JoKeR
Active member
ÂLİM KAHRAMAN
Öykücülüğümüzün dinç kalemlerinden birinin yeni çıkan kitabı (Kimsenin Atlamadığı Balkonlar) üzerinde duracağım. Erhan Genç’in bu ikinci hikaye kitabı Dergah Yayınları içinde çıktı.
Kimsenin Atlamadığı Balkonlar kitabındaki hikaye metinleri, post-modern algının imkanları ortasından doğmuş olsa da onun haricinde öbür boyutlar da içeriyor. Gerilere gidip klasik anlatıdan temeller arıyor kendine. Kitaptaki ikinci hikayeden (“Bir Eylül Cemresinin Acıklı Sonu”) çıkarak söyleyeceğim, varoluşçu damarlar bile bulmak mümkün onda. Başlığındaki balkon-intihar çağrışımı, kitabın bu ikinci hikayesinde, Türk şiirinin yakın tarihi ortasında, süreci etkileyici fonksiyonları bulunan bir şiire (Sezai Karakoç “Balkon”) açık bir gönderme içeriyorsa da, onunla örtüşmüyor. Hatta hikayedeki mana çerçevesi şiirdekiyle bir zıtlık ilişkisi ortasında. Bu zıtlık görünümü, hikayelerin sahip olduğu ironik boyut hesaba katılarak okunduğunda asıl manasını bulmakta, kaynak metinle bütünleştirici fonksiyonu de bu biçimdece ortaya çıkmaktadır.
Kimsenin Atlamadığı Balkonlar kitabındaki ana sorun ne, diye sordum kendime. Ana temayı, teknolojiye maruz kalan birey, olarak belirledim. Bilhassa son otuz yılda baş döndürücü bir süratle ömrümüze girmiş olan elektronik alandaki gelişmeler.. (Yazar, bu yeni “çağ”ın çocuğudur.) Bu gelişimin esir aldığı birey.. Evet, bir noktadan daha sonra bireyin, ömrüne kolaylık sağlaması için geliştirilen buluşlarla gitgide kuşatılması kelam konusudur.
FARKLI TEKNİK FARKLI KURGU
Kimsenin Atlamadığı Balkonlar, Erhan Genç, Dergah Yayınları, Eylül 2021, 111 sayfa
Kurduğu kamera sistemiyle oturduğu yerden tüm “şirket” çalışanlarını gözleyip denetleyebilen bir “müdür” vardır örneğin kimi hikayelerde (“Kule Plaza”, “On Altı kısımlık Dünya”). Birey, adeta kıpırdayamaz hale geldiği “sistem” ortasında yalnızlaşıp çaresizleşmekte; hisleri (bir annedir o) hiçe sayıldığı için “insan” tarafı ezilip geçilmektedir. Sisteme “köle” olmaktadır. (Müdürü taarfından gözetlenen annenin, telefonundan, konuttaki kameralar vasıtasıyla çocuğunu bıraktığı bakıcıyı gözetlemesi, kıssaya farklı bir derinlik katıyor. Annenin de geçmişte bir bakıcı elinde büyümüş olması ise yeni bir ruhsal katman oluşturuyor.)
Hikayede kurguyu önemseyen bir müellif Erhan Genç. Anlaşılıyor ki, neredeyse her kıssasında farklı bir kurgu ve teknik kullanmak değerlidir onun için. Bu kadar öne çıkan kurgu ve teknik, onu, birçok vakit, “deher neysel” diyebileceğimiz metinler ortaya koymaya gerçek sürüklüyor. “Bir Eylül Cemresinin Hüzünlü Sonu” hikayesi, belediyeye yazılmış bir dilekçenin ekidir. Hem dilekçe birebir vakitte ikinci bir ek olan daire planı hikayeye dahil edilir. “Bir An’ Kime İthaf Edildi” ise, bir makale format ve lisanı kullanılarak oluşturulmuştur.
