JoKeR
Active member
II. Yeni ile bir arada çağdaşlığın şiirdeki yansıması farklı hallerde algılanıp değişik biçimler almaya başladı. Yer yer şiirin konuşan lisanının bağlanıp manası boğan bir karmaşaya kurban edilişine şahit olduk. elbette bunda çağdaş insanın ortasında yaşadığı iklimi ve çağı tanımlayıp bir yere oturtmakta çektiği derdin da rolü vardı. Çağdaş şiirin çağdaş insanın açmazlarını ve de çıkmazlarını karşılayıp yaşadığı anla alakasını bir daha belirlemesi bir taraftan gelenekle ortasına aralık koymasına sebep olurken öteki taraftan mevcut vaktin haricinde diğer bir vakit arayışını doğurdu. Yalın ve sadelikten uzak durmak, imge yoğunluğu ile şiiri nefessiz bırakmak güya moderniteye ilişkin sorunları çağdaş bir biçim ve biçimle söz etmenin değişmez kuralı üzere görülüyor. Çoktan beridir yalınlık ve sadelik şiirimizi terk etmişse niçinini biraz da burada aramalı. meğer yalınlığın da sade söyleyişin de bir gücü ve orijinalitesi vardır.
YALIN ŞİİRİN GÜÇLÜ SESİ
Günümüz şiirinde yalınlığı özensizlik, sadeliği sıradanlik zannedip vasatın üzerine çıkamayan örnekler bir tarafa, hakikaten çağdaş şiirde yalın, sade ve gereksiz süsleme ve betimlemelerden kendini koruyabilmiş şairlerimiz de yok değil. Birinci şiir kitabı’ (Dünyaya Sarkıtılan İpler)ndan bu yana her kitabında bu yalınlığı daima tabiatta aramış ve onu öyküsünün tamamına ortak edebilme ustalığı göstermiş bir şair olarak Ömer Fazilet kuşkusuz bu şairlere en hoş örnektir. Onun şiirinin tabiatını oluşturan en kıymetli ögelerden biri tabiat ise öbürleri yer, tarih ve medeniyettir. Başka üç öge Ömer Fazilet şiirinde tabiatın hakimiyet alanı içerisindedir. Bilhassa bunu şairin yakın vakit evvel çıkan “Güneş Kalır Bir Başına” isimli 11. şiir kitabında yakından görüyoruz. Neredeyse kitabın bütün şiirlerinde “güneş” kesif bir imge olarak tüm dizeleri ısıtıyor. (“gökte güneş kararmış portakal”, “gençlik bir gökkaldıran portakalı” (s.9) “güneş gözünde artık balıkların” (s.10)) Mevsimler mekanik sayılarla uygun adım yürüyen yılların önüne geçmiş. Mevsimler yeryüzü ve hayat üzerinde tabiatın canlı etkisinin bir tezahürdür. Ağaçlar, bitkiler, meyveler ve her türlü hayvanat şairin hem şimdiye hem geriye tıpkı vakitte ileriye işleyen saati üzeredir. Bütün saatlerin, mevsimlerin ve de tabiat denen devingen organizmanın merkezinde güneş vardır. Şair bunu kendisiyle yapılan bir söyleşide, öğlen uykusundan uyandığı bir vakitte yaşadığı bir görsel deneyime dayandırıyor. Karşı apartmanların göründüğü yere kadar ağaçlarla kaplı olan penceresinin camından gökyüzüne gerçek baktığında gözlerinde bir tuhaflık sezer şairimiz. Güneş kendi formunu kaybetmiş ve binlerce buğday başağına dönüşür. Birbirine karışan manzaralarla başaklar içinden mavi gökyüzünde birden uçak üzere bir metal geçer. Ancak bu geçen uçağa benzeyen mavi metal aygıt göğe değil de şairin beynine, beyninin uzayına gerçek yol alıp daha sonra orada kaybolur. Bu gizemli olay şairin omurundaki diğer olayların habercisi olur ve şair tabiata karşı yeni bir şuur geliştirmeye başlar. Ömer Fazilet bu süreci şöyleki özetler: “Doğa bende bir bilgi olmaktan kurtulmak istiyordu, diyordu ki artık benim şuurum ol ve hassaslığında bunu taşı.” Burada sıradan, yalın ve göz önünde olan bir şeyi daha evvel hiç görülmeyen tarafınca bir nazaranbilme deneyimi var. İnsan tabiata obje olarak yaklaştığında ondaki asli melekeleri ve doğal refleksleri nazaranmemektedir. Şairlerin tabiata yalnızca bir hoşluk ögesi üzere bir pastoral öğe olarak yaklaşması