JoKeR
Active member
Hüseyin Akın şair, muharrir kimliğinin ötesinde her şeydilk evvel güzel bir din öğretmeni. Uzun yıllar İstanbul’da farklı okullarda öğretmenlik yaptı ve gençlerle kurduğu diyalogla daima sevildi. Hatta dersine farklı dinlerden öğrenciler girdi. Geçtiğimiz hafta Enes Kara’nın vefatından evvel paylaştığı görüntü yeniden gençlere dini ayrıntıların nasıl öğretilmesi gerektiği konusunu gündeme getirdi. Biz de sorularımızı Hüseyin Akın’a yöneltip onun deneyimlerini dinledik.
Hüseyin Beyefendi, liselerde uzun yıllar din öğretmenliği yaptınız. O senelerda derslerinize farklı dine mensup öğrencilerin de katıldığını anlatmıştınız bir sohbetimizde. Ben de deneyimlerinizden yola çıkarak evvela şunu sormak istiyorum: 14-15 yaşında bir çocuğa dini bilgilerden nasıl bahsetmek gerekir?
Farklı sosyokültürel muhitlerde uzun yıllar öğretmenlik yaptım. Nişantaşı Kız Lisesi, Kabataş Erkek Lisesi, Rotary Anadolu Lisesi, Tarhan Koleji üzere okullarda Din Kültürü derslerine girdim. Her birinde eşsiz hoş anılarımın olduğu bu okullarda birinci başta şunu söyleyebilirim: Siz din ismine ne anlatırsanız anlatın, çocuklar ve de gençler bunu “hayat” olarak anlıyorlar. Bu yüzden evvela hayatla barışık bir din anlatımı geliştirmek gerekiyor. 12-15 yaş kritik eşik. Fıtrat aslına bakarsanız bu yaş kümesindeki çocuklarımızı o süreçte müdafaaya almıştır. Hangi sosyokültürel etraftan gelirse gelsin dinî ve ahlâkî manada bütün çocuklar din eğitiminin temel emelleriyle uyumludur. Uyumsuzluk fıtrattan ve tabiattan sapmakla meydana gelen bir şeydir. 12-15 yaş çocukların içerisindeki asude bahçeyi pak tutup koruma etme evresinin son istasyonudur. Şayet bu yaşlardaki çocuklara dinî bilgilerden bahsetmeniz gerekiyorsa evvela vereceğiniz o bilgiye öğrenciyi özendirerek başlamanız gerek. Çünkü gereksinim haline gelmemiş her bilgi üzere vereceğiniz din içerikli bilgi de çocuklar üzerinde yük olmaktan öteye geçemeyecektir. Yaşama sevincini örselemeden, jenerasyon lisan ve idrakini dikkate alarak bilgilendirme yoluna gidilmelidir.
YAĞMURU İÇLERİNDE HİSSETTİLER
Bir yazınızda okumuştum. Nişantaşı’nda bir gün derste yarım saat öğrencilere dışarda yağan yağmuru dinlemelerini söylüyorsunuz ve yarım saatlik sessizlikten daha sonra da yağmur ayetlerini okuyorsunuz öğrencilerinize. Bu dersin de öğrenciler üzerinde uzun yıllar tesiri olduğunu anlatıyorsunuz. Sizce bu dersten öğrenciler niye bu kadar etkilendi?
Etkileşimli eğitim denildiğinde genelde çoğumuzun aklına akıllı tahta ile akıllı telefon ya da tablet içindeki ilgiye öğrenci zihninin yaklaşım göstermesi geliyor. Ancak asıl olan tabiat etkileşimli eğitimdir. Hayatla bağdaşan, tabiatla uyuşan bir eğitimden bahsediyorum. Kelamını ettiğiniz derste bahsimiz Kur’an’ın mühlet ve ayet kavramlarıydı. Ayet sözünü somut halde bütün aksamıyla anlatmak için o ders saatinde dışarısının meteorolojik durumu tam manasıyla müfredata uygunluk arz ediyordu. Bu dersin gençler üzerinde etkileyici olması duyuşsal imkânlardan yararlanılmış olmasıyla ilgiliydi. Din anlatımı yalnızca göze ve kulağa hitap etmekle hudutlu olmamalı, beraberinde kalbe de sirayet edecek derinlik ve inceliğe sahip olmalıdır. Yağmurun yağışıyla bir arada kevni ayetlerle birlikte akabinde Kur’an’ın ayetlerinin okunması öğrenciler üzerinde epey farklı bir etki bırakmıştı. Zira tabiatın dediğine kulak verdiler. Yalnızca duymadılar, yalnızca görmediler, içlerinde hissettiler.
