JoKeR
Active member
Sınır maceranız nasıl başladı?
Her şeydilk evvel Allah sizi o istikamete yönlendirmeyi murat edecek. Ben köyde büyüdüm. Birinci okulu köyde okuduktan daha sonra parasız yatılı olarak Kastamonu İmam Hatip Lisesi’ne gittim. Ailem mollalık tarafından okumuş değil lakin dinini seven beşerler. Musalli (namaz kılan) beşerler. Hatta dedem bir orta köylünün ricası üzerine iki yıl kadar imamlık da yapmış. çabucak hemen okula başlamadığım vakit içinderda annem namaz kılarken onu takliden namaz kılmaya çalışırdım. Sınır merakımın temellerinin o vakitlerde oluştuğunu düşünüyorum.
birinci vakit içinderda, İmam Hatip Ortaokulunda okurken, mescitlerdeki süsleme gayeli yazılan yazılar, Çeharyar-i Güzinler, Lafza-i Ululuklar, İsm-i Nebiler epey dikkatimi çekmişti. Mescitte oturup uzun uzun o yazıları izlerdim ‘’acaba nasıl yapılıyor? Ben de yazabilir miyim?’’ diye düşünürdüm.
Ortadan biraz vakit geçti liseye başladım. Evvelce gömlek aldığınız vakit ortasından bir karton çıkardı… o kartonlardan birini aldım ve boş bir vakitte mescitte oturdum, kurşun kalemle Lafzatullah’ı çizdim. Bu çizim bana fazlaca estetik gelmedi. Bizim kırsal kesimde tarlalar vardır. Kimi tarlalara buğday ekilirdi. Onların taban kısımlarındaki anızlar, ekinin toprağa yakın kısmı pembemsi bir renkte olurdu. O renkli, ‘’Sıbgatallah’’ yani Allah’ın boyadığı renkli sapları kalemle çizdiğim Lafzatullah’a nizami bir biçimde yapıştırmıştım. bu türlü bir levha görünümü vermeye çalışmıştım.
Bu çalışmayı yaptığım vakit yaz tatiliydi okullar açıldı Kastamonu’ya gittim ve okuldaki öğretmenlerimizden ikisinin Çizgi ile iştigal ettiklerini öğrendim.
Hocalarımızdan biri, Rafet Küllüoğlu İstanbul’da Yüksek İslam Enstitüsü‘nde okurken, Hasan Çelebi’den Sınır çalışmış, Mustafa Düzgünman’dan Ebru dersleri almış bir zattı. Geçtiğimiz yıl koronavirüsten vefat etti. Allah rahmet eylesin.
Yaptığım çalışmayı Rafet ‘’Hocam ben bu biçimde bir şey yaptım, bu sanata merakım var, kurşun kalemle çizdim ve saman çöplerini yapıştırdım’’ diyerek hocaya gösterdim. Hoca, ‘’meraklısın, şayet istersen nasıl yapıldığını öğretebilirim’’ dedi.
Ben çabucak ‘’epey düzgün olur, nasıl başlayacağız’’ dedim. Hoca da ’’Sınır, kamış kalem ve is mürekkebi kullanılarak yazılıyor lakin bunları buradan temin etmek sıkıntı olur sen bana bir tane dolma kalem getir onun ucunu kesip o denli başlayalım’’ dedi. Ben bir dolma kalem buldum, hoca kalemin ucunu eğimli bir biçimde tırnak makasıyla kesti ve raflarda beklemiş, eskimiş, çizgisiz, kremsi renkte bir defter bulduk bu gereçlerle Rik’a çizgisi çalışmaya başladık.
Defterin beyaz renkte olmamasının niçinini ise çabucak sonrasında öğrendim. Kırık bir renk gözü yormadığı için daha sağlıklıdır. Hatta aharlı kağıtların aharlenmedilk evvel çay ile boyanması da o beyazlığının giderilmesi ve nohudi bir renk alması içindir…
Rafet hoca ile derse başlayınca benimle birlikte epeyce sevdiğim iki arkadaşım daha geldi Aziz Tekiner, Tevfik Kalp, toplamda 4-5 kişi olduk. Hocanın daveti üzerine ders göstermek için hafta sonları konutuna giderdik. Rafet hoca bize İstanbul’da Yüksek İslam Enstitüsü’nde okurken Hasan Çelebi’den ders aldığını hatta Hamit Aytaç’a da derse gittiğini lakin Hamit hocanın ara olarak uzak olması niçiniyle Hasan hocaya devam ettiğini anlatırdı. “Okul bitti, vazife aldım, icazet alamadan İstanbul’dan ayrılmak zorunda kaldım” diye hayıflanırdı… Ortadan vakit geçti biz Hasan Çelebi’ye talebe olduk. Birgün Hasan hoca; ‘’Rafet hoca burada bizden ders alırken ayrılmak zorunda kalmıştı icazet verememiştik… Söyleyin bize biraz ders yollasın, Kıt’a çalışsın da icazet vereyim’’ demişti.. Rafet hocaya durumu iletmiştik, 1-2 ders göstermiş ama Ebru’ya yük verdiği için tam yoğunlaşamamıştı. İcazet alamadan vefat etti.
Hattat Ahmet Kutluhan.
Rafet hoca ile ne kadar çalıştınız?
İki yıl çalıştık. Tabi Anadolu kaidelerinde iki yıl uygun. Biz artık burada iki yılı Rik’a çizgisi için uzun görüyoruz. Rafet hoca ‘’Dolma kalemle hattat olunmaz, kamış kalem ve is mürekkebiyle olunur’’ diyerek İstanbul’dan kalem ve mürekkep getirtti. Eğitime kamış kalem ve mürekkeple devam ettik. Tabi eğitimimiz müddetince Rafet hoca bize daima İstanbul’u, hocası Hasan Çelebi’yi anlatırdı.