tahminen şiire epey çarpıcı tablolar armağan edebilir lakin şiirin yakına dair imkânlarını geliştiremez. halbuki tabiat şaire en yakın durumdadır ve kendisi kadar yakındır. Tabiatın reflekslerini lakin onunla ortasına bir duyuş aralığı koyabilenler fark edebilirler. Bu duyuşun birlikteinde şairin göğsüne yükledikleri şaşkınlık, hayranlık, dinginlik ve büyülenmedir. Ömer Fazilet şiirinde bu dört duyuş biçimini de nazaranbiliyoruz. Şu cümleyi dize yapan dünyaya isterseniz bir duyuş aralığından bakalım: “üzüm salkımları iri iri güneşin alnında” (peşi sıra-s. 15) Burada bir tabiat tablosu mu var yoksa tabiata ilişkin bir refleks mi? Zahirde olduğu üzere çıplak gözle güneşe bakanlar orada hiç bir şey nazaranmeyeceklerdir, görünen yalnızca “iri üzüm salkımları”dır. Şair tabiatı bir tuval olarak kullanmadığı için okuyucusuna da bir görsel şölen vaat etmemektedir. Güneş etkilenerek etkiliyor. Güneşin ısı ve ışığını üzümün iri salkımında arayanlara has bir tasvir yok burada. Saadetin en küçüğünde de güneşin hissesi vardır: “ekim güneşi duvara abanmış/ önümde bir lokmacık çay” (bir lokma çay-s. 20) Çayın katık edildiği yerde saadet vardır. Ve her vakit güneş mutluluğa tanıklık etmek için oradadır. Güneş üstten aşağıya gerçek uzanan el üzere sırtları sıvazlar, omuzlara dokunur ve sönmüş bir gülümsemeyi tutuşturur. Yağmur, fırtına, devrilmiş ağaçlar, japon elması, çürük akasya, kayalıklardaki kediler, kargalar, taban balıkları ve daha o saatte orada olması gereken daha birfazlaca şey güneşin organize ettiği bir şenlikte bir ortaya gelecekler. bir daha güneş çekip çevirmenin merkezindedir: “bu sabah güneşe epey iş düşecek/ ısıtıp ışıtmak için karmaşık her şeyi.” (s.21), “kadından erkeğe akan ılık ışık/bu güneşten” (güneş ağacı-s.10)
BU GÜNEŞ ÖTEKİ GÜNEŞ
Güneş her vakit o sizin bildiğiniz güneş değildir. Sürprizler yapar, tabloyu hiç bilmediğiniz renklere de boyar. Şairin muhayyilesi güneşin dünya etrafındaki dönüşüyle uyumludur: “ kar üzere güneş yağıyor ocak ayında/ kuzey rüzgârı tembel bir telde terliyor/ duvarlar çiçek açmış oldukcatan” ( yanlış tabiat-s.38) Güneş yalnızca tabiatın devingen eli değil beraberinde insanlık normlarının hatırlatıcı imgesidir: “güneşten habersiz olanların zulmü/ gecenin torbasını doldursa da/ yaşayamaz ışıksız hiç bir karanlık/ yakındır yıkılışı sonunda” (karanlığın yıkılışı-s.36) Çok uzakta hiç kimsenin bilmediği bir rengi, kimsenin gitmediği bir ülkeyi ya da bir kenti gösteriyor Ömer Fazilet, kendini onlardan uzak kılan insanlara kendi bakışını yaklaştırıyor. Tabiata ilişkin olanı insanlaştırırken insanı tabiata yaklaştırıyor. Bir bahçeden konuşuyor üzere. (“uğradığın yollar mürdüm tadında” (gibi-s.14) kimi bazı bir ormandan, bir ağaçtan, bir beşerden ve bir hayvandan konuşuyor. (“ne hayli tat karışmış hayata dutlardan” (s.27) Söylemenin imkânlarını artırmak için kasti manası kırmaktan çekinmiyor: “sakla üzere bir ormanı” (gibi-s.14)
“Güneş Kalır Bir Başına”’da son dokuz şiir “kısa halk şiiri ölçüsüz” ismiyle kitabın ikinci kısmını oluşturuyor. Bu şiirler toplumsal sıkıntılara ince dokunuş ve tenkit özelliği taşıması noktasında başkalarından bariz biçimde ayrılıyor. “Sert sözler”, “Rahat yeri bulmak” ve “bakkal önünde üç kapıcıdan birinin marşı evdekal” şiirlerini de ses ve telaffuz itibariyle başka bir yere yerleştirmek nasıl olur bilmiyorum. Ortada farkını tabiat kadar sadelik ve doğallığının yanı sıra ustalığından almış şiirler varken, herbiçimde en uygunu hepsini birebir güneşin altında toplamaktır.
