Fehmi Koru*
İktisat değerli bir alandır. Bireyler için olduğu kadar, şirketler, kurumlar ve hatta devletler için de değerlidir iktisat. Hesap bilmeyen kişi borca düşer ve borcunu ödeyemez hale gelirse başına sıkıntılar açılır. Şirketler birebir durumda iflas eder. Kurumlar kepenk indirir.
Ya devletler?
Devletler İMF’nin kapısına dayanır, yabancıların kendisi için çizdiği dar alan içerisinde kalma müeyyidesi karşılığı kredi alarak açığını-gediğini kapatmaya çalışır. Taahhütlerini yerine getirememe, memurlarına maaş ödeyememe rezilliğinin önüne fakat bu biçimde geçilir.
Herkes, her şirket ve kurum ile devletler bu duruma düşmemek için ellerinden geleni yaparlar.
Ülkemizin iktisadı bugünlerde tehlike sinyalleri veriyor. İktisattan anlayanlar çoğunlukla ikazda bulunmakta. Devletin ekonomik kahra düşmesi sayılara da yansır; TÜİK’in makyajlı olduğuna inanılan göstergeleri bile zora düşüldüğünü gizlemeye yetmiyor.
Devletin ekonomik ıstırabı cebe de yansır; hakikaten, ülkenin dört bir tarafınca “Geçinemiyoruz” sesleri yükseliyor. İmkan bulan yetenekli beşerler kapağı yurtdışına atıyor; her birine milyonlarca TL eğitim yatırımı yapılmış tabipler ve mühendislerin binlercesini Avrupa ülkelerine kaptırıyoruz.
Deva?
Galiba kısa vadede deva de yok. “İMF’den kredi alan değil, ona kredi kullandıran ülkeyiz” savı yara alır tasası yüzünden…
Orta ve uzun vadede deva muhakkak: Ya mevcut iktidar son on yıl boyunca uyguladığı ve son beş yıl içerisinde daha da ağırlaştırdığı yanlışlığı ortada politik çizgisini kendisi değiştirecek ya da seçime gidilecek ve ülkede iktidar değişikliği yaşanacak…
Fabrika ayarlarına dönülebilir mi?
İktidar etraflarında -Ak Parti’nin prestij ettiği gazetelerin köşelerinde, ekranlara çıkması uygun görülmüş sözcülerinin ağzında- bir müddetdir lisana getirilen ‘fabrika ayarlarına dönme’ beklentisi, bu durumun oralarda da konuşulup tartışıldığına işaret ediyor.
[Abdülkadir Selvi sözgelimi, yazısının başlığında “AK Parti fabrika ayarlarına mı dönüyor?” diye soruyor.]
“Fabrika ayarlarına dönüş” demek, AK Parti’nin kuruluş devrinde belirlediği ve son on yılda bütünüyle terk ettiği temel prensipleri bir daha benimsemesi demek…
Yapabilir mi AK Parti bunu?
Bu yolda lisana getirilmiş birinci ikazlar dikkate alınmış olsaydı elbette yapabilirdi; lakin bugün gelinen noktada bu biçimde bir ihtimal yok. 2017 yılında referandumla gerçekleştirilen anayasa değişikliğiyle benimsenmiş ‘yeni sistem’ ile AK Parti’nin ‘fabrika ayarları’ taban tabana zıt.
Vazgeçebilir mi AK Parti ‘cumhurbaşkanı hükümet sistemi’ denilen sistemden, Meclis’in merkezinde yer aldığı, istikrar ve denetlemenin daha da sağlamlaştırıldığı parlamenter sisteme dönebilir mi?
Soruya verilebilecek karşılığı hepimiz biliyoruz.
bu biçimde?
Tek deva iktidarın değişmesi olarak görülüyor. 7 Haziran (2015) seçiminden AK Parti Meclis çoğunluğunu kaybederek çıkmıştı. Kamuoyu yoklamaları, bugün seçim yapılsa iktidarın iki ortağının toplam oyunun muhalefetin gerisinde kalacağını gösteriyor. İktidar cephesi Cumhurbaşkanı seçiminde de adayını seçtiremeyebilir.