örneğin bu biçimdea kadar Hasan Çelebi’nin yüzünü hiç görmemiştim zira televizyonda bir hattat goremezdiniz yalnızca bir kanal vardı o da TRT. Sınır ile ilgili bir program olmazdı, röportaj olmazdı, internet de yoktu ki ismini yazınca çabucak göstersin… Rafet hocamız merhum, Hasan hocayı bize anlata anlata tanıttı. Hasan Çelebi’yi daha tanımadan anlatılanlardan dolayı isminden hayli etkilenmiştik.
Rafet hoca bir derste bize ‘’Hasan hoca elini kesmiş’’ demişti. Medine’de, Mescid-i Nebi’deki caminin yazılarını yazdığı esnada kamış kalemi açarken bıçak eline kaçmış. Hasan hocaya talebe olduktan daha sonra ‘’Hocam ben çabucak hemen sizi tanımadan elinizi kestiğinizi duymuştum. Nasıl olmuştu o hadise’’ diye sormuştum bu olayı. Hasan hoca da ‘’Medine’deydim bu biçimde, kalem açarken bıçak kayıverdi. Hatta birkaç gün elim sarılı gezmiştim’’ diye anlatmıştı.
Rafet hoca bize çizgi merakını aşıladı, sevdirdi, Rik’a yazısında eğitim verdi, Hasan hocayı tanıttı biz tabi bu ortada iştiyakla çizgi çalışıyoruz hocaya akşam ders çıkışlarında öğretmenler odasında ödevlerimizi gösteriyorduk.
Eğitiminizi İstanbul’da alıyorsunuz, üniversite seçiminiz nasıl oldu?
Rafet hoca birgün bizi konutuna çağırdı, üniversite imtihanları yaklaşıyordu ‘’siz artık ödev göstermeyin. Üniversiteye çalışın. Üniversite hayli değerli. İmtihana ağırlaşın İstanbul’dan bir okul kazanın orada Hasan Çelebi’ye gidin’’ diye bize bir amaç gösterdi. Allah nasip etti 1992 yılında liseden 3 arkadaşım ile bir arada Marmara İlahiyat Fakültesini kazandık.
Pekala, Hasan Çelebi ile birinci temasınız nasıl oldu?
Üniversiteye kayıt yaptırdıktan daha sonrasında Aziz Tekiner, Tevfik Kalp ve ben Hasan hocanın atölyesini aramaya koyulduk. Rafet hoca atölyenin yerini biraz tanım etmişti. Bağlarbaşı’ndan, Selmani Pak Caddesi’nden aşağı yürüyerek Üsküdar’a indik. Allah rahmet eylesin, Taşçı Yusuf Usta vardı Sınır yazılarını mermer taşlara en muntazam bir biçimde işlerdi. Hasan hoca; ‘’Yusuf Usta’nın vefatından daha sonra bu işi bu kadar muazzam yapan kalmadı’’ sıkıntısı. Biz kime sorsak falan diye düşünürken Taşçı Yusuf Usta’nın dükkanını gördük, baktık taşlara sınır yazılarını kazıyor herbiçimde bir bilgisi vardır diye ‘’Bu yazılardan yazan, Hattat Hasan Çelebi diye bir hoca varmış, biz ondan ders almak istiyoruz’’ dedik. Yusuf Usta; ‘’Nereden geliyorsunuz’’ dedi, biz de ‘’Kastamonu’dan okumak için geldik’’ diyince ‘’ooo, hemşehrilerim ben de Kastamonuluyum’’ dedi biraz da bizim memleketin şivesiyle. Beğenilen geldiniz falan dedi sıcak karşıladı daha sonra yazdığı yazıyı işaretle ‘’bu yazı hocanın’’ dedi. Hasan Çelebi’nin bir yazısını işliyormuş orada. Bir mihrap üstü yazısı olabilir yahut bir kapı üstü yazısı tam hatırlayamıyorum. bu biçimde yazı ile ilgili epey şuurlu değildik tabi. 2 metre uzunluğunda istifli, Sülüs bir yazıydı… Yusuf Usta, Hasan Çelebi’yi kastederek; ‘’onu da hocasıyla ben tanıştırdım’’ dedi. daha sonradan öğrendik tabi Hasan hoca ‘’Taşcı Yusuf Usta beni Hamit Beyefendi ile tanıştırdı’’ diye hatıratındı yazıyor. Yusuf Usta hocanın atölyesinin yerini bilmiyormuş lakin bizi çabucak karşı sokakta Sünger dükkanı işleten Hasan Çelebi’nin damadı Abdurrahim Abdülkadiroğlu Bey’e yönlendirdi. Gittik ‘’bizi mermer ustası yolladı Hasan Çelebi’yi arıyoruz, sizin daha düzgün bileceğinizi söylemiş oldu’’ dedik ‘’nereden geliyorsunuz’’ dedi Kastamonu diyince tevafuk bu ya, o da Kastamonuluymuş güldü, içeri buyur etti, çay ikram etti bize.
Abdurrahim Beyefendi, Ankara İlahiyat Fakültesi’nde misyon yapmış Türkiye’nin birinci profesörlerinden biri de olan Allah rahmet eylesin, Prof. Dr. Abdulkerim Abdulkadiroğlu hocanın da küçük kardeşi imiş, daha sonradan öğrendim tabi… Çok mütevazı bir insan hala görüşürüz.
Abdurrahman Beyefendi, bizi ağırladı sağolsun daha sonra atölyeyi tanım etti. Tanım üzere Taygar Hamza Camii’nin kıble tarafında tam karşısındaki atölyenin önüne geldik. Kapı kapalıydı, sanki bura değil mi ki diye tereddüt ettik. Oradan bir komşu dükkan sahibine sorduk o zat da ‘’hocanın yeri burası, yanlışsız buldunuz ama hoca az evvelden çıktı. Cumartesi günleri ders veriyor, siz o gün gelin’’ dedi. Bizim gittiğimiz gün hafta başıydı. Pazartesi ya da Salı…
Muhammed Sefa Ulusoy ve Hattat Ahmet Kutluhan.