Din dersi sizce sınıfta yapılan bir şey midir yoksa zihne işlenen bir bahis mu?
Ders işlenen bir şey olmalıdır. Hele bu Din Dersi ise daha bir bu biçimdedir. İşlemekte bedii hisleri da hesaba katmak vardır. Ders yalnızca bahis anlatmaktan, müfredatı yetiştirmekten ibaret bir şey değil. Öğretmen nakilci değil, kılavuzlayan, yol gösterendir. Transferi artık robotlar da yapıyor. Model olmalı öğretmen, hafızada kalmalı, gönüllerde yer etmeli. Din öğretmeni de o denli, her şeyi unuttuktan daha sonra akılda kalacak şeyleri anlatmalı; iz bırakmalı. Öğretmenliğin üçte ikisi tiyatrodur. Bilhassa Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi öğretmenleri şu dört noktaya göz arkası etmemeli. Ben bu umdeleri “Kırk Dakika Koridoru” isimli kitabımda 4M formunda formüle etmiştim. Yani, motivasyon, moral, mizah ve musiki bir dersi işlenen ders kıvamına yaklaştırır.
ŞANSSIZ ÇOCUKLUK PERİYODU TESİRLİ
Çocukluk ve gençlikte öğrendiğimiz dini bilgiler niye değerli?
Aslında bu yalnızca dini bilgilerle hudutlu bir şey değildir. Bu devirlerdeki her bilgi ilerleyen devirlerde dinî hüviyete bürünür. Dinî ile din dışı ortasını tefrik etmek o kadar kolay bir şey değildir. Dîni bir şuur üzere, gerçek manada öğrendiğinizde “din dışı” diye bir şey de ortadan çekilir. Her şey dinî hale gelir, gerçekte de bu biçimdedir. Çünkü din ve karşı din vardır hayatta. Çocukluk kişiselyetin teşekkül ettiği bir periyot. Yedisinde nasılsanız yetmişinde de o denli olursunuz. Dinle kolay diyalog kuramayan yaşlı bölümün ortak özelliği dinî manada bahtsız bir çocukluk devri geçirmiş olmalarıdır. Bu talihsizliğin bir diğer sebebi de istikrarsız ve yanlış din eğitimine maruz kalmış olmaktır. Memleketimizin anlı ulu ateistlerine baktığınızda birçoğunun çocukluk kıssasında bu yaşanmışlıklar vardır. (seneler evvel yazdığım “Ateistler İçin Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi” kitabımda bu konuyu etraflıca ele almıştım.)
SEKÜLER HAYAT VE İBADETLER
Sizce dini ritüeller toplum hafızasında olumlu kodlanırken kimileri niye olumsuz kodlanıyor? örneğin ramazan, bayram ve oruç denilince genelde herkes hoş anılar paylaşırken cami ve namaz derken neden daha çok olumsuz anılar anlatılıyor? İbadetin toplumsal kodları hakkında neler söylersiniz?
Kimi dini ritüeller folklorik karakter kazanmıştır. Toplumumuzun kültürel Müslümanlığına hitap eden şeylerdir bunlar çoklukla. Oruç, bayram, kurban, ramazan üzere. Domuz eti yememek, sünnet olmak üzere dini uygulama alanlarını da bu çerçeveye dahil edebiliriz. Namaz ve cami etrafında şekillenen ayrışma ve uyumsuzluklar bir daha bu folk İslam karakteri ile yakından alakalıdır. Seküler hayatın günlük akışına mâni olmadığı sürece dini uygulama ve merasimler her görüşten geniş kitleler tarafınca benimsenip yerine getirilmektedir. Namaz vakit ve yer boyutu olan bir ibadet olmanın yanı sıra devamlılık gerektiren bir ibadettir. Bu istikametiyle günlük hayatın çağdaş dizgesine meydan okur. Ahmet Haşim’in “Müslüman Saati” dediği o manevi atmosferi ne yazık ki kaybettik. Oruç yer boyutu olmayan yalnızca vakit boyutu olan, imsakle iftar ortası görsel tarafı olmayan bir ibadet olduğu için fazlaca daha geniş toplumsal katmanlar tarafınca yerine getirilen bir ibadettir. Mekânsal bağlayıcılığı yoktur. Namazını sistemli kılan mescide müdavim beşerler folklorik İslam’la iktifa etmeyerek, dini kaynaklara dayalı bir sistem olarak algıladıkları için kalabalıkların gözünde ayrıksı durmaktadır. Bu ülkemizin din macerası ile ilgili sosyolojik bir durumdur.