Cumhurbaşkanı’nın yeni söylemi
Galiba bu ihtimal de iktidarın mahremi sayılabilecek dar takım içerisinde dikkate alınmaya başlandı.
Nereden çıkartıyorum bunu?
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın konuşmalarına yansıyan söylemden…
‘Kanal İstanbul’ ismi verilen ve milyarlarca dolara mal olacağı hesaplanan projenin birinci etabı olarak ilan edilmiş köprünün temel atma merasiminde, Cumhurbaşkanı Erdoğan, muhalefetin itirazlarına karşılık verirken, projelerine hesap sormanın ‘uluslararası tahkim’ yüzünden mümkün olmayacağını söylemiş oldu.
Dediği tam şu:
“Yatırımcıları, bankaları tehdit ediyorlar, suratlarını alamayıp projeye ilgi duyan ülkeleri tehdit ediyorlar. Bu ne terbiyesizliktir. Devletlerde devamlılık temeldir, bunlar devlet terbiyesi de görmediler. Sizler nasıl devlet idaresine talipsiniz ya? Söke söke sizden bu paraları memleketler arası tahkim yoluyla da alırlar.”
İktidar değişmiş… Yeni gelenler AK Parti devrinde ‘hazine garantili’ olarak ihale edilmiş yatırımları sorgulamaya başlamış…. Haziniçin müteahhitlere yapılan ödemeler durdurulmuş… Müteahhitler de ‘devlet sırrı’ olarak şimdiye kadar resmen açıklanmamış bir yükümlülüğün yerine getirilmesi talebiyle İngiltere’deki tahkim kurumlarına başvurmuş…
Bunları düşünmüş Cumhurbaşkanı Erdoğan…
Yani?
‘Tek çare’ olarak öngörülen ihtimali…
Devlet ismine imza atılan garanti evrakı ‘uluslararası tahkim kurumu’ önüne gittiğinde otomatik olarak müteahhitlerin taleplerinin haklı kabul edileceğini düşünüyor olmalı Cumhurbaşkanı…
Olabilir de, olmayabilir de…
[T24’te Barış Soydan, Kenya’da, iktidar değişikliği daha sonrasında yaşanmış bir ‘tahkim’ olayında müteahhitlerin taleplerinin tahkim tarafınca reddedildiğini hatırlatıyor.]
Ya politikler, bürokratlar? Onlar da mı tahkime gidecek?
Hukuk yoluyla hak arama, tahkim, uzun yıllar alabilecek kıymetli bir müddetçtir.
Telaffuz, hazine garantili projeleri bulunan müteahhitleri -benzer projeleri üstlenmeye hazırlanan yenilerini de- ürkütmüştür.
[Türkiye’ye 2015 yılında gelen yabancı sermaye 10 milyar dolar iken, bu sayı 2019 yılında 1,1 milyara düşmüş; geçen yıl ise ekside kalmış. aslına bakarsanız ürkek hale gelmiş görünüyor yabancı yatırımcı, ürkmüş ki, Türkiye’den uzak duruyor.]
Daha da kıymetlisi şu: İktidar değişir, yeni gelenler hesap sormaya başlar ve hazine ödemelerini durdururlarsa, müteahhitler hak aramak için İngiliz mahkemelerine tahkim müracaatında bulunabilirler; pekala de, hesabı sorulmaya başlayan konularda el emeği göz ışığı bulunan, projelere imza atan, onları savunan yerli politikler ve bürokratların durumu birçok olur?
Müteahhitlerin peşine düşen yeni iktidar onları unutur mu?
“Söke söke alırlar” söylemi siyasi ve bürokratik sorumluları da rahatsız etmişse hiç şaşırmam.
Yalnızca o projelerde emeği olanları değil, her kademedeki politikler ve bürokratları da…
Aklımda tek bir soru kaldı: İktidarın birinci seçimde değişebileceğinin iktidarın mahremi sayılabilecek bir etrafta düşünülüp konuşulmaya başlamasında, sanki Sedat Peker’in görüntüleri ve iletileriyle meydana getirdiği sarsıntının da hissesi var mıdır?