Heyecanlı bir bekleyiş olmuştur herbiçimde sizin için…
birebir vakitte nasıl… Çok heyecanlı bir bekleyiş almıştı bizi. Giderken boş gitmeyelim, az fazlaca sınır kültürümüz de var, arkadaşla birlikte birer ‘’Rabbi yessir’’ yazıp o denli gidelim dedik. Kalemlerimizi amatörce kendi açabildiğimiz kadar hatta Sülüs’e göre biraz da genişçe açarak yazdık. Atölyenin yerini de öğrendik artık. Cumartesi günü atölyenin önüne geldik. Atölyenin cami şeffaf bir kağıt ile kaplıydı, içeri görünmüyordu. Kapı örtülmüştü ancak kilitli değildi, ittirsek açılacak biçimdeydi… Saat 12-1 civarında gelmiştik kapıyı ittirdik ve içeri girdik. Fazla değil 3-4 kişi anca vardı. Atölyenin 15 metrekare bir girişi vardı daha sonra 2 basamakla çıkılan yüksek bir yer vardı hocanın masası o yüksek yerdeydi. Hoca içeri girenleri direkt bakılırsabiliyordu. Geride ise bir lavabo vardı, çay demlemek için materyaller vardı.
Hocayı ismen tanıyoruz ancak sima olarak birinci kere görüyoruz. Güzel geldiniz, buyurun dedi. Ben o anda öbür bir dünyaya girer üzere, boyut değiştirir üzere anlatılamayacak bir duruma geldim. Hani kimi vakit lisanınız tutulur, şoke olursunuz ya o biçimde… Arkadaşım biraz daha yürekliydi. ‘’Biz Kastamonu’da Rafet hocadan çizgi çalışmıştık, buraya okumaya geldik, size yolladılar, sizden çizgi çalışmak istiyoruz’’ deyince hoca; ‘’gelin, buyurun oturun’’ dedi. Oturduk, hoca ödev bakıyordu ödevler bittikten daha sonra ‘’gelin bakalım’’ dedi. Evvel arkadaşım gösterdi hazırladığı yazıyı, arkadaşım düzey olarak biraz ilerideydi, memlekette Sülüs de çalışmıştı. ’’Sen ilerletmişsin fakat, baştan başlatırız, sabredebilecek misin?’’ diye sordu arkadaşım da ‘’Edeceğim inşallah’’ diye yanıt verdi. Bana ‘’sen ne yazacaksın’’ diye sordu; ‘’ben de memlekette Rafet hocadan Rik’a yazmıştım uygun görürseniz Sülüs başlamak istiyorum’’ dedim ‘’tamam’’ diyip teker teker bizim kalemlerimizi açtı. Hoca her ders kalem açmazdı, birinci başlarken açardı o kadar esasen biz de ‘’Hocam kalemimiz bozuldu, açar mısınız?’’ diye soramazdık, bizim nesilde her ders kalem getirmek yoktu, yalnızca ödevlerimizi getirirdik. Hasan Çelebi ile birinci tanışmamız bu biçimde olmuştu.
Artık Hasan Çelebi talebesi oldunuz, hocanın derslerdeki hali, yaklaşımı nasıldı?
Bizim Anadolu coğrafyasında bir mahcubiyet vardır, beşerlerle yeni tanıştığınızda güya her an birileri sizi azarlayacakmış üzere hissedersiniz… Hasan hocanın bizi birinci gelişimizdeki karşılaması unutulmazdı… o kucaklayıcı, kol kanat gerici, ‘’ne demek buyurun, beğenilen geldiniz’’ demesi, sıcak karşılaması bizi epeyce rahatlatmıştı. Örneğin birinci dersimize Rabbi yessir ile başlamıştık 4 ay boyunca hoca bütün harfleri bize tek tek yazmıştı lakin bir defa olsun yüzünü ekşitmezdi. Sabırla her hafta bir daha Rabbi yessir’i baştan daha sonra yazardı. Memnuniyetsizlik söz edecek en ufak bir hareket görmezdik. Kendisi 2 yıl boyunca Rabbi yessir yazmış, tahminen kendi 2 yılının yanında bizim 6 ayımızı az mı görüyordu? Bilemiyorum lakin ‘’Rabbi Yessir’in en az 6 ay müddeti vardır’’ kaygısı bu kelam de birkaç aydır geçemeyenlere büyük bir moral olurdu. ‘’Hocam, 2-3 aydır yazıyorum hala geçemedim’’ diyenlere ‘’daha dur bakalım en az 6 aylık bir sureci var bunun’’ diye moral verirdi.
Bir sınır talebesi hocasına nasıl ödev gösterir? O süreci bize anlatabilir misiniz?
Ödevi hocanın önüne koyuyoruz. Hoca bizim kalemimizin ölçüsünde bir kalemini alıyor kırmızı mürekkeple tanım ediyor. örneğin şu harflerin ölçüsü 5 nokta olacak diyor.
Sınır sanatındaki harflerin ölçüleri o yazdığımız kalemin ağzından çıkan noktayla belirleniyor. İşte bunların birtakım kuralları var. El meleke kazanana kadar bu noktayı tutturmak güç. Hoca harfi yaparak noktalarını koyar. bu türlü ödev denetimini yapar. Ödevde 3’ten az yanılgı olursa o dersi geçmemizi söyler yani bir daha sonraki derse geçmiş oluyorsunuz.
örneğin biz Hasan hocaya ödev göstermek için gittiğimizde içeride birfazlaca öğrenci olurdu, kimse sıranın kimde olduğunu bilmezdi lakin Hasan hoca kimin evvel geldiğini kimin daha sonra geldiğini dikkatle takip eder, talebelerini ona bakılırsa çağırırdı.