Hikayelerin birden fazla bilgisayar başındaki hareketler olarak gelişir. “Mühendisten Temiz” hikayesinde, internet üzerinden otomobilini satacak adamın bilgisayara yazacağı ilanı oluştururken yaşadığı vicdanî gelgitler ve bunların ilan metnine yansımaları anlatılır. “Hayat Bandersnatch” hikayesinde çamaşır makinesi bozulan bir adamın, “servis”e ulaşmak için otomatik yönlendirici santrallerle cedelleşmesi yansıtılır. Otomatik yönlendiriciyle cedelleşen bireyin durumu bir yerden daha sonra, Donkişot’un yel değirmenleriyle savaşını hatırlatır.
Kimsenin Atlamadığı Balkonlar kitabındaki hikayeleri pahalı kılan durumlardan biri, kör ve duygusuz süratle gelişen teknolojinin karşısındaki bireylerin ruhsal hallerini, küçük dokunuşlarla bize yansıtıyor olmasıdır. Bize, bu bakımdan aslolanın insan olduğunu duyumsatmış oluyor müellif. Birçok vakit, aile merkezli (anne-baba-çocuk) bir çizgide beliren bu ruhsal durumlardan biri, anne ve baba içindeki alakada yaşanan kimi derin çatlaklardır. “Kanat Sesi” hikayesinde, çocuklarının yanında bu durumu gizlemeyi başaran anne ve baba, dışarı çıktıklarında, biri psikoloğuna, biri de arkadaşına koşarak içini döküyor. (Anne, ikinci bir çocuk istemekte, baba bu yeni sorumluluğa yanaşmamaktadır. İşveren -şirket- burada da devreye giriyor ve bayana “şu anda kimsenin fiyatsız müsaadeye çıkmasını filan istemiyorum” diyor.)
OKUYUCUYU ŞAŞIRTAN METİNLER
Post-modern olandan kelam etmiştim. “Sokak Lambalarının Altından Geçtikçe” hikayesinde bir senaryo metni müellifinin, senaryodaki “hikâye” bireyiyle bir kafede buluşmaları anlatılıyor. Muharrir, yazdığı metnin ortasındaki bir şahsa dönüşmüş oluyor. Olayların akışını müellif olarak kendisi belirlediğini düşünürken, “hikâye kişisi” de bir yerden daha sonra “yazarı”nın elinden bunu almaya başlıyor. “Rüzgar Gülü” hikayesinde ise “metin”in yerini “çizgi” alıyor ve bir “çizer”i izleyen kişi, onun çizdiği fotoğrafların ortasındaki bir şahsa dönüşerek, bu yeni gerçeklik düzleminde maceralara atılıyor. Bir radyonun program sunucusuyla bir maç spikerinin iç içe geçtiği anlatımlarıyla şekilleniyor “Arka Bahçe” hikayesi (yazar, programcının ve maç spikerinin anlatım lisanını muvaffakiyetle ortaya koymuştur). Radyo programına “yenilgilerimiz” ortak konusu bağlamında katılan dinleyicilerden bir eski futbolcu, canlı olarak anlatılan ve sonunda mağlubiyetle bitten maçtaki bir oyuncudur aslında. Hikayenin sonuda, anlattığı ile yaşanan üst üste çakışır.
Erhan Genç’in kıymet verdiği bir durum da hikayede “gol atma”ktır. Yani okuyucuyu şaşırtmak. Bunu klasik hikâyeciler üzere yapmıyor. hadiseden çok lisanla, kurguyla yapıyor. Örnek olarak “Bisiklet, Koltuk ve Olcay” hikayesi verilebilir. Hikaye şahıslarından Adalya’yı bir insan zannederiz okurken uzun müddet. Ancak bir yerden daha sonra onun bir insan değil, felçli bir kedi olduğu ortaya çıkar. Bu sürprizi kurguladığı lisan akışıyla verir muharrir bize.
Erhan Genç’in bir evvel yayımladığı Şimdilik Havadisler Bunlar, başka bir hikaye kitabı. Fakat hikaye çalışmaları bunlardan ibaret değil. Pedagojik hedefler da güderek hazırladığı, daha “sade” metinlerden oluşan öbür kitapları da var. Genç, bunları fazla önemsemiyor üzere. Fakat bir eleştirmen gözüyle nazaran, oralarda da tıpkı hikaye mayasını yakalamak mümkün oluyor. Sadelik, düz ve kolaylık manasına gelmiyor zira.
