IşıkHaber
New member
Değerli toplumsal olayları muhakkak sanat yapıtları ile sembolleştirmek, tarihçilerin kelama girmek için sevdiği bir formüldür. Ne de olsa bir olayın akabinde üretilen eserler bizim o periyodu anlamamıza yardımcı olur. Tarihin lokomotifi olan ihtilal anlarında da müzik bize büyük alt üst oluşların ve bir daha kuruluşun sesini taşır, ritmini anlatır. Bu niçinle bir olayı anlatan değil de o olay esnasında söylenen müzikler kimi vakit zaman seyahatini daha aydınlatıcı kılar.
Yakın tarihimizin elbet en değerli dönüm noktalarından biri olan Ekim İhtilali’nin 104’üncü yıldönümü niçiniyle biz de tarih seyahatimizi müziklerle gerçekleştirelim. Takvimler 7 Kasım 1917’yi gösterirken asker Bolşeviklerin, Putilov fabrikası personellerinin ya da Avrora donanmasındaki bahriyelilerin mırıldandıkları müzikleri dinleyelim.
BİR GENÇ DEVRİMCİYE AĞIT
Pavel Çernişev, Samara doğumlu genç bir tıp öğrencisidir. 1870’lerin ortalarındaki öğrenciliği sırasında ‘Halka Gidiş’ hareketine dahil olur. Lakin 1876 yılında cezaevine atılır ve buradaki makus şartlar niçiniyle kefaleti ödenip özgür bırakılsa da tüberküloza yakalanır, kısa mühlet daha sonra ölür. Cenazesi, Rusya’daki cezaevi uygulamalarına duyulan öfkenin ötesine geçer. Çernişev, hükümet zıddı şovların tohumunu eker.
Bu esinle Grigori Machtet, ‘Son Veda’ isimli şiirini kaleme alır. Şiir ve daha sonraları ‘Kölelik ve Eziyet’ olarak bilinecek müzik, Çernişev’i de aşarak adeta Rusya’daki tüm devrimcilerin kendinden bir şeyler bulduğu bir metin haline gelir.
“Esaret altında birçok azaplar gördün, sen ulu bir biçimde öldün. / Sen halk davasına dürüstçe baş koydun. / Memleketinin düzgünlüğü için uzunca değil ancak dürüstçe hizmet ettin. / Ve biz, dava kardeşlerin seni mezarlığa getirdik. / Düşmanımız seni küçümseyemedi, etrafındaki her yer senindi. / Biz, canım kardeşim, senin kartal gözlerini kapattık. / Biz küllerini toprağa gömüp sana veda ederken, tuttuğumuz yas ne bizim ruhumuzu ezdi ne de göz yaşları gözlerimizde parladı. / Hayır! Öfke bizim yalnız boğazımızı sıktı. Senin küllerin üzerine kelam verdik: / Düşmanla hengameye atılacağız, intikamını merhamet göstermeden alacağız. / Bir tek sen bizim için değerlisin; tıpkı senin üzere biz de çürümüş bir hapishanedeyiz. / Tıpkı senin üzere, kendi başımızı halk davasına adayacağız. / Tıpkı senin üzere, tahminen biz de yalnızca yeni beşerler için yalnızca toprak olarak hizmet edeceğiz, / gelmekte olan bahadır günlerin yaman bir kehaneti üzere. / Fakat biz biliyoruz, senin de bildiğin üzere canım kardeşim / Biliyoruz ki yakında kemiklerimizden yükselip gelen zalimliğin intikamı olacak ve bizden çok daha kuvvetli olacak!”
HER GECE YARISI KREMLİN’DE YANKILANAN MÜZİK
Yirminci yüzyıl başında kanlı bir devrimci gayretin yürütüldüğü Rusya’da verilen kayıpların yükü periyodun müziklerine da yansıyor. Az evvel kelamını ettiğimiz müzik üzere Bolşevik devrimci Nikolay Bauman’ın vefatından daha sonra ünlenen ‘Kurban Düştünüz’ de bir devrimcinin akabinde söylenir. O denli ki Sovyetler Birliği’nde dahi bir ‘cenaze marşı’ olarak akıllara gelir.
