JoKeR
Active member
Karantina günlerine, kısıtlamalara, toplumsal uzaklığa ve son olarak da maskelere veda ettik. Lakin Kovid-19’un getirdiği olağanüstü koşullardan etkilenen sırf toplumsal ömrümüz değildi. Eğitim öğretimin çevrimiçi ilerlemesi, öğrenciler başta olmak üzere eğitimin tüm paydaşlarının okul kültüründen uzak kalmasına yol açtı. Velilerin, öğretmenlerin ve hatta öğrencilerin ortak kanaati, salgın günlerinin eğitim sisteminde önemli bir tahribata yol açtığı tarafında. Fakat kimi eğitimciler bardağın dolu kısmına odaklanmış durumda ve “Bu kriz bir fırsata dönüştürülebilir mi?” sorusunun peşinde. Geçtiğimiz günlerde Türkiye Maarif Vakfı, yedi ülkeden eğitim bakanları ile OECD’den UNESCO’ya, Harvard’dan Cambridge ve Boğaziçi Üniversitesi’ne kadar dünyanın alanında uzman eğitim otoritelerini “Okulun Geleceği, Pandemi daha sonrası Eğitimin İhtiyaçları” temasıyla İstanbul Eğitim Zirvesi’nde buluşturdu. Bu yıl ikincisi düzenlenen dorukta Covid-19 daha sonrasında okula bir daha dönüş konusu da masaya taşındı.
OKULA TEKRAR DÖNÜŞ
Zirve için İstanbul’a davet edilen isimlerden biri de bilişsel bilim alanında yetkinliğiyle tanınan California Üniversitesi’nden Profesör Lera Boroditsky’di. Moderatörlüğünü Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Semih Aktekin’in yaptığı “Okula bir daha Dönüş” panelinde konuşan Boroditsky, konuşmasında pandeminin öğretme biçimimizi kökten değiştirmek için bize gereğince fırsat sunduğundan bahsetti. “Bu durumun yeni öğretim halleri geliştirme ve sınıfa dahil olma konusunda inanılmaz fırsatlar oluşturan bir kriz olduğunu düşünüyorum” diyen Boroditsky ile panel daha sonrasında bir ortaya geldik. Hem pandemi daha sonrası çocukların lisan gelişmeninin nasıl etkilediğini birebir vakitte ikinci lisan eğitiminin ehemmiyetini konuştuk.
Dil eğitimi ile ilgili olarak “Şu anda konuşulan yaklaşık 7 bin lisan var. Bu lisanları konuşan yetişkinlerin doğal olarak çocuklarına bu lisanları öğretme ya da öğretmeme biçimleri büyük farklılıklar gösterir. Çocukların ferdi olarak yararlanabilecekleri ve ikinci lisanlarını geliştirebilecekleri ortamlara muhtaçlıkları var” tabirlerini kullanan Boroditsky, “Yaşlandıkça ikinci bir lisan öğrenmek zorlaşıyor. Şayet, bir vakit makineniz yoksa, şu an başlamaktan daha yeterli bir tahlil yok” diyor.
Pandemiyle birlikte okulların kapanmasıyla meskenlerde karantinaya giren çocukların, öğrencilerin lisan eğitimi-bilişsel lisanları sizce nasıl etkilendi? Neler gözlemlediniz?
Çocukların pandemi devrini konutta geçirmesi şüphesiz lisan gelişimlerini direkt etkiliyor. Olumlu tesirlerin yanında ne yazık ki olumsuz tesirleri de kelam konusu. Olağanda aileler çocuklarıyla uzun soluklu bir biçimde ilgilenebiliyorsa, konuşabiliyorsa etkileşim içerisinde olabiliyorsa bu olumlu sonuç veriyor. Lakin birtakım aileler uzun müddetli ve ağır işlerde çalıştıkları için çocuklarla o etkileşimi kuramamış olabilirler. Bu da çocuk için negatif bir surece dönüşebilir. Lakin genel olarak baktığımızda her çocuğun süreçten farklı etkilendiğini biliyoruz. Bilhassa güzel imkânlara sahip çocuklarda şunu gördük: Çocuk konuttaydı ve annesi babası ve etrafı tarafınca âlâ, beğenilen bir ortamda tutuluyordu bu sayede memnundu. Lakin pandemi sonunda bir anda yine okula dönüldüğünde o rahat ortamdan çıkıp okul ortamına dönmek birtakım çocuklar için güç bir durumdu. Kimileri ise konuttaki yalnızlığından daha sonra okula dönmekten memnundu. Bu niçinle her aile ortamının artıları ve eksileri var diyebiliriz.