Gençler bulmak istiyor aile aramasına fırsat vermiyor
Geçtiğimiz günlerde 20 yaşında bir gencin vefatına hepimiz üzüldük. Dindar ailelerde büyüyen çocuklara dini bilgi hem ailede hem okullarda sizce nasıl anlatılmalı?
Gençlerin dini deneyimlerini kendi özgür iradeleriyle yaşayıp kazanmalarına fırsat verilmesi gerektiğini ne yazık ki fazlaca geç fark ediyoruz. Aileler dinî hassasiyetleri sonucu, güzel niyetle çocuklarına hayattan kopuk, gençlik güçleriyle hiç örtüşmeyen, ruhunu ve mantığını kavramasına müsaade edilmeyecek halde dini yönlendirme yapıyorlar. Gençler bulmak istiyor, büyükler onların aramalarına fırsat vermiyor. Yanlış yola sapmalarından korkuyorlar. Refakat etmek, yoldaş olmak, yol göstermek varken kelam konusu din olunca adrese teslim yapıyorlar. Sevinçten uzak endişe ve telaş içerisinde verilen kelamım ona din eğitimi din yorgunu jenerasyonlar oluşturmaktan öbür bir şeye yaramıyor. Gençleri anlamak onlara anlatmaktan fazlaca kıymetlidir. Anlamadan anlatmaya kalkar ve bir de baskı kurarsanız yalnızlıkları ve çaresizlikleri depreşecektir. Okullarımızda da muvaffakiyet eksenli, rekabetçi, ders çalışmaktan gün yüzü görmeyen öğrenci profili değişmelidir. Yegâne bedeli muvaffakiyet olan öğrenci muvaffakiyetin sanıldığı üzere her kapıyı açamayacağını anladığında ağır buhranlara girebilir.
Hüseyin Beyefendi, liselerde uzun yıllar din öğretmenliği yaptınız. O senelerda derslerinize farklı dine mensup öğrencilerin de katıldığını anlatmıştınız bir sohbetimizde. Ben de deneyimlerinizden yola çıkarak evvela şunu sormak istiyorum: 14-15 yaşında bir çocuğa dini bilgilerden nasıl bahsetmek gerekir?
Farklı sosyokültürel muhitlerde uzun yıllar öğretmenlik yaptım. Nişantaşı Kız Lisesi, Kabataş Erkek Lisesi, Rotary Anadolu Lisesi, Tarhan Koleji üzere okullarda Din Kültürü derslerine girdim. Her birinde eşsiz hoş anılarımın olduğu bu okullarda birinci başta şunu söyleyebilirim: Siz din ismine ne anlatırsanız anlatın, çocuklar ve de gençler bunu “hayat” olarak anlıyorlar. Bu yüzden evvela hayatla barışık bir din anlatımı geliştirmek gerekiyor. 12-15 yaş kritik eşik. Fıtrat aslına bakarsanız bu yaş kümesindeki çocuklarımızı o süreçte müdafaaya almıştır. Hangi sosyokültürel etraftan gelirse gelsin dinî ve ahlâkî manada bütün çocuklar din eğitiminin temel emelleriyle uyumludur. Uyumsuzluk fıtrattan ve tabiattan sapmakla meydana gelen bir şeydir. 12-15 yaş çocukların içerisindeki asude bahçeyi pak tutup koruma etme evresinin son istasyonudur. Şayet bu yaşlardaki çocuklara dinî bilgilerden bahsetmeniz gerekiyorsa evvela vereceğiniz o bilgiye öğrenciyi özendirerek başlamanız gerek. Çünkü gereksinim haline gelmemiş her bilgi üzere vereceğiniz din içerikli bilgi de çocuklar üzerinde yük olmaktan öteye geçemeyecektir. Yaşama sevincini örselemeden, jenerasyon lisan ve idrakini dikkate alarak bilgilendirme yoluna gidilmelidir.