Önde gelen Bolşevik takımlardan Bauman, 1905 yılında St. Petersburg kentinde Çarlık tersi bir şov sırasında monarşi yanlısı bir kişi tarafınca öldürülür. Büyük ses getiren Bauman’ın cenazesinde konservatuar öğrencilerinden oluşan bir orkestra “Kurban Düştünüz” müziğini söyler. Kelamları ve taşıdığı mana o denli etkileyicidir ki Ekim İhtilali’nin çabucak akabinde Moskova’nın meşhur Kremlin Meydanı’ndaki saat kulesi Spasskaya’dan her gece yarısı bu müziğin melodisi çalınır.
Bauman ile anılsa da müziğin kelamları 1878 yılında Anton Arkhangelski tarafınca kaleme alınmıştır:
“Halkına karşı bencil olmayan aşkının ölümcül hengamesinde kurban düştün. / Onun için neyin var ise verdin, hayat için, onur için, özgürlük için. / kimi vakit rutubetli hapishanelere sindin. Yargıçlar ve cellatlar senin yüreğine kalemlerini kırdı. / Ve sen de ayağında zincirlerle isteksizce gittin. / (…) / Tiran ise şatafatlı saraylarında ziyafet çekiyor / sıkıntısını şarap içerisinde boğuyor. (…) Tiranlık yıkılacak ve halk isyan edecek / Büyük kuvvetli ve özgür halk / Kardeşlerimize veda edin! Onurunuzla yürüdünüz / sizin de kıymetli ve faziletli yolunuzda”
ÇALIŞANLARIN MARSEİLLAİSE’İ
Doğal tüm ‘şarkılar’ direkt mevt ile ilgili değildi. Marşlar, ihtilallerin en etkileyici seslerindendir. 1917 Rusya’sında devrimciler içinde en tanınan marşların tahminen de en başında “İşçilerin Marseillaise’i” geliyor. Bu müzik için tahminen de ‘yorumun yorumu’ diyebiliriz. O denli ki Fransız İhtilali ile bir arada ülkenin ulusal marşı haline gelen Marseillese, 1871 Paris Komünü esnasında farklı sözlerle bir daha yorumlanmıştı.
Çalışanların Marseillese’i olarak isimlendirilen Rusça uyarlama ise çarlığın hakimiyetini bitmiş olduren Şubat ihtilalinden daha sonra Süreksiz Hükümet tarafınca ‘resmi marş’ ilan edilir. Ekim İhtilali sırasında -hatta daha sonrasında- da çeşitli hallerde kullanılır. Kelamlarının bir kısmı şöyleki:
“Haydi yıkalım eski dünyayı / Haydi yerle bir edelim / Bizler altından putların düşmanıyız / Çarın saraylarından iğreniyoruz / Çileli kardeşlerimizle birlikte olacağız /Aç insanların yanına gidecek, onlarla bir arada zalimlere lanetimizi göndereceğiz / Onları bizimle gayret etmeye çağırıyoruz. / Ayaklan, ayaklan personel sınıfı! / Düşmana karşı gel aç kardeşim! / Haydi halkın intikam çığlığını haykır / İleri, ileri, ileri, ileri!”
‘PARÇALA KANINI EMENLERİ’
İhtilal günleri müziklerine baktığımızda epeyce çeşitli bir repertuvarla karşılaşıyoruz. Dünyanın başka köşelerinden esinler kadar Rusya’nın kendi köklerinden gelen klâsik müzikler da söyleniyor o günlerde. Bunlardan bir tanesi de ‘iş şarkısı’ olarak da isimlendirebileceğimiz ‘Dubinuşka’…
Kelamlarında çalışma şartlarından ve emekten bahseden Dubinuşka, nakaratlarda ritim itibariyle işçilerin çalışırken kolay kolay eşlik edebileceği biçimde bestelenmiş. ötürüsıyla Ekim İhtilali’nin en ‘gündelik’ müziklerinden biri olmaya aday diyebiliriz. Buna ek olarak Söz manası küçültme eki almış ‘tahta sopa’ olan Dubinuşka’nın nakaratında işçilerin sopaya seslenerek kendilerine yardım etmesini dilemesi ilgi cazibeli.
Fakat bir başka görüşe nazaran müzik emekçilere baskının sembolü olan bir sopadan değil de inşaatta kullanılan bir kalastan bahsediyor olabilir. Bu gözle kelamları okursak öykünün tahminen de inşaat çalışanlarının kelamlarını bize taşıdığını söyleyebiliriz.