Öykücülüğümüzün dinç kalemlerinden birinin yeni çıkan kitabı (Kimsenin Atlamadığı Balkonlar) üzerinde duracağım. Erhan Genç’in bu ikinci hikaye kitabı Dergah Yayınları içinde çıktı.
Kimsenin Atlamadığı Balkonlar kitabındaki hikaye metinleri, post-modern algının imkanları ortasından doğmuş olsa da onun haricinde öbür boyutlar da içeriyor. Gerilere gidip klasik anlatıdan temeller arıyor kendine. Kitaptaki ikinci hikayeden (“Bir Eylül Cemresinin Acıklı Sonu”) çıkarak söyleyeceğim, varoluşçu damarlar bile bulmak mümkün onda. Başlığındaki balkon-intihar çağrışımı, kitabın bu ikinci hikayesinde, Türk şiirinin yakın tarihi ortasında, süreci etkileyici fonksiyonları bulunan bir şiire (Sezai Karakoç “Balkon”) açık bir gönderme içeriyorsa da, onunla örtüşmüyor. Hatta hikayedeki mana çerçevesi şiirdekiyle bir zıtlık ilişkisi ortasında. Bu zıtlık görünümü, hikayelerin sahip olduğu ironik boyut hesaba katılarak okunduğunda asıl manasını bulmakta, kaynak metinle bütünleştirici fonksiyonu de bu biçimdece ortaya çıkmaktadır.
Kimsenin Atlamadığı Balkonlar kitabındaki ana sorun ne, diye sordum kendime. Ana temayı, teknolojiye maruz kalan birey, olarak belirledim. Bilhassa son otuz yılda baş döndürücü bir süratle ömrümüze girmiş olan elektronik alandaki gelişmeler.. (Yazar, bu yeni “çağ”ın çocuğudur.) Bu gelişimin esir aldığı birey.. Evet, bir noktadan daha sonra bireyin, ömrüne kolaylık sağlaması için geliştirilen buluşlarla gitgide kuşatılması kelam konusudur.
FARKLI TEKNİK FARKLI KURGU
Kimsenin Atlamadığı Balkonlar, Erhan Genç, Dergah Yayınları, Eylül 2021, 111 sayfa
Kurduğu kamera sistemiyle oturduğu yerden tüm “şirket” çalışanlarını gözleyip denetleyebilen bir “müdür” vardır örneğin kimi hikayelerde (“Kule Plaza”, “On Altı kısımlık Dünya”). Birey, adeta kıpırdayamaz hale geldiği “sistem” ortasında yalnızlaşıp çaresizleşmekte; hisleri (bir annedir o) hiçe sayıldığı için “insan” tarafı ezilip geçilmektedir. Sisteme “köle” olmaktadır. (Müdürü taarfından gözetlenen annenin, telefonundan, konuttaki kameralar vasıtasıyla çocuğunu bıraktığı bakıcıyı gözetlemesi, kıssaya farklı bir derinlik katıyor. Annenin de geçmişte bir bakıcı elinde büyümüş olması ise yeni bir ruhsal katman oluşturuyor.)
Hikayede kurguyu önemseyen bir müellif Erhan Genç. Anlaşılıyor ki, neredeyse her kıssasında farklı bir kurgu ve teknik kullanmak değerlidir onun için. Bu kadar öne çıkan kurgu ve teknik, onu, birçok vakit, “deher neysel” diyebileceğimiz metinler ortaya koymaya gerçek sürüklüyor. “Bir Eylül Cemresinin Hüzünlü Sonu” hikayesi, belediyeye yazılmış bir dilekçenin ekidir. Hem dilekçe birebir vakitte ikinci bir ek olan daire planı hikayeye dahil edilir. “Bir An’ Kime İthaf Edildi” ise, bir makale format ve lisanı kullanılarak oluşturulmuştur.