YAĞMURU İÇLERİNDE HİSSETTİLER
Bir yazınızda okumuştum. Nişantaşı’nda bir gün derste yarım saat öğrencilere dışarda yağan yağmuru dinlemelerini söylüyorsunuz ve yarım saatlik sessizlikten daha sonra da yağmur ayetlerini okuyorsunuz öğrencilerinize. Bu dersin de öğrenciler üzerinde uzun yıllar tesiri olduğunu anlatıyorsunuz. Sizce bu dersten öğrenciler niye bu kadar etkilendi?
Etkileşimli eğitim denildiğinde genelde çoğumuzun aklına akıllı tahta ile akıllı telefon ya da tablet içindeki ilgiye öğrenci zihninin yaklaşım göstermesi geliyor. Ancak asıl olan tabiat etkileşimli eğitimdir. Hayatla bağdaşan, tabiatla uyuşan bir eğitimden bahsediyorum. Kelamını ettiğiniz derste bahsimiz Kur’an’ın mühlet ve ayet kavramlarıydı. Ayet sözünü somut halde bütün aksamıyla anlatmak için o ders saatinde dışarısının meteorolojik durumu tam manasıyla müfredata uygunluk arz ediyordu. Bu dersin gençler üzerinde etkileyici olması duyuşsal imkânlardan yararlanılmış olmasıyla ilgiliydi. Din anlatımı yalnızca göze ve kulağa hitap etmekle hudutlu olmamalı, beraberinde kalbe de sirayet edecek derinlik ve inceliğe sahip olmalıdır. Yağmurun yağışıyla bir arada kevni ayetlerle birlikte akabinde Kur’an’ın ayetlerinin okunması öğrenciler üzerinde epey farklı bir etki bırakmıştı. Zira tabiatın dediğine kulak verdiler. Yalnızca duymadılar, yalnızca görmediler, içlerinde hissettiler.
Din dersi sizce sınıfta yapılan bir şey midir yoksa zihne işlenen bir bahis mu?
Ders işlenen bir şey olmalıdır. Hele bu Din Dersi ise daha bir bu biçimdedir. İşlemekte bedii hisleri da hesaba katmak vardır. Ders yalnızca bahis anlatmaktan, müfredatı yetiştirmekten ibaret bir şey değil. Öğretmen nakilci değil, kılavuzlayan, yol gösterendir. Transferi artık robotlar da yapıyor. Model olmalı öğretmen, hafızada kalmalı, gönüllerde yer etmeli. Din öğretmeni de o denli, her şeyi unuttuktan daha sonra akılda kalacak şeyleri anlatmalı; iz bırakmalı. Öğretmenliğin üçte ikisi tiyatrodur. Bilhassa Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi öğretmenleri şu dört noktaya göz arkası etmemeli. Ben bu umdeleri “Kırk Dakika Koridoru” isimli kitabımda 4M formunda formüle etmiştim. Yani, motivasyon, moral, mizah ve musiki bir dersi işlenen ders kıvamına yaklaştırır.
ŞANSSIZ ÇOCUKLUK PERİYODU TESİRLİ
Çocukluk ve gençlikte öğrendiğimiz dini bilgiler niye değerli?
Aslında bu yalnızca dini bilgilerle hudutlu bir şey değildir. Bu devirlerdeki her bilgi ilerleyen devirlerde dinî hüviyete bürünür. Dinî ile din dışı ortasını tefrik etmek o kadar kolay bir şey değildir. Dîni bir şuur üzere, gerçek manada öğrendiğinizde “din dışı” diye bir şey de ortadan çekilir. Her şey dinî hale gelir, gerçekte de bu biçimdedir. Çünkü din ve karşı din vardır hayatta. Çocukluk kişiselyetin teşekkül ettiği bir periyot. Yedisinde nasılsanız yetmişinde de o denli olursunuz. Dinle kolay diyalog kuramayan yaşlı bölümün ortak özelliği dinî manada bahtsız bir çocukluk devri geçirmiş olmalarıdır. Bu talihsizliğin bir diğer sebebi de istikrarsız ve yanlış din eğitimine maruz kalmış olmaktır. Memleketimizin anlı ulu ateistlerine baktığınızda birçoğunun çocukluk kıssasında bu yaşanmışlıklar vardır. (seneler evvel yazdığım “Ateistler İçin Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi” kitabımda bu konuyu etraflıca ele almıştım.)