Hoca bize ödevleri bir daha yazmıyordu. Osmanlı hattatlarından ekol bir hattat vardır, Mehmet Şevki Efendi… Onun bir meşk kitabı var, bir daha sonraki ödevde hangi harfler var ise o kitabı takip ederek yeni ödevimizi yazıyorduk. 3’ten çok yanlış çıkarsa olmuşlar da dahil bir daha yazmamız gerekirdi ödevi. Ödevini gösteren gitmekte özgürdü lakin biz gitmezdik. Bilhassa Aziz Tekiner, Tevfik Kalp ve ben hocadan istifade edebilmek için ödevlerimizi gösterdikten daha sonra da atölyede kalır hocamızdan bir şeyler öğrenmeye çalışırdık.
Tabi bu biçimde şimdiki üzere kurslarda bir izdiham yoktu. aslına bakarsanız kurs da yoktu 2-3 tane sınır versi veren hoca duyardık onlar da; Hüseyin Kutlu, Kocamustafapaşa’da, Fuat Başar, Küçükayasofya’da, Hasan Çelebi, Üsküdar’da vs. Birkaç sene daha sonra o hocaları da tanışmak emelli ziyarete gitmiştik… 1992 yılında Hasan Çelebi’ye ödev gösteren toplamda 8 kişi falandık…
Sınır sanatına ve Hasan hocaya ilgi ne vakit, nasıl oluştu?
Çizgi sanatına ve kurslarına talebin arttığı yıl ise 1994’tür.
Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan İstanbul Belediye Lideri olduğu vakit Cemal Reşit Rey üzere Tarık Zafer Tunaya üzere bütün salonları klâsik sanatkarlarımıza açtı. Buralarda bilabedel stantlar açabilirsiniz dedi. O süreçten daha sonra her hafta bir yerde Sınır, Ebru, Minyatür vs. stantları açılmaya başladı. Biz 1994 öncesinde bu salonların önünden bile geçemezdik, o saloların 100 metre yanına yaklaşamazken içine girdik birebir vakitte sergilerle, sanat eserleriyle… Birinci kere o salonlara girdiğimizde ‘’vay be! Buralar neymiş… Saray üzere’’ falan dediğimizi hatırlıyorum. Bu stantlar vesilesiyle çizgi sanatı da Hasan Çelebi de epey tanındı. Beşerler bu stantlara gelip gitgide sanki kim yapıyor, nasıl yapılıyor diye merak etmeye başladı ve bunun sonucunda Hasan hocaya da hayli talebe gelmeye başladı.
Pekala icazet sürecinizde neler yaşadınız? İcazet almanız ne kadar sürdü?
‘’Rabbim kolaylaştır, Zorlaştırma, Rabbim hayırla sonuçlandır.’’ manasına gelen; ‘’Rabbi Yessir ve la tüasir Rabbi temmim bil hayr’’ duasının tamamı yazılıyor daha sonrasında harflere başlanıyor. Biz de o denli yaptık. Ben Rabbi Yessir’i 6 ayda geçtim. Elif ba’nın yarısı bir derstir öbür yarısı öbür bir derstir daha sonra harflerin birleşimleri vardır bütün bu eğitimler toplamında 5 yıl sürdü lakin icazetimi 6. Yılda aldım.
Öncelikle öğrenci çalıştığı yazıdan sülüs ve nesih bir çalışma hazırlıyor buna kıta deniyor… Üst kısım sülüs yazı ve alttaki 2 satır yazı da Nesih yazıdan oluşuyor.. talebe bu biçimde bir çalışma hazırlar.. Altındaki İnce yazılar da ders veren hoca ve öteki bir hoca da icazetnameye şahit olduğuna dair bir yazı müellif.
Üst kısımda bulunan yazılar Kıt’a halinde isimlendiriliyor.
Tezhipte, ‘’Koltuklu Yazı’’ deniyor bu Kıt’a yazılara, Sülüs yazıda da Kıt’a deniyor. Sülüs Nesih Kıt’a ismi bu… İcazet kademesinde eski hattatlardan üstatlardan birinin bir yazısı örnek alınarak taklit edilir. O da hocaya birkaç sefer ders olarak gösterilir ve hoca artık tamam deyince hocaya teslim edilir. Hoca altına icazet yazısını yazdıktan daha sonra icazetnameyi bize verir. Tezhip yaptırırsınız, çerçeve yaptırırsınız. İcazetnameyi bu biçimdece hazırlarsınız. İcazet merasiminde de törendilk evvel gdolayırsünüz merasimin olacağı yere teslim edersiniz. Merasimde isminiz okunarak size takdim edilir..
Sizin icazet töreniniz nerede yapıldı?
İrcica’da ( İslam Tarih Sanat ve Kültür Araştırmaları Vakfı ) olmuştu. bu biçimde Yıldız Sarayı’nın içerisinde Çit Kasrı diye bir yer vardı o yapılmıştı icazet merasimi.
Pekala, eğitiminizi 5 yılda tamamlamışsınız ancak icazetinizi 6. yılda aldığınızı söylemiş olduniz. niye bu biçimde bir gecikme yaşandı?
Hasan hoca bana 1997 yılında bir Kıt’a hazırla, icazetini verelim dediğinde benim bir vazife değişikliğim oldu. İmam-hatip olarak Beylikdüzü’ne gittim. Birinci nazaranv yerim memleketteydi fakat bu biçimdelar İlahiyat okuyanlara kolaylıklar sağlanırdı.
İstanbul Vilayet Müftülüğü’ne memur olarak geldim. Hem okula gidiyor tıpkı vakitte memur olarak çalışıyordum. Ekstra Cumartesi ve Pazar günleri okula gittiğim günlerden eksik bıraktığım mesaiyi tamamlamak için çalıştığım olurdu hatta kimi vakit gece bekçisi müsaadeye ayrılırdı orta ara gece bekçiliği yaptığım yani müftülükte geceleri kaldığım vakit içinder olurdu.
bu biçimde Selahattin Kaya İstanbul müftüsüydü, epey yardımları dokundu, Allah razı olsun. Allah iyi bir ömür versin. Daima hayırla anıyorum. Onun yardımıyla hem okudum hem çalışabildim…
Üniversite biter bitmez müftülükteki vazifemden kendi isteğimle ayrıldım ve Üsküdar civarından uygun bir cami bulamayınca Beylikdüzü Gürpınar Merkez Camii’ne atamam oldu, bu biçimdelar Büyükçekmece Müftülüğüne bağlıydı.
