İstanbul Kontratı hareketine katıldıkları için ‘kamu tertibini bozma’ nedeni öne sürülerek haklarında Denizli Valiliği’nce hudut dışı sonucu verilen üç İranlı mülteci, Türkiye’de kalabilmek için Anayasa Mahkemesi’ne başvuracak.
20 Mart 2021’de Denizli Çınar Meydanı’nda düzenlenen İstanbul Mukavelesi hareketine katılan Esmaeil Fattahi, Leili Faraji ve Zeinab Sahafi, 5 Nisan’da gözaltına alındı. Mohammad Pourakbari Kermani isimli dördüncü bir kişi ise şova katılmamasına karşın bu kümeye dahil edildi.
Bir ay boyunca Aydın Geri Gönderme Merkezi’nde bekletilen ve akabinde Denizli Yönetim Mahkemesi tarafınca hudut dışı itirazları reddedilen mülteciler, haklarının ihlal edildiğini söylüyor; geri gönderme merkezinde yaşadıklarını anlatıyor.
“Hakaret ve şiddet olağan bir şey”
BBC Türkçe‘ye konuşan Esmaeil ve Leili, Aydın Merkezi’nde kaldıkları mühlet boyunca ruhsal ve fizikî şiddete maruz kaldıklarını ve bakılırsavliler tarafınca ülkelerine istekli geri dönüş dokümanı imzalamaya zorlandıklarını anlattı.
2015’ten beri Türkiye’de yaşayan ve koşullu mülteci başvurusunu kazanarak memleketler arası muhafaza altına alınan Esmaeil, Aydın Geri Gönderme Merkezi’nde “hakaret ve şiddetin olağan bir şey” olduğunu ve kaldığı mühlet boyunca can güvenliliğinden tasa ettiğini söylemiş oldu:
“Öyle ağır ruhsal baskı var ki… Bana daima Türkiye’ye ihanet ettiğimi, maddelere ters davrandığımı ve İran’a geri gönderileceğimi söylemiş olduler. Ben İran’da baskı ve şiddet gördüm. Merkez’de kaldığımda daima İran’a geri gönderilirsem başıma neler gelebileceğini düşündüm.”
Esmaeil, geri gönderme merkezinde kalanlara baskı altında istekli geri gönderme evrakı imzalatıldığını, bu belgeyi imzalayanların ise ülkeden ayrılmak zorunda olduğunu belirtti.
bir arada Yaşamak İstiyoruz İnisiyatifi ve İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi’nin 2019 yılında ortak hazırladığı ‘Sınır Dışı Uygulamaları ve Mültecilere Yönelik Hak İhlalleri Raporu’nda, hudut dışı edilen hayli sayıda kişinin zorla istekli geri dönüş evrakı imzalamak zorunda bırakıldığı ve kolluk kuvvetleri tarafınca berbat muameleye maruz bırakıldığı belirtiliyor.
Raporda Kilis Öncüpınar Süreksiz Barınma Merkezi’nde nazaranvlilerin istekli geri dönüş evrakı imzalatmak için şiddet kullandıkları, “ya bu belgeyi imzalarsın ya da 6 ay burada kalırsın” formunda tehditlerde bulunduğu tabir ediliyor.
Raporda görüşüne başvurulan Valilik ve Vilayet Göç Yönetimi ise tüm bu hak ihlallerini inkar ederek hiç kimsenin zorla hudut dışı edilmediğini söylüyor.
“Katilmişim üzere davrandılar”
Leili, geri gönderme merkezine vardığında hasta bulunmasına karşın uzun müddet hastaneye gdolayılmediğini ve ilaçlarının verilmediğini paylaştı.
Hastaneye en sonunda gdolayıldüğünde ise kendisine tokat atıldığını söyleyen Leili, elleri ve ayaklarının bağlandığını, daha süratli yürümesi için ittirildiğini ve yere düştüğünü anlattı:
“Bana katilmişim üzere davrandılar. Ellerimi yüzüme kapattım ki yüzüme değil ellerime vursunlar.”
