Fehmi Koru*
Gelen haberler doğruysa seçim sistemi bir defa daha değişecek.
Türkiye siyasetinde değişmesi kesinlikle gerektiği biçimde bir türlü değişmeyen bir epey mevzu yanında, hiç değişmemesi gerektiği biçimde önüne gelen iktidarın el attığı, oynadığı, değiştirdiği mevzular da az değildir.
Seçim sistemi ikinci kümeye giriyor.
Her iktidar devrinde bir -bazılarında birden çok- değişime uğramıştır seçim sistemi.
halbuki demokrasisi sağlam bir hayli diğer ülkede yüz yıllardır tıpkı sistemle seçim yapılır. hiç bir iktidar kendi çıkarını düşünerek sistemde değişiklik yapılmasını gündeme getirmez.
Getirirse ayıplanır.
ABD’deki seçim sistemi belirlendiği sırada bir yerden başkasına gitmek bir ömür alırdı. Seçim pusulalarının sayımı da uzun sürerdi. Bu sebeple seçim günü ile seçilenlerin misyona başlaması içinde vakit farkı öngörülmüştür. Lider kasım ayının başında seçilir, bakılırsavine ocak ayının 20’sinde yapılan merasimden daha sonra başlar. Günümüzde oy sayımı birkaç günde -hatta birebir gün- kesin olarak sonuçlandırılabildiği biçimde ABD’de hala eski sistem uygulanır.
Genel oyun değil her eyaletin ikinci seçmenlerinin oylarının kararı belirlemesi garabeti de orada motamot sürdürülmektedir.
Değişimi seven milletiz
Bizde o denli mi ya…
Kestirim edileceği üzere, sistemle iktidar partilerinin şimdiki durumları düşünülerek oynanacak.
Oylar düşüyor, mevcut sisteme göre iktidarın kaybedilmesi ihtimali büyüyor, değişikliklerle bunun önüne geçilmesi, oylar düşse de iktidarın birebir partilerde kalması hedefleniyor.
Misal niyetler geçmişte de iktidarlarca hayata geçirilmek istendi. birtakım kimi muhalefet niyetleri boşa çıkarmayı bildi; kimi bazı da değişiklikler yapıldı, ama halk, oylarıyla, niyetleri bozabildi. Sistemdeki göze batan yanlışlı istikametler bu yap-boz tahtası anlayışı yüzündendir.
En göze batan kusurlu istikamet seçim barajıdır.
Anayasaya da konulan ‘Yönetimde istikrar’ prensibi gözetilerek 12 Eylül (1980) askeri müdahalesi daha sonrasında yüzde 10 barajı getirilmişti. O günden daha sonra çabucak her parti, barajın yüksekliğine itiraz etse de, itirazcı partiler iktidara geldiklerinde, kelam de verdikleri biçimde, işlerine geldiği için, barajı düşürmeye yanaşmadı.
Artık iktidarın küçük ortağı MHP barajın yarıya -yüzde 5’e- indirilmesini talep etmiş, AK Parti de ortağının talebini uygun bulmuş. Söylendiğine nazaran, baraj yüzde 5’e düşürülecekmiş…
İsabetli olur.
Dünyada bir hayli demokratik ülkede baraj var, lakin hiç birinde baraj bizdeki kadar yüksek değil. Ortalama baraj yüksekliği yüzde 3.
Halktan yüzde 9.5 oy alabildiği biçimde Meclis’te temsil edilme hakkı kazanamamış partiler oldu bizde.
AK Parti’yi iktidara taşıyan 2002 seçiminde, DYP (yüzde 9.54), MHP (8.36), Genç Parti (7.25), ANAP (5.13) oy alabilmiş, lakin barajı aşamadıkları için hepsi o devir Meclis-dışı kalmıştı. AK Parti ise yüzde 34.28 oyla 363 milletvekili çıkarabilmişti. Baraj yüzde 5 olsaydı Meclis kompozisyonu epey değişik olur, muhtemelen AK Parti iktidar dışı kalırdı.
Devrin iktidar partileri (DSP, ANAP ve MHP) seçim sistemini değiştirip barajı yüzde 5’e düşürmedikleri için herbiçimde daha sonradan epeyce pişman olmuşlardır.
2002 tecrübesini aklından çıkaramamış MHP, bir daha sonraki seçimde birebir duruma düşmemek için önlem alma peşinde.
MHP’nin oyu kamuoyu yoklamalarında yüzde 10’un sıradan altında seyrediyor.