KRİZ DEĞİŞİMİ DESTEKLEDİ
Karantina sonuna bir daha okul dönüş hakkında ne düşünüyorsunuz?
Okulların şu anda mevcut olan inanılmaz bir bilgi zenginliğini var. Ve bu zenginliği öğrenciye entegre etmedeki rolü öğretmenler üstleniyor. Öğretmenlerin çocukları hakikat yönlendirme konusunda uzman olmaları, öğrencilerin kendilerine mahsus maharetlerini geliştirmeye devam edebilmelerini sağlıyor. Yeterli bir öğretmen, çocukların yeteneklerini geliştirebilmeleri için hangi tarafı geliştirmeniz gerektiğini size söyleyecektir.
Pandemi, öğretme biçimimizi kökten değiştirmek için fırsatlar görmemizi sağladı. Winston Churchill’in bir kelam var: “İyi bir kriz fırsatını asla boşa harcamayın.” Bence bu kriz de yeni öğretim biçimleri geliştirmek ve bu halleri okul sınıflarına dahil etmek için inanılmaz fırsatlar yarattı. Pratik eğitim her vakit daha tesirlidir. Bu niçinle müfredatları çocukların tabiatına nazaran geliştirmemiz değerli.
Geleneksel toplumlardaki geniş aileler günümüzde yok denecek kadar az. Hatta günümüzde bilhassa Batı toplumlarında çocuklar sırf anne yahut babalarıyla bir hayat sürüyor. Bu çekirdek ailenin ya da tek ebeveynliğin çocuğun lisan gelişmenindeki tesiri nedir?
Tabii ki klâsik aile yapısını korumak değerli. Araştırmaların da gösterdiği üzere buradaki avantaj şu, etrafınızda ne kadar fazlaca yetişkin ve entelektüel insan var ise bu size olumlu biçimde yansıyor. Onlarla etkileşime giriyor, onlarla konuşuyorsunuz. birlikte bir şeyler yapıyor ve onlardan öğreniyorsunuz. Bu niçinle natürel ki geniş bir yetişkin etrafında olan çocuğun bu mana önemli bir avantajı olacaktır. Ancak bir meskende bir yetişkin olduğunu ve üç-dört çocuk olduğunu düşünün… bu biçimde olduğunda çocuk başına düşen yetişkin entelektüelin kapasitesi azalacak. Bu durumdaki çocukların gelişimi öbür çocuklar kadar süratli olamayabilir. Bu manada klâsik ve büyük ailelere sahip olmak kıymetli. Lakin benim fikrim, insanın etrafında ailesi yahut arkadaş etrafı fark etmeksizin ne kadar gelişmiş ve entelektüel insan var ise bunun kişiyi olumlu etkilediği istikametinde.
Konuşulan lisan zihniyeti etkiliyor
Konuştuğumuz lisanın bununla birlikte bakış açımızı ve düşünme formumuzu etkilediğine dair araştırmalar var. Siz bilişsel bilimci olarak bu mevzuyu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Dil ve gerçeklik ilgisine baktığımız vakit, tek lisan konuşan beşerler konuştukları lisanda tüm gerçekliği tabir ettiklerini düşünüyorlar. Biliyorsunuz, birtakım lisanlarda sözler eril ve dişil olmak üzere ikiye ayrılıyor. Örnek vermek gerekirse; İspanyol’daki “sandalye” sözü bir maskülen yani eril bir söz. ötürüsıyla yalnızca İspanyolca konuşan biri için eril bir mana söz ediyor. Ancak bu kişi Almanca öğrendiğinde, erillik ve dişillik iki lisan içinde farklılık arz ettiğinden orada şunu fark ediyor: Aslında İspanyolca’da tek realite olduğunu düşündüğü gerçeklik, Almanca’ya geldiğinde büsbütün değişiyor. O yüzden yalnızca İspanyolca konuşan birine “Bu sandalye niye eril?” diye sorduğunuz vakit “Çünkü sandalyenin gerçeği bu” diyebilir. Fakat iki lisan konuşan birine sorduğunuz vakit o “Bu lisanın getirdiği bir şey, lisanın kurgusuyla ilgili. Sandalyenin cinsiyetiyle ilgili değil” der. Tek bir lisan konuştuğunuzda bütün gerçekliğe hakim olduğunuz ve bildiğiniz yanılgısına düşersiniz. Birkaç lisan bildiğinizde, lisandaki kurguların yahut kendinizi söz ediş biçiminizin büsbütün bir realiteyi söz etmediğini birfazlaca gerçeklik olabileceğini fark ediyorsunuz.