Aydın Geri Gönderme Merkezi’nde güvenlik bakılırsavlilerinin devamlı kaldıkları hücrelere gelip kendisini ve başkalarını copla tehdit ettiğini de paylaşan Leili, orada kaldığı periyot boyunca birfazlaca defa panik atak geçirdiğini söylemiş oldu.
Mülteciler, geri gönderme merkezinde geçirdikleri bir aylık mühletten daha sonra kamuoyu takviyesiyle özgür bırakıldı, lakin Denizli’den de ayrılmak zorunda kadı.
Esmaeil, “Bizi farklı kentlere sürgün ettiler. Beni Afyonkarahisar’a, Leili’yi Sivas’a, Zeinab’ı Samsun’a gönderdiler” diye anlattı ve devam etti:
“Çalışma müsaademiz yok, çalışamıyoruz. Çalışırsak kaçak personel olarak polis bizi gözaltına alıp İran’a geri gönderebilir.”
“Adeta bir hapishane mantığı”
Leili, “IŞİD sempatizanları başörtümüz olmadığı için bize hakaret ediyordu” dedi.
Esmaeil ise Ramazan’da sahur saatlerinde güvenlik nazaranvlilerinin odaların kapılarını tekmeleyerek insanları zorla uyandırdığını, hücrelerde havalandırma olmadığını ve dışarıyla ilişkilerinin büsbütün kesildiğini ekledi.
BBC Türkçe’ye konuşan CHP Aydın Milletvekili Süleyman Bülbül, Aydın Geri Gönderme Merkezi de dahil olmak üzere ülkedeki biroldukça merkezde şiddet, darp, taciz, telefon ve avukat görüşü haricinde dışarı çıkarılmama üzere hak ihlalleri yaşandığını belirtti.
Bülbül, “Geri gönderme merkezleri, adeta bir hapishane mantığı ile çalışıyor. Hukuka karşıt bir biçimde uzun müddetlerde hürriyet bağlayıcı yerler haline geldi. Ne yazık ki bu durum Aydın Geri Gönderme Merkezi için de geçerli” dedi ve devam etti:
“Hak ihlallerinin önlenmesi için bu merkezlerin kontrole açılması gerekir. olağan olarak bir kontrol vardır. Ancak bu kontrollerin gerçek ve kanunlara uygun yapıldığını düşünmüyorum. O niçinle acilen daha şeffaf ve hesap verebilir yerlere dönüştürülmeli.”
Aydın Valiliği Vilayet Göç Yönetimi Müdürlüğü ve İçişleri Bakanlığı bu sözler ve geri gönderme merkezindeki şartlarla ilgili sorularımıza, haberin yayımlanma tarihine kadar karşılık vermedi.
Standartlaşmış bir uygulama yok
Mülteci hakları üzerinde çalışmalar yürüten Milletlerarası Af Örgütü’nün Türkiye Kampanyalar Sorumlusu Damla Uğantaş, BBC Türkçe‘ye, güvenlik bakılırsavlileri, göç yönetimi ve geri gönderme merkezi nazaranvlilerinin mültecilerin memleketler arası sığınmaya erişimlerinde kilit değerde olduklarını belirtti.
Lakin Uğantaş, bu kurumlarda standartlaşmış bir uygulamanın olmamasının epeyce büyük bir sorun olduğunu tabir etti.
Uğantaş, “Geri gönderme merkezlerine alınan mülteciler birden fazla vakit kime ulaşacaklarını ve nasıl bir yol izleneceğini bilmiyor. Mültecilerin bilgilendirilmeleri konusunda çoğunlukla eksiklikler ve meseleler yaşandığını biliyoruz. Geri gönderme merkezlerinde tutulan şahısların bir hak ihlaline uğramaları halinde uygulanacak esirgeyici önlemler ve faal soruşturma konusunda da yetersizlik kelam konusu.”
“Siyasi bir karar”
Aylardır Denizli haricinde yaşamak zorunda kalan, çalışamayan ve her an hudut dışı edilecekleri endişesiyle hayatlarını sürdüren mültecilerin tek dermanı Anayasa Mahkemesi’ne ferdî müracaatta bulunmak.