“Tüm diyardan kaç müzik işittim / Bana sevinçten ve tasadan bahsettiler. / Fakat hafızam ortalarından yalnız bir adedini tuttu / Bu işçi-köylü birliğinin [artel] müziğidir. / Hey Dubina! Yeşil olan. / Hey sen, gel de bu ağır işi, ağır işi yapmamıza yardım et. / Kaldırıyoruz ve kaldırıyoruz / ve hareket ettiriyoruz. / (…) / Ah çalışanların uyandığı yeni vakit içinder bize ulaş / Sırtlarını emekten doğrulttukları vakit, / Güçlerini, kanlarını emenleri parçaladıkları vakit, / Parçala değerli Dubina’n ile!”
WARSZAWİANKA’NIN BİTMEYEN SEYAHATİ
‘Halklar Hapishanesi’ olarak anılan Rus Çarlığı’nda öbür halkların müzikleri da Rusya devrimci hareketini tesirler. Bugün bile en çok lisana çevrilmiş devrimci müziklerden biri olarak sayabileceğimiz, Lehçe özgün ismiyle Warszawianka bunlardan yalnızca bir adedidir. Lisanımızda Bandista’nın ‘Haydi Barikata’ yorumu ile ünlenen müzik, aslında bestelendiği tarihten bu yana bir fazlaca yer dolaşmış.
Polonya sosyalistlerinin müziği olan Warszawianka, ondan sonrasında Rus devrimcileri etkilemiş. Müzik 1905 ve 1917 ihtilalleri sırasında, Polonya’da olduğu üzere Rusya’da da devrimci ruhu en güzel yansıtan ezgilerden biri olmuş. Rusça kelamları 1897 yılında G. Krjijanovski tarafınca yazılan Warszawianka, o günlerde en hayli söylenen müziklerden biri. Dünya çapındaki ününü ise 1930’larda İspanyol İç Savaşı ile bir arada kazanacaktır…
“Düşmanca kasırgalar başımızın üzerinde gürlüyor / Karanlık güçler bizleri eziyor / Bilinmeyen yazgı bizleri bekliyor / Lakin biz gururlu ve cesurca yükselteceğiz / emekçi gayretinin bayrağını / tüm insanların büyük hengamenin bayrağını / daha düzgün bir dünya ve kutsal özgürlük için / (…) / Şimdilerde çalışanlar açlık mı çekmeli? / Kardeşler, sessiz mi kalacağız? / Darağaçlarını gorebiliyor musunuz? / Silah altındaki genç kardeşlerimizin dehşet dolu gözlerini / Büyük arbedede geride iz bırakmadan ölmemize müsaade vermeyin. Düşenler, bir fikrin onuruyla düştüler / isimleri bizin zafer müziklerimiz olacak. / Milyonlarca insan için kutsal olmalı. / Zorbanın hükümdarlığından tiksindik / Zincirlerin insanları şehide dönüştürdüğüne tanıklık ettik. / Tahtlar insanların kanıyla sulandı / düşmanımızı kendi kanıyla kızartacağız. / Tüm düşmanları yırtıcı bir vefat bekliyor / Emekçi sınıfının tüm parazitlerini / Tüm plütokratik çarları intikam ve vefat bekliyor / kutsal zafer yakındır.”
DEĞİŞMEYEN LOKOMOTİF
Geçmişten kulağımıza çalınan müzikler ilişkin olduğu vaktin eseridir. Bazıları bu yüzden vakit zaman kulak tırmalar. Fakat ortalarından kimi müzikler aktüelin sıkıntısını kolaylıkla seslendirebilir. Şimdiki, ismi üstünde durağan olmadığı için geçmişin müzikleri da adeta ‘ihtiyaç anında camı kırıp’ ulaşılmayı bekler. Diğer bir deyişle bugün kulak tırmalayan sazların kelamların yarın merhem olup olmayacağını bilemeyiz. Hafızamızdaki müzikler için bile tıpkı yorumu yapamaz mıyız? Ruh halimize en uygun şarkıyı kimi vakit çocukluğumuzda bulmuyor muyuz?
Bugün bahsetmiş olduğumiz Ekim İhtilali’nde söylenen müziklere yine geri dönelim. Dinlediğimiz/dinlemediğimiz tüm müziklerin yeni toplumsal uğraşların ritmine ayak uydurması mümkün değil. Fakat tarih treninin lokomotifinde rastgele bir değişim olmadığını düşünecek olursak bu ‘eski’ müziklerle hemhal olmak epey daha kolay oluyor. olağan olarak müzikler da çağımızın eleğinden geçiyor, ancak insanlığın hâlâ gayret ettiği çelişkileri ortadan kaldırma gayesi 104 yıl daha sonra da olduğu yerde duruyor.