Bu işte bir yanlışlık olmalı
Prestijli kalemlerin duyurdukları beklenen değişiklikler içinde son seçimlere damga vurmuş ittifaklar da düşünülmüş. Denildiğine göre, MHP, kendi başına seçime girecek partilerde yüzde 5 olmasını istediği barajın, ittifak partileri için yüzde 10 olması gerektiğini savunuyormuş…
Bununla neyin amaçlandığı açık: Oyu yüzde 5’in üzerinde olabilecek partilerin ittifaklara ilgi etmemesi…
ÂLÂ Parti, HDP Millet İttifakı’na girmesin, haricinde kalsın…
Girenler de, yüzde 10 alamasın ve Millet İttifakı iktidarı değiştirecek güce ulaşamasın…
Bu işte bir yanlışlık olmalı.
MHP Cumhur İttifakı’ndan ayrılmayı, birinci seçime kendi başına girmeyi mi düşünüyor?
İttifaklar ortasında yer alacak partiler için yüzde 10 barajı korunursa, seçimde MHP’nin durumu ne olur?
2002 seçiminde yaşadığı hüsranın yineını göze alabilir mi MHP?
AK Parti, biraz da kendini düşünerek olmalı, ittifak içi yüksek baraj teklifine sıcak bakmıyormuş…
Vilayetleri en çok yedi milletvekili çıkaracak dar bölgelere bölmeyi önnazarann AK Parti’nin teklifine ise, o istikametteki değişikliğin HDP lehine sonuç vereceği nedeni öne sürülerek MHP karşı çıkmaktaymış…
Keşke seçim bölgeleri daraltılsa, hatta yedi milletvekilinden de aza -örneğin tek milletvekiline- indirilse ve milletvekili kendisini seçenlerle karşı karşıya kalsa. Seçmen kendi bölgesinin milletvekiline hesap sorabilir hale gelse.
Madem değişiklik yapılıyor, en radikal değişiklik bu olurdu.
İktidarlar seçim sistemiyle oynamayı seviyorlar ve kendi lehlerine olacak değişiklikler yapmaya kalkışıyorlar da ne oluyor?
Kaybedecek parti/ler bir daha kaybediyor, halk iktidarı değiştirmeyi başa koyduysa onu gerçekleştirmenin yolunu bir daha buluyor.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.
Gelen haberler doğruysa seçim sistemi bir defa daha değişecek.
Türkiye siyasetinde değişmesi kesinlikle gerektiği biçimde bir türlü değişmeyen bir epey mevzu yanında, hiç değişmemesi gerektiği biçimde önüne gelen iktidarın el attığı, oynadığı, değiştirdiği mevzular da az değildir.
Seçim sistemi ikinci kümeye giriyor.
Her iktidar devrinde bir -bazılarında birden çok- değişime uğramıştır seçim sistemi.
halbuki demokrasisi sağlam bir hayli diğer ülkede yüz yıllardır tıpkı sistemle seçim yapılır. hiç bir iktidar kendi çıkarını düşünerek sistemde değişiklik yapılmasını gündeme getirmez.
Getirirse ayıplanır.
ABD’deki seçim sistemi belirlendiği sırada bir yerden başkasına gitmek bir ömür alırdı. Seçim pusulalarının sayımı da uzun sürerdi. Bu sebeple seçim günü ile seçilenlerin misyona başlaması içinde vakit farkı öngörülmüştür. Lider kasım ayının başında seçilir, bakılırsavine ocak ayının 20’sinde yapılan merasimden daha sonra başlar. Günümüzde oy sayımı birkaç günde -hatta birebir gün- kesin olarak sonuçlandırılabildiği biçimde ABD’de hala eski sistem uygulanır.
Genel oyun değil her eyaletin ikinci seçmenlerinin oylarının kararı belirlemesi garabeti de orada motamot sürdürülmektedir.
Değişimi seven milletiz
Bizde o denli mi ya…
Kestirim edileceği üzere, sistemle iktidar partilerinin şimdiki durumları düşünülerek oynanacak.
Oylar düşüyor, mevcut sisteme göre iktidarın kaybedilmesi ihtimali büyüyor, değişikliklerle bunun önüne geçilmesi, oylar düşse de iktidarın birebir partilerde kalması hedefleniyor.
Misal niyetler geçmişte de iktidarlarca hayata geçirilmek istendi. birtakım kimi muhalefet niyetleri boşa çıkarmayı bildi; kimi bazı da değişiklikler yapıldı, ama halk, oylarıyla, niyetleri bozabildi. Sistemdeki göze batan yanlışlı istikametler bu yap-boz tahtası anlayışı yüzündendir.