Hudut dışı sonucunın “hukuka aykırı” olduğunu söyleyen mültecilerin avukatı Buse Bergamalı, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda toplantı ve şova katılma hakkı herkese tanınmış bir hak ve yabancılar için getirilmiş rastgele bir kısıtlama mevcut değil. Maalesef İdari Mahkeme siyasi bir karar verdi lakin bundan daha sonra ferdi müracaatta adaletin sağlanacağına inanıyorum” sözünü kullandı.
“En ucuz işgücü”
Türkiye’de mültecilerin hak ihlalleri konusunda farkındalık yaratmaya çalışan Esmaeil, bilhassa iş güvenliklerinin olmadığına dikkat çekti, müsaadesiz çalıştırıldıkları durumda ise hudut dışı edilebildiklerini söylemiş oldu:
“Mülteciler en ucuz işgücü olarak berbat koşullara maruz kalıyor. İş güvenliğimiz yok. Çocuk çalışanlar ve cinsel istismar nazarann bayanlar var. Biz daha inançlı ve demokratik bir ülkede yaşamak istiyoruz.”
Milletlerarası Af Örgütü’ne bakılırsa Türkiye’de yaklaşık 4 milyon mülteci bulunuyor. Fakat Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın datalarına göre 2020 yılında sırf 123 bin 574 yabancı asıllı kişinin çalışma müsaadesi vardı. Bunların yarısı ise mülteci değildi.
Uğantaş, “Suriyeli mültecilerin büyük bir kısmı kayıt altına alınmış olsa da İran, Afganistan üzere ülkelerden gelen mültecilerin büyük kısmı kayıtsız durumda. Kayıtsız şahıslar sıhhat ve eğitim üzere en temel haklara dahi erişemiyor. ötürüsıyla çalışırlarken de kayıt dışı çalışmak zorunda bırakılıyorlar” dedi ve devam etti:
“Türkiye’de çalışma müsaadesi lakin patron tarafınca başvurularak alınabiliyor. ötürüsıyla binlerce mülteci patronun inisiyatifine terk ediliyor. Birden fazla durumda patronlar maliyeti düşürmek için şahısların çalışma müsaadesine başvurmuyor. Yargı düzeneklerine ise neredeyse hiç ulaşamıyorlar.”
20 Mart 2021’de Denizli Çınar Meydanı’nda düzenlenen İstanbul Mukavelesi hareketine katılan Esmaeil Fattahi, Leili Faraji ve Zeinab Sahafi, 5 Nisan’da gözaltına alındı. Mohammad Pourakbari Kermani isimli dördüncü bir kişi ise şova katılmamasına karşın bu kümeye dahil edildi.
Bir ay boyunca Aydın Geri Gönderme Merkezi’nde bekletilen ve akabinde Denizli Yönetim Mahkemesi tarafınca hudut dışı itirazları reddedilen mülteciler, haklarının ihlal edildiğini söylüyor; geri gönderme merkezinde yaşadıklarını anlatıyor.
“Hakaret ve şiddet olağan bir şey”
BBC Türkçe‘ye konuşan Esmaeil ve Leili, Aydın Merkezi’nde kaldıkları mühlet boyunca ruhsal ve fizikî şiddete maruz kaldıklarını ve bakılırsavliler tarafınca ülkelerine istekli geri dönüş dokümanı imzalamaya zorlandıklarını anlattı.
2015’ten beri Türkiye’de yaşayan ve koşullu mülteci başvurusunu kazanarak memleketler arası muhafaza altına alınan Esmaeil, Aydın Geri Gönderme Merkezi’nde “hakaret ve şiddetin olağan bir şey” olduğunu ve kaldığı mühlet boyunca can güvenliliğinden tasa ettiğini söylemiş oldu:
“Öyle ağır ruhsal baskı var ki… Bana daima Türkiye’ye ihanet ettiğimi, maddelere ters davrandığımı ve İran’a geri gönderileceğimi söylemiş olduler. Ben İran’da baskı ve şiddet gördüm. Merkez’de kaldığımda daima İran’a geri gönderilirsem başıma neler gelebileceğini düşündüm.”