Hikayelerin birden fazla bilgisayar başındaki hareketler olarak gelişir. “Mühendisten Temiz” hikayesinde, internet üzerinden otomobilini satacak adamın bilgisayara yazacağı ilanı oluştururken yaşadığı vicdanî gelgitler ve bunların ilan metnine yansımaları anlatılır. “Hayat Bandersnatch” hikayesinde çamaşır makinesi bozulan bir adamın, “servis”e ulaşmak için otomatik yönlendirici santrallerle cedelleşmesi yansıtılır. Otomatik yönlendiriciyle cedelleşen bireyin durumu bir yerden daha sonra, Donkişot’un yel değirmenleriyle savaşını hatırlatır.
Kimsenin Atlamadığı Balkonlar kitabındaki hikayeleri pahalı kılan durumlardan biri, kör ve duygusuz süratle gelişen teknolojinin karşısındaki bireylerin ruhsal hallerini, küçük dokunuşlarla bize yansıtıyor olmasıdır. Bize, bu bakımdan aslolanın insan olduğunu duyumsatmış oluyor müellif. Birçok vakit, aile merkezli (anne-baba-çocuk) bir çizgide beliren bu ruhsal durumlardan biri, anne ve baba içindeki alakada yaşanan kimi derin çatlaklardır. “Kanat Sesi” hikayesinde, çocuklarının yanında bu durumu gizlemeyi başaran anne ve baba, dışarı çıktıklarında, biri psikoloğuna, biri de arkadaşına koşarak içini döküyor. (Anne, ikinci bir çocuk istemekte, baba bu yeni sorumluluğa yanaşmamaktadır. İşveren -şirket- burada da devreye giriyor ve bayana “şu anda kimsenin fiyatsız müsaadeye çıkmasını filan istemiyorum” diyor.)
OKUYUCUYU ŞAŞIRTAN METİNLER
Post-modern olandan kelam etmiştim. “Sokak Lambalarının Altından Geçtikçe” hikayesinde bir senaryo metni müellifinin, senaryodaki “hikâye” bireyiyle bir kafede buluşmaları anlatılıyor. Muharrir, yazdığı metnin ortasındaki bir şahsa dönüşmüş oluyor. Olayların akışını müellif olarak kendisi belirlediğini düşünürken, “hikâye kişisi” de bir yerden daha sonra “yazarı”nın elinden bunu almaya başlıyor. “Rüzgar Gülü” hikayesinde ise “metin”in yerini “çizgi” alıyor ve bir “çizer”i izleyen kişi, onun çizdiği fotoğrafların ortasındaki bir şahsa dönüşerek, bu yeni gerçeklik düzleminde maceralara atılıyor. Bir radyonun program sunucusuyla bir maç spikerinin iç içe geçtiği anlatımlarıyla şekilleniyor “Arka Bahçe” hikayesi (yazar, programcının ve maç spikerinin anlatım lisanını muvaffakiyetle ortaya koymuştur). Radyo programına “yenilgilerimiz” ortak konusu bağlamında katılan dinleyicilerden bir eski futbolcu, canlı olarak anlatılan ve sonunda mağlubiyetle bitten maçtaki bir oyuncudur aslında. Hikayenin sonuda, anlattığı ile yaşanan üst üste çakışır.
Erhan Genç’in kıymet verdiği bir durum da hikayede “gol atma”ktır. Yani okuyucuyu şaşırtmak. Bunu klasik hikâyeciler üzere yapmıyor. hadiseden çok lisanla, kurguyla yapıyor. Örnek olarak “Bisiklet, Koltuk ve Olcay” hikayesi verilebilir. Hikaye şahıslarından Adalya’yı bir insan zannederiz okurken uzun müddet. Ancak bir yerden daha sonra onun bir insan değil, felçli bir kedi olduğu ortaya çıkar. Bu sürprizi kurguladığı lisan akışıyla verir muharrir bize.
Erhan Genç’in bir evvel yayımladığı Şimdilik Havadisler Bunlar, başka bir hikaye kitabı. Fakat hikaye çalışmaları bunlardan ibaret değil. Pedagojik hedefler da güderek hazırladığı, daha “sade” metinlerden oluşan öbür kitapları da var. Genç, bunları fazla önemsemiyor üzere. Fakat bir eleştirmen gözüyle nazaran, oralarda da tıpkı hikaye mayasını yakalamak mümkün oluyor. Sadelik, düz ve kolaylık manasına gelmiyor zira.