YALIN ŞİİRİN GÜÇLÜ SESİ
Günümüz şiirinde yalınlığı özensizlik, sadeliği sıradanlik zannedip vasatın üzerine çıkamayan örnekler bir tarafa, hakikaten çağdaş şiirde yalın, sade ve gereksiz süsleme ve betimlemelerden kendini koruyabilmiş şairlerimiz de yok değil. Birinci şiir kitabı’ (Dünyaya Sarkıtılan İpler)ndan bu yana her kitabında bu yalınlığı daima tabiatta aramış ve onu öyküsünün tamamına ortak edebilme ustalığı göstermiş bir şair olarak Ömer Fazilet kuşkusuz bu şairlere en hoş örnektir. Onun şiirinin tabiatını oluşturan en kıymetli ögelerden biri tabiat ise öbürleri yer, tarih ve medeniyettir. Başka üç öge Ömer Fazilet şiirinde tabiatın hakimiyet alanı içerisindedir. Bilhassa bunu şairin yakın vakit evvel çıkan “Güneş Kalır Bir Başına” isimli 11. şiir kitabında yakından görüyoruz. Neredeyse kitabın bütün şiirlerinde “güneş” kesif bir imge olarak tüm dizeleri ısıtıyor. (“gökte güneş kararmış portakal”, “gençlik bir gökkaldıran portakalı” (s.9) “güneş gözünde artık balıkların” (s.10)) Mevsimler mekanik sayılarla uygun adım yürüyen yılların önüne geçmiş. Mevsimler yeryüzü ve hayat üzerinde tabiatın canlı etkisinin bir tezahürdür. Ağaçlar, bitkiler, meyveler ve her türlü hayvanat şairin hem şimdiye hem geriye tıpkı vakitte ileriye işleyen saati üzeredir. Bütün saatlerin, mevsimlerin ve de tabiat denen devingen organizmanın merkezinde güneş vardır. Şair bunu kendisiyle yapılan bir söyleşide, öğlen uykusundan uyandığı bir vakitte yaşadığı bir görsel deneyime dayandırıyor. Karşı apartmanların göründüğü yere kadar ağaçlarla kaplı olan penceresinin camından gökyüzüne gerçek baktığında gözlerinde bir tuhaflık sezer şairimiz. Güneş kendi formunu kaybetmiş ve binlerce buğday başağına dönüşür. Birbirine karışan manzaralarla başaklar içinden mavi gökyüzünde birden uçak üzere bir metal geçer. Ancak bu geçen uçağa benzeyen mavi metal aygıt göğe değil de şairin beynine, beyninin uzayına gerçek yol alıp daha sonra orada kaybolur. Bu gizemli olay şairin omurundaki diğer olayların habercisi olur ve şair tabiata karşı yeni bir şuur geliştirmeye başlar. Ömer Fazilet bu süreci şöyleki özetler: “Doğa bende bir bilgi olmaktan kurtulmak istiyordu, diyordu ki artık benim şuurum ol ve hassaslığında bunu taşı.” Burada sıradan, yalın ve göz önünde olan bir şeyi daha evvel hiç görülmeyen tarafınca bir nazaranbilme deneyimi var. İnsan tabiata obje olarak yaklaştığında ondaki asli melekeleri ve doğal refleksleri nazaranmemektedir. Şairlerin tabiata yalnızca bir hoşluk ögesi üzere bir pastoral öğe olarak yaklaşması tahminen şiire epey çarpıcı tablolar armağan edebilir lakin şiirin yakına dair imkânlarını geliştiremez. halbuki tabiat şaire en yakın durumdadır ve kendisi kadar yakındır. Tabiatın reflekslerini lakin onunla ortasına bir duyuş aralığı koyabilenler fark edebilirler. Bu duyuşun birlikteinde şairin göğsüne yükledikleri şaşkınlık, hayranlık, dinginlik ve büyülenmedir. Ömer Fazilet şiirinde bu dört duyuş biçimini de nazaranbiliyoruz. Şu cümleyi dize yapan dünyaya isterseniz bir