyya’nın ve sevdiği-sevildiği Selim’in gayretleriyle hayata dönmüş olur.
İkinci Perde “Dans”ın birinci sahnesinde Selim ile dostu ve sırdaşı Bahtiyar karşımızdadır. Selim aşk ile söyler kelamını, Bahtiyar akıl ile. Selim, kendisinin de “insan” olduğunu hatırlatırken Bahtiyar, şu biçimde demektedir: “Sen Moğol hanedanlığının göz ışığısın, Tanrı’nın Gölgesi Efendimiz ve bütün Hint-Moğolların gözü senin gelecekte erişeceğin büyüklüğün hayalleriyle kamaşmış durumda. Şu ana kadar ne olduysa oldu; artık Padişah Efendimiz için, Moğollar için ve şahsen Anarkali için onu unutmalısın.” (s. 60)
Selim, arkadaşını korkaklık ve karamsarlıkla suçlayacaktır. Dilaram’ın da kendisini sevdiğini ve Anarkali’yi ölesiye ve öldüresiye kıskandığını öğrenen Selim, onun engelleyici ve intikamcı teşebbüslerini önlemek için muhtemel şantajına şantajla karşılık verir ve bu bilgiye Bahtiyar’ı şahit meblağ. Dilaram’ı oyun dışına ittiğini sanmaktadır. Lakin Bahtiyar, realist bahtiyar öteki türlü düşünmektedir: “Oyunun bir atağını savuşturmakla oyun kazanılmış olmaz.” (s. 68).
Dilaram, Anarkali ile görüşerek aşklarına hürmet duyduğunu, kendisinin sevilmiyor oluşundan duyduğu acıyı bastırabileceğini, kıskançlığını alt edebileceğini, kendisini affetmesini ister. Onu içtenliğine inandırır. Ama ablası üzere “saf” olmadığını söyleyen küçük kız kardeş Süreyya, “Sen kıvılcım isen ben yıldırımım” diyerek (s. 78) Dilaram’ı uyarır, hatta tehdit eder.
Lahor kentinde Aynalı Saray’da Nevruz şenlikleri gününde yapılan ziyafet ve cümbüş ortamını Ekber Şah’ın, oğlu Selim’in Anarkali’ye ilgisini aynadan görmesini sağlayacak halde düzenleyen Dilaram, planını muvaffakiyetle uygular: Görüntüyü bakılırsan Ekber, “hiddetle ayağa fırlar”, harem sorumlusu Kâfur’a verdiği buyru nihaidir: “Şu haddini bilmez hanımı gdolayıp zindana at!” (s. 105).
Artık yeni bir perde açılacaktır: Vefat.
Son perdede anne Hanım Sultan ile oğlu Selim içinde geçen tartmalar, tartışmalar, devlet gelenekleri ve sorumlulukları ile insancıl tutkular içindeki tansiyon ve çatışmaları yansıtan değişik metinlerdir. Selim, sevdiğini zindandan çıkarıp kaçırmayı tasarlarken Ekber Şah da, Dilaram’ı konuşturmaya çalışmaktadır. Dilaram, gerçeklerin ardına palavrası, iftirayı eklemekten çekinmez ve oğlu Selim’in Anarkali’nin kışkırtmasıyla “Hindistan tahtını ele geçirme planları” yaptığını söyler (s. 138). Zindancı da Dilaram üzere, iftiraya başvuracak, Anarkali’yi suçlayacaktır. Ekber’in sonucu ölümdür: “Danslarıyla Hindistan saltanatını sarsana; nağmeleriyle şahlık eyvanını ateşe verene; hoşluğuyla Moğol delikanlısının aklını başından alana; bakışlarıyla Hindistan’ın Şahlar Şahı’nın, paşamın babası Celalettin Ekber’in gönlünü çalana; entrikalarıyla tıpkı kandan olanları zehirleyene!” (s. 142)
ACIKLI BİR KISSA
Anarkali, zindan duvarları ortasına, Selim acılara, gerçekleri –Dilaram ve zindancı tarafınca nasıl aldatıldığını- öğrenen Ekber Şah da pişmanlığa gömülmüştür. Anarkali’nin ismi ve dokunaklı öyküsü halkın hafızasında yaşatılmıştır. Sinema sineması olarak beyaz perdeye, müzikal olarak sahnelere taşınan Anarkali’yi oyunlaştıran Seyyid İmtiyaz Ali Tac’ın yapıtında sık sık bir Shakespeare tadı hissettiğimi de belirtmek isterim.