Ben de, Hasan hocam da imamlıktan emekli, İstanbul’da Çizgi ile uğraşmak için en uygun meslek İmam-hatiplik diye düşünüyor ve hayli istiyordum.
Hocayı örnek alıyordum. Ben Beylikdüzü’ne misyon için giderken hocama veda etmeye gelmiştim zira bu biçimdelar Üsküdar ve Beylikdüzü ara olarak ulaşım hizmetlerinin de gelişmemiş olmasından dolayı gidiş geliş için pek elverişli değildi bu durumdan sebep büyük bir moral çöküntüsü yaşıyordum… Veda etmek için Hasan hocama geldiğim vakit ‘’hocam artık gelemeyeceğim’’ dediğim de hoca bana milat olacak bir moral verdi. Dedi ki; ‘’üzülme, senin haftada bir gün müsaadenin vardır, müsaadesini cumartesi gününe yazarsın, bu biçimdelikle gelebilirsin’’ Ben tabi nasıl bir sevinç içerisindeyim anlatamam. Ben bu biçimde bir müsaade günümün olacağını vs. Bilmiyordum. nazaranve başladığım gün birinci iş olarak çabucak müsaade günümün Cumartesi olması için dilekçe verdim ve derslere devam ettim.
Tabi benim hem atanmam tıpkı vakitte düğünümün olmasından dolayı oluşan yoğunluk sebebiyle Eylül ayındaki merasime icazetnamemi yetiştiremedim. Hoca ‘’Ne yazacaksın’’ diye sordu ‘’ne yazayım hocam’’ dedim. ‘’Hemşehrinden olsun, Tosyalı bir hattat’’ dedi. Hemşehrim dediği; Ayasofya’nın yazılarını da yazan Kazasker Mustafa İzzet Efendi… Kastamonulu bir zat hem de müfredatını da takip ettiğimiz bir hattattı. İcazetnamemde ne hazırlayacağıma karar verme süreci biraz uzun sürdü… Tabi Mustafa İzzet Efendi demir leblebi bir hattat, taklit edilmesi sıkıntı bir hattat. Kitapları araştırıyorum, 1-2 fotokopi buluyorum ‘’hocam bunu çalışayım mı?’’ diye soruyorum bana karşılığı; ‘’Yüreğin var mı?’’ biçiminde oluyor… yani seni zorlar demek istiyor. Öteki bir yazı getiriyorum bir daha birebir yanıt.. örneğin ya Nesih satırlar fazla oluyor yahut üstteki Sülüs epey ağır oluyor, harf sayısı epey oluyor, kimi çetin harfler var… örneğin hocaya bir daha Mustafa İzzet Efendi’nin bir Kıt’asını gösterdim, ‘’kerimen’’ kısmındaki iki üstünü, Tenvin’i o kadar muntazam çekmiş ki… Taklidi epeyce sıkıntı. Hoca; ‘’bir gün bu yazı elime geçti Hamit Aytaç hocama ders olarak götürmüştüm, Hamit hoca yazıyı görür görmez ayağa kalktı ve yazıyı öptü. Yalnızca bu iki üstünün hatırına yaptı bunu’’ diye hocasıyla bir anısını anlatmıştı bana. ‘’Hamit Beyefendi en epeyce ondan etkilenmiş’’ sıkıntısı.
Artık nihayet karar verdik. Sabancı’nın köşkündeki Sınırlar katalog olarak basılmıştı. Oradan Sabancı koleksiyonundan bir Kıt’a seçtik; “Ulemâu ümmetî ke enbiyâi benî İsrâîl” yani “Benim ümmetimin uleması, İsrailoğulları’nın nebileri üzeredir” manasına gelen hadisçilerin zayıf bir hadis dedikleri bir sınır yazısı. Bunu Sülüs Nesih bir levha olarak çalışmış Mustafa İzzet Efendi. Bu yazıyı ödev olarak hocaya gösterdim, çalıştım. Hocanın ödevlerden birine ‘’tamam, bu olmuş’’ demesi birkaç ders sürdü. Tamamlayınca hocaya bıraktım. Bir tarafına hoca; ‘’Ene Muallimü’ül yoksul’’ diye ‘’ben hocası Hasan Çelebi’’ manasında icazet yazısını yazdı.
İcazetinizin şehadet kısmını kim yazdı?
Davut Bektaş yazmıştı. Davut Bektaş, hocamızın kıdemli öğrencilerinden biridir, şu anda Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi’nde Çizgi hocası olarak çalışmaya devam ediyor.
Artık icazetimi almış oldum… Hasan Çelebi hocamın oğlu Mustafa Çelebi Beyefendi müzehhipti. 1998 yılında hocanın atölyesini Tezhip atölyesine çevirdi. Yalnızca Hasan hoca Cumartesi günleri ders yaparken gelmezdi atölyeye onun haricinde hafta içi daha hayli o çalışmalar yapardı atölyede. Hasan hoca bana icazeti verdikten daha sonra tezhibini falan yaptırırsın demişti. Ben de Mustafa Çelebi’ye ‘’ağabey ben Çizgisi bu atölyede öğrendim, icazetimi bu atölyede aldım, hoca bana bu atölyede emek verdi, bu atölye madem tezhip atölyesi oldu icazetnamemin tezhibi de bir daha burada yapılsın’’ dedim sağolsun kabul etmişti bu biçimdelikle tezhibini de hocamızın oğlu Mustafa Çelebi Beyefendiye yaptırmış oldum.
1998 yılıydı Hasan hoca ‘’bir bireye merasim yapılmıyor, en az 2-3 kişi olmalı ki bir merasim yapılabilsin’’ dedi. ‘’Tamam’’ dedim ve hoca merasim vakti bana haber eder meskenden getirir salona teslim ederim diyerek icazetnamemi meskenime astım.
