IşıkHaber
New member
Nesrine Malik
Uygun tanıdığınızı düşündüğünüz bir insan, salgın ve aşılarla ilgili komplo teorilerini yinelamaya başladığında ortaya çıkan hissin nasıl olduğunu izah etmek güç. Neler olup bittiğini çabucak anlamıyorsunuz zira bu tek seferde yutmak için hayli büyük ve sarsıcı bir farkındalık durumu. Hâl bu biçimde olunca, bir grup kademelerden geçiyorsunuz. Birinci evvel büyük bir gayret sarf ediyorsunuz. Tahminen de bu berbat bir latifedir, sahiden bunu söylemek istememiş ya da sırf yanlış bilgilendirilmiştir, diyorsunuz. Akabinde hararetli, baş karıştırıcı bir kızgınlık ve hayal kırıklığına uğramanın yol açtığı bir itiraz basamağına giriyorsunuz. İçinizi döktükten daha sonra, nihayetinde sakinleşirsiniz. Buna rağmen, içinizde, sevdiğiniz bu kişinin sadece kendi ömrünü riske atmakla kalmadığını ve tahminen de onları hiç tanımamış olduğunuzu idrak edersiniz.
KOMPLO TOERİLERİNE KİMLER İNANIYOR?
Salgınla ilgili en çılgın teorilere inanan bireyler, birden fazla insanın internete, kablolu TV’ye ya da radyolara erişim sahibi olmadığı ülkelerde dahi bulunabilir. Ortak dürtülerden biri, bu komploları destekleyenleri, WhatsApp kümelerinde tez edilen vefat sayılarına, yanlış bilgilendirmeye ya da saklı akıl sıhhati meselelerine havale etmek. Bu şeyler yanlışsız olabilir lakin aşı kararsızlığı daha büyük başarısızlıkların da bir belirtisi. Hartum’dan Kansas’a kadar aşılar karşısında çekinceleri olan tüm insanların ortak noktası, devlete olan itimatlarının aşınmış olması. Bunu idrak etmeden, niye birinci etapta itimatlarını yitirdiklerini anlamadan, yaşadığımız hayal kırıklıklarını bireylere yöneltmeye devam ederiz.
Bu güvensizlik öylesine derin olabilir ki, beşerler hükümet harici neredeyse her bilgi kaynağına güvenebilir. Doğduğum Sudan’da, nüfusun yüzde birinden daha azı büsbütün aşılanmış durumda ve teneffüs aygıtları aşılardan bile daha sıkıntı bulunuyor. Kıssa, aşı mevcudiyetinin misal biçimde yetersiz olduğu kimi öbür Afrika ülkelerinde de neredeyse tıpkı; o denli ki, beşerler o gün fiyatsız aşıların mevcut olduğu söylentisinden öteki hiç bir şeye dayanmaksızın her şeyi bir kenara bırakıp hastanelere akın edebiliyorlar. Buna rağmen, öteki birfazlaca insan açısından bu sıkıntı bulunan hayat kurtarıcı aşılar, kulağa kuşkulu bir halde çok güzel bir şeymiş üzere geliyor.
niye İKNA OLMUYORLAR?
Bu yılın başlarında bağışlanan aşıların birinci kısmı Sudan’a sevk edildiğinde, ailemin sıhhat açısından kırılgan olan iki üyesi aşı olmayı reddetti; çünkü birisi, ülkedeki elektrik kesintilerinin aşıların gerektiği biçimde saklanamayacağı manasına geldiğine dair bir söylenti başlattı ve bu yüzden aşılar mutlaka ‘işlevini yitirecek’ ve ziyanlı olacaklardı. Ben ve öteki aile üyeleri, onları, durum bu biçimde olsa dahi en makûs durum senaryosunda aşıların aslında ziyanlı olmaktan çok etkisiz olacağı konusunda ikna etmeye çalıştık. Gayretlerimiz boşa gitti.
bir daha de, birinci aşılar yapıldıktan ve rastgele bir ziyan bildirilmedikten daha sonra, akrabalarımın ikna olacağını umarak lisana getirdiğim itirazlara bel bağladım. Ancak mazeretleri hazırdı. Onlara nazaran, ulaşan yeni parti, aşıları çöpe atmak yerine âlâ bir imaj çizmek maksadıyla Afrika’ya gönderen Batılı ülkeler tarafınca bağışlanan, istenmeyen aşılardı.