Öyleyse tek lisan konuşan insanları zihinsel kalıplarını değiştirememeleri sebebiyle “fixed mindset” yani sabit zihniyetli düşünürsek, fazlaca lisan konuşanları da “growth mindset” gelişebilir zihniyet olarak düşünebilir miyiz?
Tam olarak bununla ilişkilendirilemez lakin bunun da değerli bir hissesi var. Temel bahis “cognitive flexibility” dediğimiz bilişsel esneklik. Örneğin bir insan önümüzde duran masaya bakıp, “Bu bir masa” diyebilir ancak üç-dört lisan bilen bir insan bunun farklı isimleri de olduğunu biliyor. O yüzden bu durum bilişsel bir esneklik sağlıyor yani hayata bakıştaki o akışkanlığı etkiliyor, değiştiriyor. Çok lisan bilmenin esasen en büyük avantajı epey daha fazla insan ile konuşabilmek.
Kültürel transfer daima vardı
“Farklı lisan geçmişe sahip beşerler makul olaylara maruz kaldığında farklı davranabilir” diye bir savınız var. Öyleyse insanların bu globalleşme sürecinde olaylara birebir biçimde bakmaları bizleri bir kültürel yok oluşa mı gdolayır?
Normalde bu globalleşmenin getirdiği bir benzeme olduğunu düşünüyoruz fakat sonuç her vakit benzeme olmuyor. Örneğin Amerika’da herkes sevdiği kanalın haberlerini dinliyor. Baktığını vakit bu durum muhakkak şahısların biriktiği bir “silo” oluşmaya başlıyor. Her ne kadar küreselleşmeyi konuşsak da bir yerden daha sonra beşerler muhakkak konularda muhakkak kulüplere ve muhakkak kümelere üye olmayı seviyor ve makul aidiyetlikler istiyorlar. Ancak genel olarak baktığımızda mesela çayı düşünelim; gemi ile gittiği yerlerde “tea” ya da “tee” üzere söyleniyor ancak karayolu gittiği yerlerde “chai” ya da “çay” üzere tabirlerle anılıyor. Öyleyse globalleşmeden yüzseneler evvel bile bu kültürel paylaşım, transfer daima vardı. Son senelerda değişen teknolojinin artırdığı bir paylaşım sıklığı var. Burada bence daha fazlaca ön plana çıkan, ne kadar benzerlik olsa da kendine dair bir küme oluşturma bir aidiyetlik duygusu kurma hissi hala epeyce güçlü. O yüzden kültürel olarak bir risk olduğunu düşünmüyorum.
OKULA TEKRAR DÖNÜŞ
Zirve için İstanbul’a davet edilen isimlerden biri de bilişsel bilim alanında yetkinliğiyle tanınan California Üniversitesi’nden Profesör Lera Boroditsky’di. Moderatörlüğünü Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Semih Aktekin’in yaptığı “Okula bir daha Dönüş” panelinde konuşan Boroditsky, konuşmasında pandeminin öğretme biçimimizi kökten değiştirmek için bize gereğince fırsat sunduğundan bahsetti. “Bu durumun yeni öğretim halleri geliştirme ve sınıfa dahil olma konusunda inanılmaz fırsatlar oluşturan bir kriz olduğunu düşünüyorum” diyen Boroditsky ile panel daha sonrasında bir ortaya geldik. Hem pandemi daha sonrası çocukların lisan gelişmeninin nasıl etkilediğini birebir vakitte ikinci lisan eğitiminin ehemmiyetini konuştuk.
Dil eğitimi ile ilgili olarak “Şu anda konuşulan yaklaşık 7 bin lisan var. Bu lisanları konuşan yetişkinlerin doğal olarak çocuklarına bu lisanları öğretme ya da öğretmeme biçimleri büyük farklılıklar gösterir. Çocukların ferdi olarak yararlanabilecekleri ve ikinci lisanlarını geliştirebilecekleri ortamlara muhtaçlıkları var” tabirlerini kullanan Boroditsky, “Yaşlandıkça ikinci bir lisan öğrenmek zorlaşıyor. Şayet, bir vakit makineniz yoksa, şu an başlamaktan daha yeterli bir tahlil yok” diyor.