1999 yılında kısa devir er olarak askere gittim. Her Cumartesi hal hatır sormak için Hasan hocamı arıyordum. Askerliğimi Malatya’da yapmıştım. Hocanın da Malatya’da bir ahbabı varmış Feyyaz Yaşar isminde emekli bir müftü… Feyyaz hocanın numarasını vermişti, ziyarete git diye tembih etmişti. Askerden bir arkadaşımla birlikte Feyyaz hocanın ziyaretine gittiğimizde Hasan Çelebi’nin talebesi olmanın ne demek olduğunu hayli uygun anlamıştım. Hocanın selamıyla geldiğimiz için şahane bir izzet ü ikram ile karşılanmıştık, bu biçimde kendi kendime ‘’hocanın ismi yetiyor, selamıyla geldiğimiz için nasıl bir hürmet gördük’’ diye düşünmüş epey etkilenmiştim.
Hasan hocam bir gün telefonda ‘’2 Eylül’de icazet merasimi düşünülüyor, gelebilir misin?’’ diye sordu, ben de ‘’hocam müsaademi kullandım, askeriyeden müsaade almak da güç’’ demiştim. Hocam; ‘’bu biçimde yerine vekaleten birini yolla, kardeşin falan yok mu?’’ diye sorunca ‘’köyde ağabeyim var’’ dedim ‘’tamam telefon et, ağabeyin gelsin, bir gün önce icazet merasiminin yapılacağı İrcica’ya icazetnameni teslim etsin, merasim günü de senin yerine ona takdim ederiz belgeyi’’ dedi.
Biz askere gitmedilk evvel, ben askerdeyken yerime vekaleten bir hocayı bakılırsavlendirirlerse konutun öteki odalarında kalabilsin diye bütün eşyalarımızı bir odaya toplayıp kilitlemiştik. Ağabeyim gitti, kilitli konuttan, kilitli odadan o kadar eşyanın içinden icazetnamemi buldu ve bir gün evvelden İrcica’ya teslim etti.
çabucak sonrasında arkadaşlarım bana anlattılar, merasim başlamış icazet alacak 4 kişi varmış, sıra bana gelince ismim okunmuş ve hoca müdahale edip; ‘’Ahmet Kutluhan askerde olduğu için onun yerine icazetnameyi ağabebir daha vereceğiz’’ demiş ve bu biçimdece ağabeyimi sahneye davet ederek benim yerime ona icazetnamemi vermişler.
Hatta ağabeyim bir kezinde Hasan hocayı ziyarete gelmişti, hoca; ‘’İcazeti sana verdik lakin icazet almakla Hattat olunmuyormuş değil mi?’’ diye bir latife yapmıştı, gülüşmüştük.
Uzun yıllar Hasan Çelebi’ye talebelik yaptınız, bu süreç hala de devam ediyor… elbette biroldukça hatıranız vardır ancak unutamadığınız hadiseler var mıdır?
Bana bakılırsavli olarak 2 sefer Hacca gitmek nasip oldu. İkisinde de Hasan hocam Hacca geldi… Hac esnasında vazifelerimi yaptıktan daha sonra çabucak hocamın yanına gelirdim. Birinci Hac 45 gün sürmüştü lakin hoca hayli değil 10 gün kalmıştı. İkincisinde ise 2 hafta kalmıştı. Devamlı hocanın yanında vakit geçirirdim, birlikte tavaf yapardık, vakit namazlarına giderdik… Hoca ile birlikte 2 defa haccetmiş olmamı unutamam.
Pekala, Hasan Çelebi nasıl bir hocaydı?
Her şeydilk evvel epey âlâ bir öğreticiydi lakin öğretmek yalnızca harfleri göstermek değildir hoca beraberinde bir eğiticiydi. Hasan Çelebi’den ders alan bir talebe Hattat olduktan daha sonra hocanın o eğitim metodunu örnek almıyorsa hocadan yalnızca yazı öğrenmiştir o yılları maalesef boş geçirmiştir diye düşünüyorum. İcazet almak üstat olduğunuz manasına gelmiyor ben icazetimi aldığım vakit hocam ‘’asıl artık başlıyor’’ demişti… İcazet aldıktan daha sonra da hocanız ile irtibatınızı koparmayacaksınız yoksa yeteneğiniz yavaş yavaş geriler, ödev göstermeye devam edeceksiniz. örneğin benim talebeliğim ile bir arada hocam ile beraberliğim neredeyse 30 yıl olacak icazetten bu yana 23 yıl olmuş fakat hala her ders gösterdiğimizde bir şeyler öğreniyorum hocadan.
Bir öteki hususiyeti ise; icazet almış ve üzerinden yıllar geçmiş talebeleri bile ders gösterirken yanlışları çıkacak olsa ‘’sen artık icazet aldın, niye kusur yapıyorsun’’ üzere sözler asla kullanmaz yeni başlamış bir talebe üzere şefkatle, anlayışla ‘’şunu şu biçimde yapsan daha âlâ olur’’ diyerek öğretmeye devam eder… işte bu dayanılmaz bir eğitim metodudur.
Bütün öğrencileriyle kırmadan, incitmeden, yorulmadan, sabırla ilgilenirdi hala de öyledir. örneğin bizim öğrencilerimizden teberrüken Hasan Çelebi hocamıza ders göstermek isteyenler olur, onlara bile sabırla teker teker tatlı lisanla nasihatler eder, sabır ve şefkatle dersini denetim eder.
Hasan hocanın bu eğitim modelini uygulayabilen bir talebesi bu sanatı ileriki bir jenerasyona aktarma, öğretme noktasında başarılı olmuştur diye düşünüyorum.
Hasan hocada Çizginin haricinde bir şeyler gördüğünüzü söylemiş olduniz, onlar neydi?