Yakın tarihimizin elbet en değerli dönüm noktalarından biri olan Ekim İhtilali’nin 104’üncü yıldönümü niçiniyle biz de tarih seyahatimizi müziklerle gerçekleştirelim. Takvimler 7 Kasım 1917’yi gösterirken asker Bolşeviklerin, Putilov fabrikası personellerinin ya da Avrora donanmasındaki bahriyelilerin mırıldandıkları müzikleri dinleyelim.
BİR GENÇ DEVRİMCİYE AĞIT
Pavel Çernişev, Samara doğumlu genç bir tıp öğrencisidir. 1870’lerin ortalarındaki öğrenciliği sırasında ‘Halka Gidiş’ hareketine dahil olur. Lakin 1876 yılında cezaevine atılır ve buradaki makus şartlar niçiniyle kefaleti ödenip özgür bırakılsa da tüberküloza yakalanır, kısa mühlet daha sonra ölür. Cenazesi, Rusya’daki cezaevi uygulamalarına duyulan öfkenin ötesine geçer. Çernişev, hükümet zıddı şovların tohumunu eker.
Bu esinle Grigori Machtet, ‘Son Veda’ isimli şiirini kaleme alır. Şiir ve daha sonraları ‘Kölelik ve Eziyet’ olarak bilinecek müzik, Çernişev’i de aşarak adeta Rusya’daki tüm devrimcilerin kendinden bir şeyler bulduğu bir metin haline gelir.
“Esaret altında birçok azaplar gördün, sen ulu bir biçimde öldün. / Sen halk davasına dürüstçe baş koydun. / Memleketinin düzgünlüğü için uzunca değil ancak dürüstçe hizmet ettin. / Ve biz, dava kardeşlerin seni mezarlığa getirdik. / Düşmanımız seni küçümseyemedi, etrafındaki her yer senindi. / Biz, canım kardeşim, senin kartal gözlerini kapattık. / Biz küllerini toprağa gömüp sana veda ederken, tuttuğumuz yas ne bizim ruhumuzu ezdi ne de göz yaşları gözlerimizde parladı. / Hayır! Öfke bizim yalnız boğazımızı sıktı. Senin küllerin üzerine kelam verdik: / Düşmanla hengameye atılacağız, intikamını merhamet göstermeden alacağız. / Bir tek sen bizim için değerlisin; tıpkı senin üzere biz de çürümüş bir hapishanedeyiz. / Tıpkı senin üzere, kendi başımızı halk davasına adayacağız. / Tıpkı senin üzere, tahminen biz de yalnızca yeni beşerler için yalnızca toprak olarak hizmet edeceğiz, / gelmekte olan bahadır günlerin yaman bir kehaneti üzere. / Fakat biz biliyoruz, senin de bildiğin üzere canım kardeşim / Biliyoruz ki yakında kemiklerimizden yükselip gelen zalimliğin intikamı olacak ve bizden çok daha kuvvetli olacak!”
HER GECE YARISI KREMLİN’DE YANKILANAN MÜZİK
Yirminci yüzyıl başında kanlı bir devrimci gayretin yürütüldüğü Rusya’da verilen kayıpların yükü periyodun müziklerine da yansıyor. Az evvel kelamını ettiğimiz müzik üzere Bolşevik devrimci Nikolay Bauman’ın vefatından daha sonra ünlenen ‘Kurban Düştünüz’ de bir devrimcinin akabinde söylenir. O denli ki Sovyetler Birliği’nde dahi bir ‘cenaze marşı’ olarak akıllara gelir.
Önde gelen Bolşevik takımlardan Bauman, 1905 yılında St. Petersburg kentinde Çarlık tersi bir şov sırasında monarşi yanlısı bir kişi tarafınca öldürülür. Büyük ses getiren Bauman’ın cenazesinde konservatuar öğrencilerinden oluşan bir orkestra “Kurban Düştünüz” müziğini söyler. Kelamları ve taşıdığı mana o denli etkileyicidir ki Ekim İhtilali’nin çabucak akabinde Moskova’nın meşhur Kremlin Meydanı’ndaki saat kulesi Spasskaya’dan her gece yarısı bu müziğin melodisi çalınır.