Pandemiyle birlikte okulların kapanmasıyla meskenlerde karantinaya giren çocukların, öğrencilerin lisan eğitimi-bilişsel lisanları sizce nasıl etkilendi? Neler gözlemlediniz?
Çocukların pandemi devrini konutta geçirmesi şüphesiz lisan gelişimlerini direkt etkiliyor. Olumlu tesirlerin yanında ne yazık ki olumsuz tesirleri de kelam konusu. Olağanda aileler çocuklarıyla uzun soluklu bir biçimde ilgilenebiliyorsa, konuşabiliyorsa etkileşim içerisinde olabiliyorsa bu olumlu sonuç veriyor. Lakin birtakım aileler uzun müddetli ve ağır işlerde çalıştıkları için çocuklarla o etkileşimi kuramamış olabilirler. Bu da çocuk için negatif bir surece dönüşebilir. Lakin genel olarak baktığımızda her çocuğun süreçten farklı etkilendiğini biliyoruz. Bilhassa güzel imkânlara sahip çocuklarda şunu gördük: Çocuk konuttaydı ve annesi babası ve etrafı tarafınca âlâ, beğenilen bir ortamda tutuluyordu bu sayede memnundu. Lakin pandemi sonunda bir anda yine okula dönüldüğünde o rahat ortamdan çıkıp okul ortamına dönmek birtakım çocuklar için güç bir durumdu. Kimileri ise konuttaki yalnızlığından daha sonra okula dönmekten memnundu. Bu niçinle her aile ortamının artıları ve eksileri var diyebiliriz.
KRİZ DEĞİŞİMİ DESTEKLEDİ
Karantina sonuna bir daha okul dönüş hakkında ne düşünüyorsunuz?
Okulların şu anda mevcut olan inanılmaz bir bilgi zenginliğini var. Ve bu zenginliği öğrenciye entegre etmedeki rolü öğretmenler üstleniyor. Öğretmenlerin çocukları hakikat yönlendirme konusunda uzman olmaları, öğrencilerin kendilerine mahsus maharetlerini geliştirmeye devam edebilmelerini sağlıyor. Yeterli bir öğretmen, çocukların yeteneklerini geliştirebilmeleri için hangi tarafı geliştirmeniz gerektiğini size söyleyecektir.
Pandemi, öğretme biçimimizi kökten değiştirmek için fırsatlar görmemizi sağladı. Winston Churchill’in bir kelam var: “İyi bir kriz fırsatını asla boşa harcamayın.” Bence bu kriz de yeni öğretim biçimleri geliştirmek ve bu halleri okul sınıflarına dahil etmek için inanılmaz fırsatlar yarattı. Pratik eğitim her vakit daha tesirlidir. Bu niçinle müfredatları çocukların tabiatına nazaran geliştirmemiz değerli.
Geleneksel toplumlardaki geniş aileler günümüzde yok denecek kadar az. Hatta günümüzde bilhassa Batı toplumlarında çocuklar sırf anne yahut babalarıyla bir hayat sürüyor. Bu çekirdek ailenin ya da tek ebeveynliğin çocuğun lisan gelişmenindeki tesiri nedir?
Tabii ki klâsik aile yapısını korumak değerli. Araştırmaların da gösterdiği üzere buradaki avantaj şu, etrafınızda ne kadar fazlaca yetişkin ve entelektüel insan var ise bu size olumlu biçimde yansıyor. Onlarla etkileşime giriyor, onlarla konuşuyorsunuz. birlikte bir şeyler yapıyor ve onlardan öğreniyorsunuz. Bu niçinle natürel ki geniş bir yetişkin etrafında olan çocuğun bu mana önemli bir avantajı olacaktır. Ancak bir meskende bir yetişkin olduğunu ve üç-dört çocuk olduğunu düşünün… bu biçimde olduğunda çocuk başına düşen yetişkin entelektüelin kapasitesi azalacak. Bu durumdaki çocukların gelişimi öbür çocuklar kadar süratli olamayabilir. Bu manada klâsik ve büyük ailelere sahip olmak kıymetli. Lakin benim fikrim, insanın etrafında ailesi yahut arkadaş etrafı fark etmeksizin ne kadar gelişmiş ve entelektüel insan var ise bunun kişiyi olumlu etkilediği istikametinde.