Hocada fevkalade bir feyiz vardır… O yüzden ben en epeyce hocayı sevdim. Sınırdan evvel hocayı sevdim. Hocaya olan sevgimiz bize sınırı sevdirdi ve devam etmemizi sağladı diyebilirim. Bizler mütedeyyin ailelerin çocukları olarak harama helale dikkat eden bir kültürün içerisinden geliyoruz… Hasan hocada fevkalade bir ihlas ve takva gördük o tarafları beni epeyce etkiledi. Onun kırmızı çizgileri vardır ehli sünnet noktasında, takva ve ubudiyet noktasında, kulluk noktasında Kur’an ve Sünnet’in çizgisinden ayrılmaz, en ufak bir taviz vermez o çizgilerinden. örneğin hoca 1972 yılında sakal bıraktım derdi… Sakal bırakmanın toplum nezdinde kimi bölümlerce ömrü zorlaştıran bir grup sonuçlarınin olması bile hocayı bu kırmızı çizgilerinden vazgeçirememiştir. Giysi kuşamına, tıraşına azami ihtimam gösterir fazlaca dikkat eder, dış görünüşüne kıymet veren bir insandır. Hocanın o denli bir namaz kılışı vardır ki… Ben ömrümde hiç kimseyi bu biçimde ihlas ile huşu ile namaz kılarken görmedim… İbadetini iliklerine kadar hissederek, sindire sindire yapardı. Hoca ile namaz kılacaksanız, hiç aceleniz olmayacak, düzgün bir vakit ayıracaksınız, işiniz var diye namazı aceleye getirmeyeceksiniz…
Asude bir ömrü vardır, tez etmez, teenni ile hareket eder, vakurdur, ihtişamlı bir imgesi vardır.
Benim çocuklar kundaktan beri hoca ile görüşürler. çabucak hemen ufaktılar biri 5-6 oburu 10 yaşlarındaydı meskende kendi ortalarında konuşurlarken kulak konuğu olmuştum… Küçük oğlum ağabebir daha diyor ki; ‘’Abi, hoca dede (Hasan Çelebi’ye hoca dede derlerdi) ne kadar şirin ya, insanın bu biçimde yanaklarını tutup sıkası geliyor’’ yani sözün tam sözüyle çocuktan al haberi… Çocukların lisanından anlar, onları sevindirmesini güzel bilirdi.
Hasan hoca, konutuna her gidişimizde çocuklara harçlık verirdi. Hoca bir seferinde çocuklara harçlık vereceği vakit almamışlardı benim gözüme baktılar hoca da ’’alın alın, babanız versem nasıl alır değil mi?’’ deyince gülüştük ve ‘’alırım tabi hocam veriyor, hocanın verdiği alınır’’ demiştim çocuklar harçlıklarını bu biçimdece almışlardı…
Hasan Çelebi’den tevarüs ettiğiniz hasletleriniz var mıdır?
Hocanın atölyeyi kapattığı 2000 yılında, Tarih Tabiat Vakfı diye bir vakıf kuruldu. Bu vakfın kurucuları ve mütevelli heyetine Büyükşehir Belediyesi’nden lider başta olmak üzere (bu biçimde Ali Müfit Gürtuna idi) Belediye’nin ileri gelenleri, örneğin bir Bakan vardı Veysel Eroğlu… Onların kurduğu bir vakıf. Bu vakıfta hoca ders vermeye başladı. Üsküdar Doğancılar‘da Artık Tügva olarak kullanılan bir bina var. Eski Üsküdar Belediyemiz… Ahşap, ismi İbrahim Paşa Konağı.
Biz de vakit zaman çalışmalarımızı hocaya göstermek üzere oraya gdolayıyorduk. 2007 yılıydı, konağın bir odasını sınıf yapmışlar, Hasan hoca; ‘’şuraya otur da yeni öğrencilere de sen bak’’ dedi. Bana bu biçimde bir nazaranv verdi, bir görev tevdi etti. Bu benim için dünyada üniversite imtihanı kazanmaktan daha öte bir sevinç olmuştu. Bir nevi beni yanına asistan yaptı.
Hasan hoca, ‘’hocam ben sizden ders almak için geldim falanca kişi yolladı beni’’ diyerek gelenlere ‘’hoşgeldin sefa geldin’’ der ve (bana daima Ahmed Efendi diye hitap eder, hala öyledir.. Ahmet söylemiş olduğine hiç şahit olmadım. Birkaç sefer de Ahmedim demiştir) ‘’Kalemlerinizi Ahmed Efendi açıyor, birinci derslere o bakıyor. Ondan bir başlayın hele’’ derdi…
2007-2008 eğitim-öğretim devrinde bir yıl hoca ile tıpkı odada ders yaptık. daha sonra yaz ayı oldu, tatil oldu. Dersler Eylül ayında başlardı. Eylül ayının birinci Cumartesi günü biz konağın art bahçesinde toplandık. Hocayı bekliyoruz… Hoca geldi, hocanın eski öğrencileri de var. Geçen sene bizden başlayanlar da var. Hoca ‘’çocuklar, ben artık dinlenmeyi hak ediyorum siz Ahmed Efendi ile devam edin, ben de bugün bunu söylemeye geldim, bana müsaade edin’’ diye bir konuşma yaptı. Tabi biz üzüldük. Hocanın buraya her hafta gelmesi hoş bir şey oluyordu. Her cumartesi benim için şarj olma günüdür. Bu şarjla bir hafta yönetim ederim. O mühlet bir haftayı aşarsa, hocayı bakılırsamezsek benim ikinci hafta şarjım bitik olur. Benim bu biçimde bir haletiruhiyem var diyeyim…
Bana bu biçimde bir nazaranv verildi. O bakılırsave 2008 yılında tek başımıza başladık, devam ettik. Hoca eğitim-öğretim konusunda, ders gösterme konusunda bize nasıl davrandıysa, nasıl ödev denetim ettiyse, denetim ederken neler söylemiş olduyse, büsbütün onu taklit etmeye çalıştım, büsbütün onu yapmaya çalıştım.
