Füzyon gücü insanlık tarihini değiştirebilir

IşıkHaber

New member
Arthur Turrell

‘Nükleer füzyon’ ismiyle bilinen sürecin cihanın rastgele bir yerinde bulunan ölçekte güç üretebileceğine dair ispat istiyorsanız, sırf gece gökyüzüne bakmanız kâfi: Oradaki her bir ışık demeti, doğal bir nükleer füzyonla çalışan reaktördür. Onlarca yıldan beri, bilim insanları yıldızların güç kaynağını Dünya’ya getirmeye çalıştılar ve Oxfordshire’da bulunan Culham Füzyon Gücü Merkezi, kısa mühlet evvel duyurduğu dikkat cazip bir deneyle, yapay bir küçük yıldızın ateşlenmesi ve bunun devam ettirilmesinde yeni bir dönüm noktasına ulaştı.



özetlemek gerekirse ‘Jet’ [ing. Joint European Torus], tam olarak ‘Avrupa Ortak Torusu’ ismi verilen çörek biçimli bir makine geliştiren bilim insanları, füzyon reaksiyonlarınca yayılan güç bağlamında 1997 yılında kırılan daha evvelki dünya rekorunu iki katına çıkardılar. Deney devam etmekteyken yayılan füzyon gücünün seviyesi dört adet rüzgar türbininin yaydığına eşdeğerdi; bu, endüstriyel ölçekte güç üretimine yanlışsız atılmış bir adım demek.

DENEYLER OLUMLU SONUÇLANIYOR

Jet’in tasarım ve amaçlarına uygun formda, yakıtı ısıtmak için gereksinim duyulandan daha düşük düzeyde füzyon gücü üretildi. Aslında şimdilik hiç bir deneyde, füzyondan, tepkileri başlatmak için kullanılandan daha yüksek güç elde edilmedi; bu süreç, dünya genelindeki füzyon bilimcilerin en kıymetli maksadı olmayı sürdürüyor. Ulaşılan en son sonuçların bize sağladığı şey, şu anda Fransa’da çabucak hemen imali devam eden ve milletlerarası iştirakle finanse edilen ‘Iter Projesi’ üzere Jet’e benzeri yollarla işleyen daha büyük ve daha kuvvetli yıldız gücü makinelerinin tükettiğinden daha fazla güç üretebileceklerine dair ikna edici bir bulgu oldu.

Değer taşıyan bir öbür konu, bu deneyin yalnızca beş saniye sürmesine rağmen, tepkilerin daha evvel görüldüğü üzere yakıt ortasındaki bir bozulma yüzünden değil, dayanak ekipmanının çok derecede ısınması yüzünden durmasıydı. Yeni jenerasyon makinelerde, kriyojenik soğutma sistemleri bu sorunu önleyebilir; hâl bu biçimdeyken, süreci beş saniyeden beş dakikaya, beş saate ya da hatta daha uzun mühletlere çıkarmak artık mümkün görünüyor.

Pekala, toplumun geri kalan kısmı niye bu bilim insanlarının bir yıldızın gücünü bir daha yaratıp yaratmayacaklarını umursasın ki? Füzyon gücü, gezegen genelinde pak güç üretme potansiyeli taşıyor. Şayet bu sistem kusursuzlaştırılabilirse, dünyadaki herkesin, en az binlerce ve muhtemelen milyonlarca yıl boyunca, ortalama bir Amerikalının yıllık kullanması kadar güç kullanımına yetecek ölçüde yakıt mevcut. Bu güç üretim biçimi karbondioksit ya da uzun ömürlü radyoaktif atık üretmiyor ve Çernobil ve Fukuşima’dakiler üzere erime ihtimali kelam konusu değil. Günümüzde, güç üretimi kâfi değil; bu durum iklim krizinin önde gelen sebebi ve tehlikeli bir jeopolitik satranç taşı üzere kullanılıyor.