duyuş aralığından bakalım: “üzüm salkımları iri iri güneşin alnında” (peşi sıra-s. 15) Burada bir tabiat tablosu mu var yoksa tabiata ilişkin bir refleks mi? Zahirde olduğu üzere çıplak gözle güneşe bakanlar orada hiç bir şey nazaranmeyeceklerdir, görünen yalnızca “iri üzüm salkımları”dır. Şair tabiatı bir tuval olarak kullanmadığı için okuyucusuna da bir görsel şölen vaat etmemektedir. Güneş etkilenerek etkiliyor. Güneşin ısı ve ışığını üzümün iri salkımında arayanlara has bir tasvir yok burada. Saadetin en küçüğünde de güneşin hissesi vardır: “ekim güneşi duvara abanmış/ önümde bir lokmacık çay” (bir lokma çay-s. 20) Çayın katık edildiği yerde saadet vardır. Ve her vakit güneş mutluluğa tanıklık etmek için oradadır. Güneş üstten aşağıya gerçek uzanan el üzere sırtları sıvazlar, omuzlara dokunur ve sönmüş bir gülümsemeyi tutuşturur. Yağmur, fırtına, devrilmiş ağaçlar, japon elması, çürük akasya, kayalıklardaki kediler, kargalar, taban balıkları ve daha o saatte orada olması gereken daha birfazlaca şey güneşin organize ettiği bir şenlikte bir ortaya gelecekler. bir daha güneş çekip çevirmenin merkezindedir: “bu sabah güneşe epey iş düşecek/ ısıtıp ışıtmak için karmaşık her şeyi.” (s.21), “kadından erkeğe akan ılık ışık/bu güneşten” (güneş ağacı-s.10)
BU GÜNEŞ ÖTEKİ GÜNEŞ
Güneş her vakit o sizin bildiğiniz güneş değildir. Sürprizler yapar, tabloyu hiç bilmediğiniz renklere de boyar. Şairin muhayyilesi güneşin dünya etrafındaki dönüşüyle uyumludur: “ kar üzere güneş yağıyor ocak ayında/ kuzey rüzgârı tembel bir telde terliyor/ duvarlar çiçek açmış oldukcatan” ( yanlış tabiat-s.38) Güneş yalnızca tabiatın devingen eli değil beraberinde insanlık normlarının hatırlatıcı imgesidir: “güneşten habersiz olanların zulmü/ gecenin torbasını doldursa da/ yaşayamaz ışıksız hiç bir karanlık/ yakındır yıkılışı sonunda” (karanlığın yıkılışı-s.36) Çok uzakta hiç kimsenin bilmediği bir rengi, kimsenin gitmediği bir ülkeyi ya da bir kenti gösteriyor Ömer Fazilet, kendini onlardan uzak kılan insanlara kendi bakışını yaklaştırıyor. Tabiata ilişkin olanı insanlaştırırken insanı tabiata yaklaştırıyor. Bir bahçeden konuşuyor üzere. (“uğradığın yollar mürdüm tadında” (gibi-s.14) kimi bazı bir ormandan, bir ağaçtan, bir beşerden ve bir hayvandan konuşuyor. (“ne hayli tat karışmış hayata dutlardan” (s.27) Söylemenin imkânlarını artırmak için kasti manası kırmaktan çekinmiyor: “sakla üzere bir ormanı” (gibi-s.14)
“Güneş Kalır Bir Başına”’da son dokuz şiir “kısa halk şiiri ölçüsüz” ismiyle kitabın ikinci kısmını oluşturuyor. Bu şiirler toplumsal sıkıntılara ince dokunuş ve tenkit özelliği taşıması noktasında başkalarından bariz biçimde ayrılıyor. “Sert sözler”, “Rahat yeri bulmak” ve “bakkal önünde üç kapıcıdan birinin marşı evdekal” şiirlerini de ses ve telaffuz itibariyle başka bir yere yerleştirmek nasıl olur bilmiyorum. Ortada farkını tabiat kadar sadelik ve doğallığının yanı sıra ustalığından almış şiirler varken, herbiçimde en uygunu hepsini birebir güneşin altında toplamaktır.