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.
İktisat değerli bir alandır. Bireyler için olduğu kadar, şirketler, kurumlar ve hatta devletler için de değerlidir iktisat. Hesap bilmeyen kişi borca düşer ve borcunu ödeyemez hale gelirse başına sıkıntılar açılır. Şirketler birebir durumda iflas eder. Kurumlar kepenk indirir.
Ya devletler?
Devletler İMF’nin kapısına dayanır, yabancıların kendisi için çizdiği dar alan içerisinde kalma müeyyidesi karşılığı kredi alarak açığını-gediğini kapatmaya çalışır. Taahhütlerini yerine getirememe, memurlarına maaş ödeyememe rezilliğinin önüne fakat bu biçimde geçilir.
Herkes, her şirket ve kurum ile devletler bu duruma düşmemek için ellerinden geleni yaparlar.
Ülkemizin iktisadı bugünlerde tehlike sinyalleri veriyor. İktisattan anlayanlar çoğunlukla ikazda bulunmakta. Devletin ekonomik kahra düşmesi sayılara da yansır; TÜİK’in makyajlı olduğuna inanılan göstergeleri bile zora düşüldüğünü gizlemeye yetmiyor.
Devletin ekonomik ıstırabı cebe de yansır; hakikaten, ülkenin dört bir tarafınca “Geçinemiyoruz” sesleri yükseliyor. İmkan bulan yetenekli beşerler kapağı yurtdışına atıyor; her birine milyonlarca TL eğitim yatırımı yapılmış tabipler ve mühendislerin binlercesini Avrupa ülkelerine kaptırıyoruz.
Deva?
Galiba kısa vadede deva de yok. “İMF’den kredi alan değil, ona kredi kullandıran ülkeyiz” savı yara alır tasası yüzünden…
Orta ve uzun vadede deva muhakkak: Ya mevcut iktidar son on yıl boyunca uyguladığı ve son beş yıl içerisinde daha da ağırlaştırdığı yanlışlığı ortada politik çizgisini kendisi değiştirecek ya da seçime gidilecek ve ülkede iktidar değişikliği yaşanacak…
Fabrika ayarlarına dönülebilir mi?
İktidar etraflarında -Ak Parti’nin prestij ettiği gazetelerin köşelerinde, ekranlara çıkması uygun görülmüş sözcülerinin ağzında- bir müddetdir lisana getirilen ‘fabrika ayarlarına dönme’ beklentisi, bu durumun oralarda da konuşulup tartışıldığına işaret ediyor.
[Abdülkadir Selvi sözgelimi, yazısının başlığında “AK Parti fabrika ayarlarına mı dönüyor?” diye soruyor.]
“Fabrika ayarlarına dönüş” demek, AK Parti’nin kuruluş devrinde belirlediği ve son on yılda bütünüyle terk ettiği temel prensipleri bir daha benimsemesi demek…
Yapabilir mi AK Parti bunu?
Bu yolda lisana getirilmiş birinci ikazlar dikkate alınmış olsaydı elbette yapabilirdi; lakin bugün gelinen noktada bu biçimde bir ihtimal yok. 2017 yılında referandumla gerçekleştirilen anayasa değişikliğiyle benimsenmiş ‘yeni sistem’ ile AK Parti’nin ‘fabrika ayarları’ taban tabana zıt.
Vazgeçebilir mi AK Parti ‘cumhurbaşkanı hükümet sistemi’ denilen sistemden, Meclis’in merkezinde yer aldığı, istikrar ve denetlemenin daha da sağlamlaştırıldığı parlamenter sisteme dönebilir mi?
Soruya verilebilecek karşılığı hepimiz biliyoruz.
bu biçimde?
Tek deva iktidarın değişmesi olarak görülüyor. 7 Haziran (2015) seçiminden AK Parti Meclis çoğunluğunu kaybederek çıkmıştı. Kamuoyu yoklamaları, bugün seçim yapılsa iktidarın iki ortağının toplam oyunun muhalefetin gerisinde kalacağını gösteriyor. İktidar cephesi Cumhurbaşkanı seçiminde de adayını seçtiremeyebilir.