Oyunun son sahnesinde “Anne, Anarkali!” diye ağlayan oğlunu avutmak için Hanım Sultan’ın söylemiş olduği şu kelamlar, onu avutamasa da bize bir şeyler söylüyor:
“Ciğerparem, o yaşayacak; vaktin koynunda, dünyanın kucağında. Bu Lahor kenti onun ismini daima yaşatacak. Bütün dünya onun destanını daima canlı tutacak. Sen, ben hatta epeyce daha sonraki kuşaklar bile onun için hıçkırarak gözyaşı akıtacak… Duyuyor musun ay yüzlüm!” (s. 157-158).
Urdu edebiyatı Türk okuyucusunun pek de bilmediği bir edebiyat. Celal Soydan, Urdu edebiyatının ülkemizde tanınması için emek verenler içinde başı çekiyor diyebiliriz. Onun Pakistan-Hindistan Hikayeleri ile başlayan çeviri çalışmaları (İletişim Yayınları, 2001, 236 s.) çeşitlenerek sürdü. Hece Yayınlarınca okura sunulmuş olan Muhammed İkbal çevirilerinden kimilerini anayım: Makaleler, Hareket Zili, Cebrail Kanadı, Musa Vuruşu, Hicaz Armağanı.
Celal Soydan’ın Seyyid İmtiyaz Ali Tac’dan çeviri ettiği Anarkali, bir tiyatro yapıtı. 158 sayfalık oyun, üç perde: Aşk, Dans, Vefat. Babür Hanlığının büyük hükümdarlarından Ekber Şah ismiyle anılan Celaluddin Muhammed, fetihlerinin, devlet adamlığının, sanatkarlara ve bilim erkeklerina kol kanat gerişinin yanı sıra dinî bahislerde haddi aşan büyüklenişiyle de hatırlanır. Lakin Anarkali isimli oyun, bize yalnızca onun sarayında yaşanmış olan büyük aşkları, ölümcül kıskançlıkları, harem hayatının inceliklerini ve entrikalarını, özetlemek gerekirsesı beşerî tutku ve zaafların yol açtığı maceraları stantlar. Bu o kadar bu biçimdedir ki, babasının vefatından daha sonra ona devasa bir türbe yaptırmış olan oğlu Cihangir, bu oyunda yalnızca Selim olarak karşımıza çıkar: Hoş sesi ve büyüleyici danslarıyla haremin parlayan yıldızı, Ekber Şah’ın beğenilen cariyesi Anarkali’ye gönlünü kaptıran şehzade Selim.
BİR AŞK ÖYKÜSÜ
Anarkali, Seyyid İmtiyaz Ali Tac, Çev. Celal Soydan, Hece Yayınları, 2021, 208 sayfa
Olaylar 1599 yılının bahar mevsiminde Lahor Kalesinde yaşanmıştır. Birinci perdede Ekber’in eski gözdesi Dilaram’ın gözden düştüğüne, yeni gözdenin Anarkali olduğuna ait söylentilerin yanı sıra saray hayatının detaylarına da şahit oluruz. halbuki Anarkali’nin gönlünde yatan aslan, veliaht şehzade Selim’dir. Dilaram’ın düşmanlığından korkan Anarkali, canına kıyma teşebbüsünde bulunur. Kız kardeşi Süreyya’nın ve sevdiği-sevildiği Selim’in gayretleriyle hayata dönmüş olur.
İkinci Perde “Dans”ın birinci sahnesinde Selim ile dostu ve sırdaşı Bahtiyar karşımızdadır. Selim aşk ile söyler kelamını, Bahtiyar akıl ile. Selim, kendisinin de “insan” olduğunu hatırlatırken Bahtiyar, şu biçimde demektedir: “Sen Moğol hanedanlığının göz ışığısın, Tanrı’nın Gölgesi Efendimiz ve bütün Hint-Moğolların gözü senin gelecekte erişeceğin büyüklüğün hayalleriyle kamaşmış durumda. Şu ana kadar ne olduysa oldu; artık Padişah Efendimiz için, Moğollar için ve şahsen Anarkali için onu unutmalısın.” (s. 60)
Selim, arkadaşını korkaklık ve karamsarlıkla suçlayacaktır. Dilaram’ın da kendisini sevdiğini ve Anarkali’yi ölesiye ve öldüresiye kıskandığını öğrenen Selim, onun engelleyici ve intikamcı teşebbüslerini önlemek için muhtemel şantajına şantajla karşılık verir ve bu bilgiye Bahtiyar’ı şahit meblağ. Dilaram’ı oyun dışına ittiğini sanmaktadır. Lakin Bahtiyar, realist bahtiyar öteki türlü düşünmektedir: “Oyunun bir atağını savuşturmakla oyun kazanılmış olmaz.” (s. 68).