PEK ÇOK TEKNİK ZORLUK KELAM KONUSU

Füzyon reaktörünün niye çabucak hemen tam olarak işlemediğini merak ediyor olabilirsiniz. Füzyonun gerçekleştiği yıldızlarda bulunanlara benzeyen şartları taklit etmek fecî bir teknolojik zorluk demek; bu, tahminen de insanlığın gördüğü gelmiş geçmiş en büyük teknolojik kuvvetlik. Füzyon makineleri, Güneş’in çekirdeğinden dört ilâ 10 kat daha sıcak ısı düzeylerine ulaşmalı. Jet’te, yakıtı denetlemek ve sonlandırmak için Dünya’nınkinden 80 bin kat daha kuvvetli görünmez manyetik alanlardan meydana gelen bir ağa gereksinim var. Yakıtın kendisi ise, milisaniye cinsinden tepkileri durdurabilecek kararsızlıklara karşı hassas, dönen bir yüklü parçacık kütlesinden oluşuyor.

birebir vakitte, füzyon bilimciler oldukçatan harekete geçti. ABD’de Ağustos 2021’de gerçekleştirilen bir deney, füzyonun sisteme verilenden daha fazla güç üretmesine dair en çok arzulanan amaca çok derecede yaklaştı. Üretilen toplam güç, Jet’in yeni rekorunun sırf yüzde 60’ı üzere mütevazı bir düzeyde bulunmasına rağmen, ABD’deki reaktör, 2018’de kaydedilen daha eski rekorunun tam 23 katına ulaştı.

Aralık ayında, Çin’in ‘Deher neysel Gelişmiş Süperiletken Tokamak’ (EAST) isimli reaktörü, en nihayetinde ticari reaktörlerde muhtaçlık duyulacak özel hidrojen yakıtı tipleri kullanmasa da, 1000 saniye boyunca yaklaşık 150 milyon santigrat derecedeki maddeyi denetleyebildi. hem de, gelişmekte olan bir özel füzyon sanayisi de kelam konusu: 2021’in son üç ayında, gerçekleştirilen toplam yatırım iki kattan fazla artarak 4.2 milyar dolar düzeyine ulaştı. Culham’da bir yıldızın altı aylık gücünü üretmek gayesiyle gerçekleştirilen deney, dünyaya füzyon tepkilerinden daima formda yüksek güç sağlanmasının mümkün olduğunu ortaya koydu.

YAKLAŞIK 30 YIL DAHA BEKLEYECEĞİZ

Var olan ivmeye rağmen, füzyonun meskeninize elektrik sağlamasından evvel kat edilmesi gereken bir yol var. En pak özel füzyon şirketi bile 2025 yılına kadar sadece [deneme amaçlı] bir pilot tesis kurmayı vaat ediyor ve kamu kurumları aracılığıyla finanse edilen laboratuvarlarla ilgili planlar otuz yıl daha elektrik şebekesinde yıldız gücü kullanılmasını öngörmüyor. İklim kriziyle uğraş edebilmek için fazlaca daha erken bir periyotta, devasa ölçekteki füzyon ve yenilenebilir güç kaynaklarına gereksinim duyuyoruz.

Durum her ne olursa olsun, artık yıldız gücü konusunda heyecanlanmamızın vakti geldi. Teknoloji ve araştırma, sürekli insanların zenginliğini ve refahını arttırmanın anahtarı olagelmiştir. Şayet füzyon gücü başarılı halde kullanıma girerse, insanlık tarihinde elektriğin kullanıma girmesi ya da birinci uçağın icadına benzeyen bir dönüm noktası olacak. Sonuçta, pak güce duyduğumuz gereksinimimiz ziyadesiyle acil ve ne kadar erken gelirse o kadar güzel olacak.

tıpkı vakitte, ne vakit kullanıma girerse girsin, her halükârda çok derece yarar sağlayacak. Ve tıpkı başka teknolojilerde olduğu üzere, yaşanan ilerleme yılların geçmesiyle değil yatırım ve toplumsal irade aracılığıyla gerçekleşecek. Her ikisinin yardımıyla, füzyon gücü beklediğimizden daha erken kullanıma girebilir. Kesin vakit çizelgesi bir yana, son altı ayda ve hatta geçen hafta içerisinde yaşanan gelişmeler bile, yıldız gücünün epey parlak bir geleceğe sahip olduğunu gösteriyor.

Makalenin yepyenisi The Guardian gazetesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
 
Üst