Bu, kulağa büsbütün akıldışı bir davranış üzere geliyor lakin gerçekte tam karşıtı. Sudan üzere ülkelerde, devletten uygun ve katiyetle fiyatsız hiç bir şey gelmez. Hükümet, vatandaşlara hizmet etmek için değil, ceplerinde ne var ise almak ve günlük işlerini yapmaları niçiniyle onları suçlamak için var olan sömürücü bir kurumdur. Trafik ihlalleri niçiniyle rüşvet vermekten, hükümete yakın çevreler tıbbi teknolojiyi tekelleştirdiği için özel hastaneleri kullanmak zorunda kalmaya kadar, yolsuzluk, bölgenin yapısal bir özelliğidir.
Devlet, ona karşın geliştiğiniz bir şeydir. Hükümetin irtibat kurma biçimi de bu rahatsız bağlantıyı yansıtır. Yetkililer halkla ya onları azarlamak ya da propaganda yapmak için konuşur ve muhalefet yasaktır; Mısır’da, hükümetin salgınla ilgili bilançosuyla çelişen hekimler tutuklanırken, Kahire’deki ağır bakım ünitelerinde oksijen tankları tükenmişti.
DÜNYANIN HER YERİNDE EMSAL GÖRÜNÜMLER MEVCUT
Bir insanı, fiyatsız ve tesirli Covid aşılarının tedarik edilmesinin, tüm ömürleri boyunca maruz kaldıkları kuralların bir istisnası olduğuna nasıl ikna etmeye çalışırsınız? Aşıların ani bir cömertlik ve yeterlilik dalgası olduğunu söyleyerek mi? Kuşku tohumları kolay kolay ekilir çünkü siyasal sistemlerin güvensizlik hissi yaratan sömürücü ve aldatıcı rejimleri devam ettirmek için baştan sona otoriter olması gerekmez.
örneğin, şayet kamu tarafınca finanse edilen sıhhat hizmetleri karşısında büyük bir siyasi direnişin olduğu, yalnızca lobi faaliyetlerine yıllık 306 milyon dolar harcayan çok kârlı bir sıhhat ve ilaç sanayisinin ve grip aşılarından, doğumdan daha sonra bebeğinizi kucağınıza aldığınız ana kadar her şeyin fahiş ve sistemsiz biçimde fiyatlandırıldığı ABD’de yaşıyorsanız, Covid aşılarının art planında tehlikeli ve bâtın bir kâr amacı olduğunu düşünebilirsiniz. Şayet İngiltere’de yaşıyorsanız, üst seviye yetkililerin kendilerinin uymadığı salgın siyasetlerini yürürlüğe koyduklarını ve yaptıkları U dönüşleri ve karantinalar aracılığıyla tüm ulusu da yanlarında sürüklediklerini gördükten daha sonra, hükümetin aşının titizlikle test edildiğine ait verdiği teminatlardan kuşku edebilirsiniz.
Devletin uğradığı başarısızlık paranoyayı besler. Ve hükümete duyulan inanç zedelendiğinde, beşerler şahsi bağlamda teyakkuza geçerler. Bu kararsızlık ve ihtiyatlı yaklaşma durumu, palavralar pazarlayan berbat kurgulu medya tarafınca körüklenir. örneğin, İngiltere’de, etnik azınlıkların aşı denemelerinden dışlandığını aktaran uydurma bir haber, sırf dipnota eklenen kısacık bir düzeltmeyle çözüldü.
Aşı reddi bir boşlukta ortaya çıkmaz. Kararsızlıkları ve komploları rahatsız edici bir davranış üzere kıymetlendirerek görmezden gelmek daha kolaydır; akılcı beşerler olduğunu ya da olması gerektiğini düşündüğümüz insanlardan gelen akıldışı haller bizi daha az sinirlendirir. Doğal ki, aşı kararsızlığı yaşayan beşerler içinde sadece inatçı, insan sevmez yahut bencil olanlar da mevcut. Buna rağmen, salgının iktisat ve halk sıhhati sistemlerimizin zayıflıklarından beslendiğinin ortaya çıkmasına emsal biçimde, aşı kararsızlığı da devletlerin vatandaşlarıyla olan alakalarının zayıflıklarını ortaya çıkardı. Komplo teorilerini ve palavraları yenidenlayanlarla nasıl başa çıkılacağına ait kolay bir karşılık yok ancak itimat kaybına uğrayan sistemleri incelemek, tahminen de başlamak için âlâ bir yerdir.