Dilaram, Anarkali ile görüşerek aşklarına hürmet duyduğunu, kendisinin sevilmiyor oluşundan duyduğu acıyı bastırabileceğini, kıskançlığını alt edebileceğini, kendisini affetmesini ister. Onu içtenliğine inandırır. Ama ablası üzere “saf” olmadığını söyleyen küçük kız kardeş Süreyya, “Sen kıvılcım isen ben yıldırımım” diyerek (s. 78) Dilaram’ı uyarır, hatta tehdit eder.
Lahor kentinde Aynalı Saray’da Nevruz şenlikleri gününde yapılan ziyafet ve cümbüş ortamını Ekber Şah’ın, oğlu Selim’in Anarkali’ye ilgisini aynadan görmesini sağlayacak halde düzenleyen Dilaram, planını muvaffakiyetle uygular: Görüntüyü bakılırsan Ekber, “hiddetle ayağa fırlar”, harem sorumlusu Kâfur’a verdiği buyru nihaidir: “Şu haddini bilmez hanımı gdolayıp zindana at!” (s. 105).
Artık yeni bir perde açılacaktır: Vefat.
Son perdede anne Hanım Sultan ile oğlu Selim içinde geçen tartmalar, tartışmalar, devlet gelenekleri ve sorumlulukları ile insancıl tutkular içindeki tansiyon ve çatışmaları yansıtan değişik metinlerdir. Selim, sevdiğini zindandan çıkarıp kaçırmayı tasarlarken Ekber Şah da, Dilaram’ı konuşturmaya çalışmaktadır. Dilaram, gerçeklerin ardına palavrası, iftirayı eklemekten çekinmez ve oğlu Selim’in Anarkali’nin kışkırtmasıyla “Hindistan tahtını ele geçirme planları” yaptığını söyler (s. 138). Zindancı da Dilaram üzere, iftiraya başvuracak, Anarkali’yi suçlayacaktır. Ekber’in sonucu ölümdür: “Danslarıyla Hindistan saltanatını sarsana; nağmeleriyle şahlık eyvanını ateşe verene; hoşluğuyla Moğol delikanlısının aklını başından alana; bakışlarıyla Hindistan’ın Şahlar Şahı’nın, paşamın babası Celalettin Ekber’in gönlünü çalana; entrikalarıyla tıpkı kandan olanları zehirleyene!” (s. 142)
ACIKLI BİR KISSA
Anarkali, zindan duvarları ortasına, Selim acılara, gerçekleri –Dilaram ve zindancı tarafınca nasıl aldatıldığını- öğrenen Ekber Şah da pişmanlığa gömülmüştür. Anarkali’nin ismi ve dokunaklı öyküsü halkın hafızasında yaşatılmıştır. Sinema sineması olarak beyaz perdeye, müzikal olarak sahnelere taşınan Anarkali’yi oyunlaştıran Seyyid İmtiyaz Ali Tac’ın yapıtında sık sık bir Shakespeare tadı hissettiğimi de belirtmek isterim.
Oyunun son sahnesinde “Anne, Anarkali!” diye ağlayan oğlunu avutmak için Hanım Sultan’ın söylemiş olduği şu kelamlar, onu avutamasa da bize bir şeyler söylüyor:
“Ciğerparem, o yaşayacak; vaktin koynunda, dünyanın kucağında. Bu Lahor kenti onun ismini daima yaşatacak. Bütün dünya onun destanını daima canlı tutacak. Sen, ben hatta epeyce daha sonraki kuşaklar bile onun için hıçkırarak gözyaşı akıtacak… Duyuyor musun ay yüzlüm!” (s. 157-158).