Cumhurbaşkanı’nın yeni söylemi
Galiba bu ihtimal de iktidarın mahremi sayılabilecek dar takım içerisinde dikkate alınmaya başlandı.
Nereden çıkartıyorum bunu?
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın konuşmalarına yansıyan söylemden…
‘Kanal İstanbul’ ismi verilen ve milyarlarca dolara mal olacağı hesaplanan projenin birinci etabı olarak ilan edilmiş köprünün temel atma merasiminde, Cumhurbaşkanı Erdoğan, muhalefetin itirazlarına karşılık verirken, projelerine hesap sormanın ‘uluslararası tahkim’ yüzünden mümkün olmayacağını söylemiş oldu.
Dediği tam şu:
“Yatırımcıları, bankaları tehdit ediyorlar, suratlarını alamayıp projeye ilgi duyan ülkeleri tehdit ediyorlar. Bu ne terbiyesizliktir. Devletlerde devamlılık temeldir, bunlar devlet terbiyesi de görmediler. Sizler nasıl devlet idaresine talipsiniz ya? Söke söke sizden bu paraları memleketler arası tahkim yoluyla da alırlar.”
İktidar değişmiş… Yeni gelenler AK Parti devrinde ‘hazine garantili’ olarak ihale edilmiş yatırımları sorgulamaya başlamış…. Haziniçin müteahhitlere yapılan ödemeler durdurulmuş… Müteahhitler de ‘devlet sırrı’ olarak şimdiye kadar resmen açıklanmamış bir yükümlülüğün yerine getirilmesi talebiyle İngiltere’deki tahkim kurumlarına başvurmuş…
Bunları düşünmüş Cumhurbaşkanı Erdoğan…
Yani?
‘Tek çare’ olarak öngörülen ihtimali…
Devlet ismine imza atılan garanti evrakı ‘uluslararası tahkim kurumu’ önüne gittiğinde otomatik olarak müteahhitlerin taleplerinin haklı kabul edileceğini düşünüyor olmalı Cumhurbaşkanı…
Olabilir de, olmayabilir de…
[T24’te Barış Soydan, Kenya’da, iktidar değişikliği daha sonrasında yaşanmış bir ‘tahkim’ olayında müteahhitlerin taleplerinin tahkim tarafınca reddedildiğini hatırlatıyor.]
Ya politikler, bürokratlar? Onlar da mı tahkime gidecek?
Hukuk yoluyla hak arama, tahkim, uzun yıllar alabilecek kıymetli bir müddetçtir.
Telaffuz, hazine garantili projeleri bulunan müteahhitleri -benzer projeleri üstlenmeye hazırlanan yenilerini de- ürkütmüştür.
[Türkiye’ye 2015 yılında gelen yabancı sermaye 10 milyar dolar iken, bu sayı 2019 yılında 1,1 milyara düşmüş; geçen yıl ise ekside kalmış. aslına bakarsanız ürkek hale gelmiş görünüyor yabancı yatırımcı, ürkmüş ki, Türkiye’den uzak duruyor.]
Daha da kıymetlisi şu: İktidar değişir, yeni gelenler hesap sormaya başlar ve hazine ödemelerini durdururlarsa, müteahhitler hak aramak için İngiliz mahkemelerine tahkim müracaatında bulunabilirler; pekala de, hesabı sorulmaya başlayan konularda el emeği göz ışığı bulunan, projelere imza atan, onları savunan yerli politikler ve bürokratların durumu birçok olur?
Müteahhitlerin peşine düşen yeni iktidar onları unutur mu?
“Söke söke alırlar” söylemi siyasi ve bürokratik sorumluları da rahatsız etmişse hiç şaşırmam.
Yalnızca o projelerde emeği olanları değil, her kademedeki politikler ve bürokratları da…
Aklımda tek bir soru kaldı: İktidarın birinci seçimde değişebileceğinin iktidarın mahremi sayılabilecek bir etrafta düşünülüp konuşulmaya başlamasında, sanki Sedat Peker’in görüntüleri ve iletileriyle meydana getirdiği sarsıntının da hissesi var mıdır?
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.