Yazının yepyenisi The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Uygun tanıdığınızı düşündüğünüz bir insan, salgın ve aşılarla ilgili komplo teorilerini yinelamaya başladığında ortaya çıkan hissin nasıl olduğunu izah etmek güç. Neler olup bittiğini çabucak anlamıyorsunuz zira bu tek seferde yutmak için hayli büyük ve sarsıcı bir farkındalık durumu. Hâl bu biçimde olunca, bir grup kademelerden geçiyorsunuz. Birinci evvel büyük bir gayret sarf ediyorsunuz. Tahminen de bu berbat bir latifedir, sahiden bunu söylemek istememiş ya da sırf yanlış bilgilendirilmiştir, diyorsunuz. Akabinde hararetli, baş karıştırıcı bir kızgınlık ve hayal kırıklığına uğramanın yol açtığı bir itiraz basamağına giriyorsunuz. İçinizi döktükten daha sonra, nihayetinde sakinleşirsiniz. Buna rağmen, içinizde, sevdiğiniz bu kişinin sadece kendi ömrünü riske atmakla kalmadığını ve tahminen de onları hiç tanımamış olduğunuzu idrak edersiniz.
KOMPLO TOERİLERİNE KİMLER İNANIYOR?
Salgınla ilgili en çılgın teorilere inanan bireyler, birden fazla insanın internete, kablolu TV’ye ya da radyolara erişim sahibi olmadığı ülkelerde dahi bulunabilir. Ortak dürtülerden biri, bu komploları destekleyenleri, WhatsApp kümelerinde tez edilen vefat sayılarına, yanlış bilgilendirmeye ya da saklı akıl sıhhati meselelerine havale etmek. Bu şeyler yanlışsız olabilir lakin aşı kararsızlığı daha büyük başarısızlıkların da bir belirtisi. Hartum’dan Kansas’a kadar aşılar karşısında çekinceleri olan tüm insanların ortak noktası, devlete olan itimatlarının aşınmış olması. Bunu idrak etmeden, niye birinci etapta itimatlarını yitirdiklerini anlamadan, yaşadığımız hayal kırıklıklarını bireylere yöneltmeye devam ederiz.
Bu güvensizlik öylesine derin olabilir ki, beşerler hükümet harici neredeyse her bilgi kaynağına güvenebilir. Doğduğum Sudan’da, nüfusun yüzde birinden daha azı büsbütün aşılanmış durumda ve teneffüs aygıtları aşılardan bile daha sıkıntı bulunuyor. Kıssa, aşı mevcudiyetinin misal biçimde yetersiz olduğu kimi öbür Afrika ülkelerinde de neredeyse tıpkı; o denli ki, beşerler o gün fiyatsız aşıların mevcut olduğu söylentisinden öteki hiç bir şeye dayanmaksızın her şeyi bir kenara bırakıp hastanelere akın edebiliyorlar. Buna rağmen, öteki birfazlaca insan açısından bu sıkıntı bulunan hayat kurtarıcı aşılar, kulağa kuşkulu bir halde çok güzel bir şeymiş üzere geliyor.
niye İKNA OLMUYORLAR?
Bu yılın başlarında bağışlanan aşıların birinci kısmı Sudan’a sevk edildiğinde, ailemin sıhhat açısından kırılgan olan iki üyesi aşı olmayı reddetti; çünkü birisi, ülkedeki elektrik kesintilerinin aşıların gerektiği biçimde saklanamayacağı manasına geldiğine dair bir söylenti başlattı ve bu yüzden aşılar mutlaka ‘işlevini yitirecek’ ve ziyanlı olacaklardı. Ben ve öteki aile üyeleri, onları, durum bu biçimde olsa dahi en makûs durum senaryosunda aşıların aslında ziyanlı olmaktan çok etkisiz olacağı konusunda ikna etmeye çalıştık. Gayretlerimiz boşa gitti.
bir daha de, birinci aşılar yapıldıktan ve rastgele bir ziyan bildirilmedikten daha sonra, akrabalarımın ikna olacağını umarak lisana getirdiğim itirazlara bel bağladım. Ancak mazeretleri hazırdı. Onlara nazaran, ulaşan yeni parti, aşıları çöpe atmak yerine âlâ bir imaj çizmek maksadıyla Afrika’ya gönderen Batılı ülkeler tarafınca bağışlanan, istenmeyen aşılardı.