En göze batan kusurlu istikamet seçim barajıdır.
Anayasaya da konulan ‘Yönetimde istikrar’ prensibi gözetilerek 12 Eylül (1980) askeri müdahalesi daha sonrasında yüzde 10 barajı getirilmişti. O günden daha sonra çabucak her parti, barajın yüksekliğine itiraz etse de, itirazcı partiler iktidara geldiklerinde, kelam de verdikleri biçimde, işlerine geldiği için, barajı düşürmeye yanaşmadı.
Artık iktidarın küçük ortağı MHP barajın yarıya -yüzde 5’e- indirilmesini talep etmiş, AK Parti de ortağının talebini uygun bulmuş. Söylendiğine nazaran, baraj yüzde 5’e düşürülecekmiş…
İsabetli olur.
Dünyada bir hayli demokratik ülkede baraj var, lakin hiç birinde baraj bizdeki kadar yüksek değil. Ortalama baraj yüksekliği yüzde 3.
Halktan yüzde 9.5 oy alabildiği biçimde Meclis’te temsil edilme hakkı kazanamamış partiler oldu bizde.
AK Parti’yi iktidara taşıyan 2002 seçiminde, DYP (yüzde 9.54), MHP (8.36), Genç Parti (7.25), ANAP (5.13) oy alabilmiş, lakin barajı aşamadıkları için hepsi o devir Meclis-dışı kalmıştı. AK Parti ise yüzde 34.28 oyla 363 milletvekili çıkarabilmişti. Baraj yüzde 5 olsaydı Meclis kompozisyonu epey değişik olur, muhtemelen AK Parti iktidar dışı kalırdı.
Devrin iktidar partileri (DSP, ANAP ve MHP) seçim sistemini değiştirip barajı yüzde 5’e düşürmedikleri için herbiçimde daha sonradan epeyce pişman olmuşlardır.
2002 tecrübesini aklından çıkaramamış MHP, bir daha sonraki seçimde birebir duruma düşmemek için önlem alma peşinde.
MHP’nin oyu kamuoyu yoklamalarında yüzde 10’un sıradan altında seyrediyor.
Bu işte bir yanlışlık olmalı
Prestijli kalemlerin duyurdukları beklenen değişiklikler içinde son seçimlere damga vurmuş ittifaklar da düşünülmüş. Denildiğine göre, MHP, kendi başına seçime girecek partilerde yüzde 5 olmasını istediği barajın, ittifak partileri için yüzde 10 olması gerektiğini savunuyormuş…
Bununla neyin amaçlandığı açık: Oyu yüzde 5’in üzerinde olabilecek partilerin ittifaklara ilgi etmemesi…
ÂLÂ Parti, HDP Millet İttifakı’na girmesin, haricinde kalsın…
Girenler de, yüzde 10 alamasın ve Millet İttifakı iktidarı değiştirecek güce ulaşamasın…
Bu işte bir yanlışlık olmalı.
MHP Cumhur İttifakı’ndan ayrılmayı, birinci seçime kendi başına girmeyi mi düşünüyor?
İttifaklar ortasında yer alacak partiler için yüzde 10 barajı korunursa, seçimde MHP’nin durumu ne olur?
2002 seçiminde yaşadığı hüsranın yineını göze alabilir mi MHP?
AK Parti, biraz da kendini düşünerek olmalı, ittifak içi yüksek baraj teklifine sıcak bakmıyormuş…
Vilayetleri en çok yedi milletvekili çıkaracak dar bölgelere bölmeyi önnazarann AK Parti’nin teklifine ise, o istikametteki değişikliğin HDP lehine sonuç vereceği nedeni öne sürülerek MHP karşı çıkmaktaymış…
Keşke seçim bölgeleri daraltılsa, hatta yedi milletvekilinden de aza -örneğin tek milletvekiline- indirilse ve milletvekili kendisini seçenlerle karşı karşıya kalsa. Seçmen kendi bölgesinin milletvekiline hesap sorabilir hale gelse.
Madem değişiklik yapılıyor, en radikal değişiklik bu olurdu.
İktidarlar seçim sistemiyle oynamayı seviyorlar ve kendi lehlerine olacak değişiklikler yapmaya kalkışıyorlar da ne oluyor?
Kaybedecek parti/ler bir daha kaybediyor, halk iktidarı değiştirmeyi başa koyduysa onu gerçekleştirmenin yolunu bir daha buluyor.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.