Bauman ile anılsa da müziğin kelamları 1878 yılında Anton Arkhangelski tarafınca kaleme alınmıştır:
“Halkına karşı bencil olmayan aşkının ölümcül hengamesinde kurban düştün. / Onun için neyin var ise verdin, hayat için, onur için, özgürlük için. / kimi vakit rutubetli hapishanelere sindin. Yargıçlar ve cellatlar senin yüreğine kalemlerini kırdı. / Ve sen de ayağında zincirlerle isteksizce gittin. / (…) / Tiran ise şatafatlı saraylarında ziyafet çekiyor / sıkıntısını şarap içerisinde boğuyor. (…) Tiranlık yıkılacak ve halk isyan edecek / Büyük kuvvetli ve özgür halk / Kardeşlerimize veda edin! Onurunuzla yürüdünüz / sizin de kıymetli ve faziletli yolunuzda”
ÇALIŞANLARIN MARSEİLLAİSE’İ
Doğal tüm ‘şarkılar’ direkt mevt ile ilgili değildi. Marşlar, ihtilallerin en etkileyici seslerindendir. 1917 Rusya’sında devrimciler içinde en tanınan marşların tahminen de en başında “İşçilerin Marseillaise’i” geliyor. Bu müzik için tahminen de ‘yorumun yorumu’ diyebiliriz. O denli ki Fransız İhtilali ile bir arada ülkenin ulusal marşı haline gelen Marseillese, 1871 Paris Komünü esnasında farklı sözlerle bir daha yorumlanmıştı.
Çalışanların Marseillese’i olarak isimlendirilen Rusça uyarlama ise çarlığın hakimiyetini bitmiş olduren Şubat ihtilalinden daha sonra Süreksiz Hükümet tarafınca ‘resmi marş’ ilan edilir. Ekim İhtilali sırasında -hatta daha sonrasında- da çeşitli hallerde kullanılır. Kelamlarının bir kısmı şöyleki:
“Haydi yıkalım eski dünyayı / Haydi yerle bir edelim / Bizler altından putların düşmanıyız / Çarın saraylarından iğreniyoruz / Çileli kardeşlerimizle birlikte olacağız /Aç insanların yanına gidecek, onlarla bir arada zalimlere lanetimizi göndereceğiz / Onları bizimle gayret etmeye çağırıyoruz. / Ayaklan, ayaklan personel sınıfı! / Düşmana karşı gel aç kardeşim! / Haydi halkın intikam çığlığını haykır / İleri, ileri, ileri, ileri!”
‘PARÇALA KANINI EMENLERİ’
İhtilal günleri müziklerine baktığımızda epeyce çeşitli bir repertuvarla karşılaşıyoruz. Dünyanın başka köşelerinden esinler kadar Rusya’nın kendi köklerinden gelen klâsik müzikler da söyleniyor o günlerde. Bunlardan bir tanesi de ‘iş şarkısı’ olarak da isimlendirebileceğimiz ‘Dubinuşka’…
Kelamlarında çalışma şartlarından ve emekten bahseden Dubinuşka, nakaratlarda ritim itibariyle işçilerin çalışırken kolay kolay eşlik edebileceği biçimde bestelenmiş. ötürüsıyla Ekim İhtilali’nin en ‘gündelik’ müziklerinden biri olmaya aday diyebiliriz. Buna ek olarak Söz manası küçültme eki almış ‘tahta sopa’ olan Dubinuşka’nın nakaratında işçilerin sopaya seslenerek kendilerine yardım etmesini dilemesi ilgi cazibeli.
Fakat bir başka görüşe nazaran müzik emekçilere baskının sembolü olan bir sopadan değil de inşaatta kullanılan bir kalastan bahsediyor olabilir. Bu gözle kelamları okursak öykünün tahminen de inşaat çalışanlarının kelamlarını bize taşıdığını söyleyebiliriz.
“Tüm diyardan kaç müzik işittim / Bana sevinçten ve tasadan bahsettiler. / Fakat hafızam ortalarından yalnız bir adedini tuttu / Bu işçi-köylü birliğinin [artel] müziğidir. / Hey Dubina! Yeşil olan. / Hey sen, gel de bu ağır işi, ağır işi yapmamıza yardım et. / Kaldırıyoruz ve kaldırıyoruz / ve hareket ettiriyoruz. / (…) / Ah çalışanların uyandığı yeni vakit içinder bize ulaş / Sırtlarını emekten doğrulttukları vakit, / Güçlerini, kanlarını emenleri parçaladıkları vakit, / Parçala değerli Dubina’n ile!”