Bu, kulağa büsbütün akıldışı bir davranış üzere geliyor lakin gerçekte tam karşıtı. Sudan üzere ülkelerde, devletten uygun ve katiyetle fiyatsız hiç bir şey gelmez. Hükümet, vatandaşlara hizmet etmek için değil, ceplerinde ne var ise almak ve günlük işlerini yapmaları niçiniyle onları suçlamak için var olan sömürücü bir kurumdur. Trafik ihlalleri niçiniyle rüşvet vermekten, hükümete yakın çevreler tıbbi teknolojiyi tekelleştirdiği için özel hastaneleri kullanmak zorunda kalmaya kadar, yolsuzluk, bölgenin yapısal bir özelliğidir.
Devlet, ona karşın geliştiğiniz bir şeydir. Hükümetin irtibat kurma biçimi de bu rahatsız bağlantıyı yansıtır. Yetkililer halkla ya onları azarlamak ya da propaganda yapmak için konuşur ve muhalefet yasaktır; Mısır’da, hükümetin salgınla ilgili bilançosuyla çelişen hekimler tutuklanırken, Kahire’deki ağır bakım ünitelerinde oksijen tankları tükenmişti.
DÜNYANIN HER YERİNDE EMSAL GÖRÜNÜMLER MEVCUT
Bir insanı, fiyatsız ve tesirli Covid aşılarının tedarik edilmesinin, tüm ömürleri boyunca maruz kaldıkları kuralların bir istisnası olduğuna nasıl ikna etmeye çalışırsınız? Aşıların ani bir cömertlik ve yeterlilik dalgası olduğunu söyleyerek mi? Kuşku tohumları kolay kolay ekilir çünkü siyasal sistemlerin güvensizlik hissi yaratan sömürücü ve aldatıcı rejimleri devam ettirmek için baştan sona otoriter olması gerekmez.
örneğin, şayet kamu tarafınca finanse edilen sıhhat hizmetleri karşısında büyük bir siyasi direnişin olduğu, yalnızca lobi faaliyetlerine yıllık 306 milyon dolar harcayan çok kârlı bir sıhhat ve ilaç sanayisinin ve grip aşılarından, doğumdan daha sonra bebeğinizi kucağınıza aldığınız ana kadar her şeyin fahiş ve sistemsiz biçimde fiyatlandırıldığı ABD’de yaşıyorsanız, Covid aşılarının art planında tehlikeli ve bâtın bir kâr amacı olduğunu düşünebilirsiniz. Şayet İngiltere’de yaşıyorsanız, üst seviye yetkililerin kendilerinin uymadığı salgın siyasetlerini yürürlüğe koyduklarını ve yaptıkları U dönüşleri ve karantinalar aracılığıyla tüm ulusu da yanlarında sürüklediklerini gördükten daha sonra, hükümetin aşının titizlikle test edildiğine ait verdiği teminatlardan kuşku edebilirsiniz.
Devletin uğradığı başarısızlık paranoyayı besler. Ve hükümete duyulan inanç zedelendiğinde, beşerler şahsi bağlamda teyakkuza geçerler. Bu kararsızlık ve ihtiyatlı yaklaşma durumu, palavralar pazarlayan berbat kurgulu medya tarafınca körüklenir. örneğin, İngiltere’de, etnik azınlıkların aşı denemelerinden dışlandığını aktaran uydurma bir haber, sırf dipnota eklenen kısacık bir düzeltmeyle çözüldü.
Aşı reddi bir boşlukta ortaya çıkmaz. Kararsızlıkları ve komploları rahatsız edici bir davranış üzere kıymetlendirerek görmezden gelmek daha kolaydır; akılcı beşerler olduğunu ya da olması gerektiğini düşündüğümüz insanlardan gelen akıldışı haller bizi daha az sinirlendirir. Doğal ki, aşı kararsızlığı yaşayan beşerler içinde sadece inatçı, insan sevmez yahut bencil olanlar da mevcut. Buna rağmen, salgının iktisat ve halk sıhhati sistemlerimizin zayıflıklarından beslendiğinin ortaya çıkmasına emsal biçimde, aşı kararsızlığı da devletlerin vatandaşlarıyla olan alakalarının zayıflıklarını ortaya çıkardı. Komplo teorilerini ve palavraları yenidenlayanlarla nasıl başa çıkılacağına ait kolay bir karşılık yok ancak itimat kaybına uğrayan sistemleri incelemek, tahminen de başlamak için âlâ bir yerdir.
Yazının yepyenisi The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)