Esmaeil, geri gönderme merkezinde kalanlara baskı altında istekli geri gönderme evrakı imzalatıldığını, bu belgeyi imzalayanların ise ülkeden ayrılmak zorunda olduğunu belirtti.
bir arada Yaşamak İstiyoruz İnisiyatifi ve İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi’nin 2019 yılında ortak hazırladığı ‘Sınır Dışı Uygulamaları ve Mültecilere Yönelik Hak İhlalleri Raporu’nda, hudut dışı edilen hayli sayıda kişinin zorla istekli geri dönüş evrakı imzalamak zorunda bırakıldığı ve kolluk kuvvetleri tarafınca berbat muameleye maruz bırakıldığı belirtiliyor.
Raporda Kilis Öncüpınar Süreksiz Barınma Merkezi’nde nazaranvlilerin istekli geri dönüş evrakı imzalatmak için şiddet kullandıkları, “ya bu belgeyi imzalarsın ya da 6 ay burada kalırsın” formunda tehditlerde bulunduğu tabir ediliyor.
Raporda görüşüne başvurulan Valilik ve Vilayet Göç Yönetimi ise tüm bu hak ihlallerini inkar ederek hiç kimsenin zorla hudut dışı edilmediğini söylüyor.
“Katilmişim üzere davrandılar”
Leili, geri gönderme merkezine vardığında hasta bulunmasına karşın uzun müddet hastaneye gdolayılmediğini ve ilaçlarının verilmediğini paylaştı.
Hastaneye en sonunda gdolayıldüğünde ise kendisine tokat atıldığını söyleyen Leili, elleri ve ayaklarının bağlandığını, daha süratli yürümesi için ittirildiğini ve yere düştüğünü anlattı:
“Bana katilmişim üzere davrandılar. Ellerimi yüzüme kapattım ki yüzüme değil ellerime vursunlar.”
Aydın Geri Gönderme Merkezi’nde güvenlik bakılırsavlilerinin devamlı kaldıkları hücrelere gelip kendisini ve başkalarını copla tehdit ettiğini de paylaşan Leili, orada kaldığı periyot boyunca birfazlaca defa panik atak geçirdiğini söylemiş oldu.
Mülteciler, geri gönderme merkezinde geçirdikleri bir aylık mühletten daha sonra kamuoyu takviyesiyle özgür bırakıldı, lakin Denizli’den de ayrılmak zorunda kadı.
Esmaeil, “Bizi farklı kentlere sürgün ettiler. Beni Afyonkarahisar’a, Leili’yi Sivas’a, Zeinab’ı Samsun’a gönderdiler” diye anlattı ve devam etti:
“Çalışma müsaademiz yok, çalışamıyoruz. Çalışırsak kaçak personel olarak polis bizi gözaltına alıp İran’a geri gönderebilir.”
“Adeta bir hapishane mantığı”
Leili, “IŞİD sempatizanları başörtümüz olmadığı için bize hakaret ediyordu” dedi.
Esmaeil ise Ramazan’da sahur saatlerinde güvenlik nazaranvlilerinin odaların kapılarını tekmeleyerek insanları zorla uyandırdığını, hücrelerde havalandırma olmadığını ve dışarıyla ilişkilerinin büsbütün kesildiğini ekledi.
BBC Türkçe’ye konuşan CHP Aydın Milletvekili Süleyman Bülbül, Aydın Geri Gönderme Merkezi de dahil olmak üzere ülkedeki biroldukça merkezde şiddet, darp, taciz, telefon ve avukat görüşü haricinde dışarı çıkarılmama üzere hak ihlalleri yaşandığını belirtti.
Bülbül, “Geri gönderme merkezleri, adeta bir hapishane mantığı ile çalışıyor. Hukuka karşıt bir biçimde uzun müddetlerde hürriyet bağlayıcı yerler haline geldi. Ne yazık ki bu durum Aydın Geri Gönderme Merkezi için de geçerli” dedi ve devam etti:
“Hak ihlallerinin önlenmesi için bu merkezlerin kontrole açılması gerekir. olağan olarak bir kontrol vardır. Ancak bu kontrollerin gerçek ve kanunlara uygun yapıldığını düşünmüyorum. O niçinle acilen daha şeffaf ve hesap verebilir yerlere dönüştürülmeli.”