WARSZAWİANKA’NIN BİTMEYEN SEYAHATİ
‘Halklar Hapishanesi’ olarak anılan Rus Çarlığı’nda öbür halkların müzikleri da Rusya devrimci hareketini tesirler. Bugün bile en çok lisana çevrilmiş devrimci müziklerden biri olarak sayabileceğimiz, Lehçe özgün ismiyle Warszawianka bunlardan yalnızca bir adedidir. Lisanımızda Bandista’nın ‘Haydi Barikata’ yorumu ile ünlenen müzik, aslında bestelendiği tarihten bu yana bir fazlaca yer dolaşmış.
Polonya sosyalistlerinin müziği olan Warszawianka, ondan sonrasında Rus devrimcileri etkilemiş. Müzik 1905 ve 1917 ihtilalleri sırasında, Polonya’da olduğu üzere Rusya’da da devrimci ruhu en güzel yansıtan ezgilerden biri olmuş. Rusça kelamları 1897 yılında G. Krjijanovski tarafınca yazılan Warszawianka, o günlerde en hayli söylenen müziklerden biri. Dünya çapındaki ününü ise 1930’larda İspanyol İç Savaşı ile bir arada kazanacaktır…
“Düşmanca kasırgalar başımızın üzerinde gürlüyor / Karanlık güçler bizleri eziyor / Bilinmeyen yazgı bizleri bekliyor / Lakin biz gururlu ve cesurca yükselteceğiz / emekçi gayretinin bayrağını / tüm insanların büyük hengamenin bayrağını / daha düzgün bir dünya ve kutsal özgürlük için / (…) / Şimdilerde çalışanlar açlık mı çekmeli? / Kardeşler, sessiz mi kalacağız? / Darağaçlarını gorebiliyor musunuz? / Silah altındaki genç kardeşlerimizin dehşet dolu gözlerini / Büyük arbedede geride iz bırakmadan ölmemize müsaade vermeyin. Düşenler, bir fikrin onuruyla düştüler / isimleri bizin zafer müziklerimiz olacak. / Milyonlarca insan için kutsal olmalı. / Zorbanın hükümdarlığından tiksindik / Zincirlerin insanları şehide dönüştürdüğüne tanıklık ettik. / Tahtlar insanların kanıyla sulandı / düşmanımızı kendi kanıyla kızartacağız. / Tüm düşmanları yırtıcı bir vefat bekliyor / Emekçi sınıfının tüm parazitlerini / Tüm plütokratik çarları intikam ve vefat bekliyor / kutsal zafer yakındır.”
DEĞİŞMEYEN LOKOMOTİF
Geçmişten kulağımıza çalınan müzikler ilişkin olduğu vaktin eseridir. Bazıları bu yüzden vakit zaman kulak tırmalar. Fakat ortalarından kimi müzikler aktüelin sıkıntısını kolaylıkla seslendirebilir. Şimdiki, ismi üstünde durağan olmadığı için geçmişin müzikleri da adeta ‘ihtiyaç anında camı kırıp’ ulaşılmayı bekler. Diğer bir deyişle bugün kulak tırmalayan sazların kelamların yarın merhem olup olmayacağını bilemeyiz. Hafızamızdaki müzikler için bile tıpkı yorumu yapamaz mıyız? Ruh halimize en uygun şarkıyı kimi vakit çocukluğumuzda bulmuyor muyuz?
Bugün bahsetmiş olduğumiz Ekim İhtilali’nde söylenen müziklere yine geri dönelim. Dinlediğimiz/dinlemediğimiz tüm müziklerin yeni toplumsal uğraşların ritmine ayak uydurması mümkün değil. Fakat tarih treninin lokomotifinde rastgele bir değişim olmadığını düşünecek olursak bu ‘eski’ müziklerle hemhal olmak epey daha kolay oluyor. olağan olarak müzikler da çağımızın eleğinden geçiyor, ancak insanlığın hâlâ gayret ettiği çelişkileri ortadan kaldırma gayesi 104 yıl daha sonra da olduğu yerde duruyor.