Konuşulan lisan zihniyeti etkiliyor
Konuştuğumuz lisanın bununla birlikte bakış açımızı ve düşünme formumuzu etkilediğine dair araştırmalar var. Siz bilişsel bilimci olarak bu mevzuyu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Dil ve gerçeklik ilgisine baktığımız vakit, tek lisan konuşan beşerler konuştukları lisanda tüm gerçekliği tabir ettiklerini düşünüyorlar. Biliyorsunuz, birtakım lisanlarda sözler eril ve dişil olmak üzere ikiye ayrılıyor. Örnek vermek gerekirse; İspanyol’daki “sandalye” sözü bir maskülen yani eril bir söz. ötürüsıyla yalnızca İspanyolca konuşan biri için eril bir mana söz ediyor. Ancak bu kişi Almanca öğrendiğinde, erillik ve dişillik iki lisan içinde farklılık arz ettiğinden orada şunu fark ediyor: Aslında İspanyolca’da tek realite olduğunu düşündüğü gerçeklik, Almanca’ya geldiğinde büsbütün değişiyor. O yüzden yalnızca İspanyolca konuşan birine “Bu sandalye niye eril?” diye sorduğunuz vakit “Çünkü sandalyenin gerçeği bu” diyebilir. Fakat iki lisan konuşan birine sorduğunuz vakit o “Bu lisanın getirdiği bir şey, lisanın kurgusuyla ilgili. Sandalyenin cinsiyetiyle ilgili değil” der. Tek bir lisan konuştuğunuzda bütün gerçekliğe hakim olduğunuz ve bildiğiniz yanılgısına düşersiniz. Birkaç lisan bildiğinizde, lisandaki kurguların yahut kendinizi söz ediş biçiminizin büsbütün bir realiteyi söz etmediğini birfazlaca gerçeklik olabileceğini fark ediyorsunuz.
Öyleyse tek lisan konuşan insanları zihinsel kalıplarını değiştirememeleri sebebiyle “fixed mindset” yani sabit zihniyetli düşünürsek, fazlaca lisan konuşanları da “growth mindset” gelişebilir zihniyet olarak düşünebilir miyiz?
Tam olarak bununla ilişkilendirilemez lakin bunun da değerli bir hissesi var. Temel bahis “cognitive flexibility” dediğimiz bilişsel esneklik. Örneğin bir insan önümüzde duran masaya bakıp, “Bu bir masa” diyebilir ancak üç-dört lisan bilen bir insan bunun farklı isimleri de olduğunu biliyor. O yüzden bu durum bilişsel bir esneklik sağlıyor yani hayata bakıştaki o akışkanlığı etkiliyor, değiştiriyor. Çok lisan bilmenin esasen en büyük avantajı epey daha fazla insan ile konuşabilmek.
Kültürel transfer daima vardı
“Farklı lisan geçmişe sahip beşerler makul olaylara maruz kaldığında farklı davranabilir” diye bir savınız var. Öyleyse insanların bu globalleşme sürecinde olaylara birebir biçimde bakmaları bizleri bir kültürel yok oluşa mı gdolayır?
Normalde bu globalleşmenin getirdiği bir benzeme olduğunu düşünüyoruz fakat sonuç her vakit benzeme olmuyor. Örneğin Amerika’da herkes sevdiği kanalın haberlerini dinliyor. Baktığını vakit bu durum muhakkak şahısların biriktiği bir “silo” oluşmaya başlıyor. Her ne kadar küreselleşmeyi konuşsak da bir yerden daha sonra beşerler muhakkak konularda muhakkak kulüplere ve muhakkak kümelere üye olmayı seviyor ve makul aidiyetlikler istiyorlar. Ancak genel olarak baktığımızda mesela çayı düşünelim; gemi ile gittiği yerlerde “tea” ya da “tee” üzere söyleniyor ancak karayolu gittiği yerlerde “chai” ya da “çay” üzere tabirlerle anılıyor. Öyleyse globalleşmeden yüzseneler evvel bile bu kültürel paylaşım, transfer daima vardı. Son senelerda değişen teknolojinin artırdığı bir paylaşım sıklığı var. Burada bence daha fazlaca ön plana çıkan, ne kadar benzerlik olsa da kendine dair bir küme oluşturma bir aidiyetlik duygusu kurma hissi hala epeyce güçlü. O yüzden kültürel olarak bir risk olduğunu düşünmüyorum.