SEKÜLER HAYAT VE İBADETLER
Sizce dini ritüeller toplum hafızasında olumlu kodlanırken kimileri niye olumsuz kodlanıyor? örneğin ramazan, bayram ve oruç denilince genelde herkes hoş anılar paylaşırken cami ve namaz derken neden daha çok olumsuz anılar anlatılıyor? İbadetin toplumsal kodları hakkında neler söylersiniz?
Kimi dini ritüeller folklorik karakter kazanmıştır. Toplumumuzun kültürel Müslümanlığına hitap eden şeylerdir bunlar çoklukla. Oruç, bayram, kurban, ramazan üzere. Domuz eti yememek, sünnet olmak üzere dini uygulama alanlarını da bu çerçeveye dahil edebiliriz. Namaz ve cami etrafında şekillenen ayrışma ve uyumsuzluklar bir daha bu folk İslam karakteri ile yakından alakalıdır. Seküler hayatın günlük akışına mâni olmadığı sürece dini uygulama ve merasimler her görüşten geniş kitleler tarafınca benimsenip yerine getirilmektedir. Namaz vakit ve yer boyutu olan bir ibadet olmanın yanı sıra devamlılık gerektiren bir ibadettir. Bu istikametiyle günlük hayatın çağdaş dizgesine meydan okur. Ahmet Haşim’in “Müslüman Saati” dediği o manevi atmosferi ne yazık ki kaybettik. Oruç yer boyutu olmayan yalnızca vakit boyutu olan, imsakle iftar ortası görsel tarafı olmayan bir ibadet olduğu için fazlaca daha geniş toplumsal katmanlar tarafınca yerine getirilen bir ibadettir. Mekânsal bağlayıcılığı yoktur. Namazını sistemli kılan mescide müdavim beşerler folklorik İslam’la iktifa etmeyerek, dini kaynaklara dayalı bir sistem olarak algıladıkları için kalabalıkların gözünde ayrıksı durmaktadır. Bu ülkemizin din macerası ile ilgili sosyolojik bir durumdur.
Gençler bulmak istiyor aile aramasına fırsat vermiyor
Geçtiğimiz günlerde 20 yaşında bir gencin vefatına hepimiz üzüldük. Dindar ailelerde büyüyen çocuklara dini bilgi hem ailede hem okullarda sizce nasıl anlatılmalı?
Gençlerin dini deneyimlerini kendi özgür iradeleriyle yaşayıp kazanmalarına fırsat verilmesi gerektiğini ne yazık ki fazlaca geç fark ediyoruz. Aileler dinî hassasiyetleri sonucu, güzel niyetle çocuklarına hayattan kopuk, gençlik güçleriyle hiç örtüşmeyen, ruhunu ve mantığını kavramasına müsaade edilmeyecek halde dini yönlendirme yapıyorlar. Gençler bulmak istiyor, büyükler onların aramalarına fırsat vermiyor. Yanlış yola sapmalarından korkuyorlar. Refakat etmek, yoldaş olmak, yol göstermek varken kelam konusu din olunca adrese teslim yapıyorlar. Sevinçten uzak endişe ve telaş içerisinde verilen kelamım ona din eğitimi din yorgunu jenerasyonlar oluşturmaktan öbür bir şeye yaramıyor. Gençleri anlamak onlara anlatmaktan fazlaca kıymetlidir. Anlamadan anlatmaya kalkar ve bir de baskı kurarsanız yalnızlıkları ve çaresizlikleri depreşecektir. Okullarımızda da muvaffakiyet eksenli, rekabetçi, ders çalışmaktan gün yüzü görmeyen öğrenci profili değişmelidir. Yegâne bedeli muvaffakiyet olan öğrenci muvaffakiyetin sanıldığı üzere her kapıyı açamayacağını anladığında ağır buhranlara girebilir.