Aydın Valiliği Vilayet Göç Yönetimi Müdürlüğü ve İçişleri Bakanlığı bu sözler ve geri gönderme merkezindeki şartlarla ilgili sorularımıza, haberin yayımlanma tarihine kadar karşılık vermedi.
Standartlaşmış bir uygulama yok
Mülteci hakları üzerinde çalışmalar yürüten Milletlerarası Af Örgütü’nün Türkiye Kampanyalar Sorumlusu Damla Uğantaş, BBC Türkçe‘ye, güvenlik bakılırsavlileri, göç yönetimi ve geri gönderme merkezi nazaranvlilerinin mültecilerin memleketler arası sığınmaya erişimlerinde kilit değerde olduklarını belirtti.
Lakin Uğantaş, bu kurumlarda standartlaşmış bir uygulamanın olmamasının epeyce büyük bir sorun olduğunu tabir etti.
Uğantaş, “Geri gönderme merkezlerine alınan mülteciler birden fazla vakit kime ulaşacaklarını ve nasıl bir yol izleneceğini bilmiyor. Mültecilerin bilgilendirilmeleri konusunda çoğunlukla eksiklikler ve meseleler yaşandığını biliyoruz. Geri gönderme merkezlerinde tutulan şahısların bir hak ihlaline uğramaları halinde uygulanacak esirgeyici önlemler ve faal soruşturma konusunda da yetersizlik kelam konusu.”
“Siyasi bir karar”
Aylardır Denizli haricinde yaşamak zorunda kalan, çalışamayan ve her an hudut dışı edilecekleri endişesiyle hayatlarını sürdüren mültecilerin tek dermanı Anayasa Mahkemesi’ne ferdî müracaatta bulunmak.
Hudut dışı sonucunın “hukuka aykırı” olduğunu söyleyen mültecilerin avukatı Buse Bergamalı, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda toplantı ve şova katılma hakkı herkese tanınmış bir hak ve yabancılar için getirilmiş rastgele bir kısıtlama mevcut değil. Maalesef İdari Mahkeme siyasi bir karar verdi lakin bundan daha sonra ferdi müracaatta adaletin sağlanacağına inanıyorum” sözünü kullandı.
“En ucuz işgücü”
Türkiye’de mültecilerin hak ihlalleri konusunda farkındalık yaratmaya çalışan Esmaeil, bilhassa iş güvenliklerinin olmadığına dikkat çekti, müsaadesiz çalıştırıldıkları durumda ise hudut dışı edilebildiklerini söylemiş oldu:
“Mülteciler en ucuz işgücü olarak berbat koşullara maruz kalıyor. İş güvenliğimiz yok. Çocuk çalışanlar ve cinsel istismar nazarann bayanlar var. Biz daha inançlı ve demokratik bir ülkede yaşamak istiyoruz.”
Milletlerarası Af Örgütü’ne bakılırsa Türkiye’de yaklaşık 4 milyon mülteci bulunuyor. Fakat Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın datalarına göre 2020 yılında sırf 123 bin 574 yabancı asıllı kişinin çalışma müsaadesi vardı. Bunların yarısı ise mülteci değildi.
Uğantaş, “Suriyeli mültecilerin büyük bir kısmı kayıt altına alınmış olsa da İran, Afganistan üzere ülkelerden gelen mültecilerin büyük kısmı kayıtsız durumda. Kayıtsız şahıslar sıhhat ve eğitim üzere en temel haklara dahi erişemiyor. ötürüsıyla çalışırlarken de kayıt dışı çalışmak zorunda bırakılıyorlar” dedi ve devam etti:
“Türkiye’de çalışma müsaadesi lakin patron tarafınca başvurularak alınabiliyor. ötürüsıyla binlerce mülteci patronun inisiyatifine terk ediliyor. Birden fazla durumda patronlar maliyeti düşürmek için şahısların çalışma müsaadesine başvurmuyor. Yargı düzeneklerine ise neredeyse hiç ulaşamıyorlar.”
- Hollanda’dan sığınma talep eden Türk vatandaşlarının sayısı süratle artmaya devam ediyor
- Manş Denizi’nde trajedi: 32 göçmenin tehlikeli sulardaki son saatleri
- Edirne’de 19 göçmenin hudut bölgesindeki vefatıyla ilgili neler biliniyor?