Nedir bunlar? İşte şimdiye kadar konuştuklarımız şeyler. Aylarca, senelerca tıpkı şeyi kusurları yapsa hiç kimseye bir şey demeden ‘’olacak ha çaba inşallah, şu biçimde yap’’ diyerek moral verirdi.. Bir de hoca hiç kimseyi geri çevirmezdi. Yapamazsın edemezsin demezdi. Biz de tıpkı biçimde, talebe geliyor örneğin hocam biz de ders alabilir miyiz diye soruyor gelin buyurun kaygısı hocamız, onu uygulamaya çalıştık.
Hasan hoca ders vermeyi bırakınca başta bizden olmak üzere talebeleri tarafınca ‘’hocam, artık sizi bakılırsamez olduk, görmek, bulmak istiyoruz, nerede bulalım nasıl yanınıza gelelim’’ formunda biroldukca talep olmuştu. Hasan Çelebi, belediye lideri Hilmi Türkmen’e; ‘’Haftada bir, Yedi Hilal Kütüphanesinde ziyaret emelli, hasbihal etmek için bana bir yer verin’’ diye talepte bulunda lider beyefendi ‘’tamam hocam ora senin’’ dedi… Hoca ile buluştuğumuz bir gün merhum Emin Işık geldi o Fatih’in Mahkemesi denilen yere, yanımıza girdi, hocayı görür görmez; ‘’işte bu el öpülür’’ dedi ve hocanın elini bir tuttu öpmek için eğildi hoca öptürmedi… Bu sefer Mevleviler‘in yaptığı üzere eğilip birbirlerinin ellerini öptüler…
Hasan Çelebi’nin çizgi sanatındaki yeri sizce nedir?
Hamit Aytaç, Osmanlı’dan Cumhuriyet‘e köprü olmuştur. Harf inkılabına karşın bırakmadan, vazgeçmeden, sınır sanatını yaşatan ve öğreten biri olmuştur. Hamit Aytaç’ın köprüsünün devamı olan yolu da Hasan Çelebi onlarca öğrencisiyle oluşturmuştur..
Hamit Aytaç’tan birkaç kişi ders almış, Hamit beyefendi hocalık yapmış tabi ama bu işi devam ettiren, hayli talebesi olan, epeyce hattat yetiştiren Hasan Çelebi’den öbür bir öğrencisi olmamıştır.
Hamit Aytaç’ın bir öteki talebesinin Hasan hoca ile ilgili ’’Bu bir nasip işi, fazlaca talebe yetiştirmeyi Allah Hasan Çelebi’ye nasip etti’’ söylemiş olduğini duymuştum…
Bunda bir hikmet var o da hocanın öğretim ve eğitim metodudur. Kol kanat gererek kırmadan, üzmeden, moralini bozmadan göstermiş olduğu o müşfik eğitim-öğretim metodudur diye düşünüyorum..
Vakit ayırdığınız için teşekkür ederiz.
Ahmet Kutluhan kimdir?
1975 yılında Kastamonu, Tosya’da doğdu.1997 yılında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden mezun oldu. Üsküdar Gülfem Hatun Camii’nde İmam-Hatip olarak bakılırsav yapıyor. Üsküdar’da bulunan yazıhanesinde ve Balaban Tekkesi Kültür Evi’nde çizgi dersleri vermeye ve Hüsn-i Çizgi çalışmalarına devam ediyor.
Her şeydilk evvel Allah sizi o istikamete yönlendirmeyi murat edecek. Ben köyde büyüdüm. Birinci okulu köyde okuduktan daha sonra parasız yatılı olarak Kastamonu İmam Hatip Lisesi’ne gittim. Ailem mollalık tarafından okumuş değil lakin dinini seven beşerler. Musalli (namaz kılan) beşerler. Hatta dedem bir orta köylünün ricası üzerine iki yıl kadar imamlık da yapmış. çabucak hemen okula başlamadığım vakit içinderda annem namaz kılarken onu takliden namaz kılmaya çalışırdım. Sınır merakımın temellerinin o vakitlerde oluştuğunu düşünüyorum.
birinci vakit içinderda, İmam Hatip Ortaokulunda okurken, mescitlerdeki süsleme gayeli yazılan yazılar, Çeharyar-i Güzinler, Lafza-i Ululuklar, İsm-i Nebiler epey dikkatimi çekmişti. Mescitte oturup uzun uzun o yazıları izlerdim ‘’acaba nasıl yapılıyor? Ben de yazabilir miyim?’’ diye düşünürdüm.
Ortadan biraz vakit geçti liseye başladım. Evvelce gömlek aldığınız vakit ortasından bir karton çıkardı… o kartonlardan birini aldım ve boş bir vakitte mescitte oturdum, kurşun kalemle Lafzatullah’ı çizdim. Bu çizim bana fazlaca estetik gelmedi. Bizim kırsal kesimde tarlalar vardır. Kimi tarlalara buğday ekilirdi. Onların taban kısımlarındaki anızlar, ekinin toprağa yakın kısmı pembemsi bir renkte olurdu. O renkli, ‘’Sıbgatallah’’ yani Allah’ın boyadığı renkli sapları kalemle çizdiğim Lafzatullah’a nizami bir biçimde yapıştırmıştım. bu türlü bir levha görünümü vermeye çalışmıştım.
Bu çalışmayı yaptığım vakit yaz tatiliydi okullar açıldı Kastamonu’ya gittim ve okuldaki öğretmenlerimizden ikisinin Çizgi ile iştigal ettiklerini öğrendim.
Hocalarımızdan biri, Rafet Küllüoğlu İstanbul’da Yüksek İslam Enstitüsü‘nde okurken, Hasan Çelebi’den Sınır çalışmış, Mustafa Düzgünman’dan Ebru dersleri almış bir zattı. Geçtiğimiz yıl koronavirüsten vefat etti. Allah rahmet eylesin.
Yaptığım çalışmayı Rafet ‘’Hocam ben bu biçimde bir şey yaptım, bu sanata merakım var, kurşun kalemle çizdim ve saman çöplerini yapıştırdım’’ diyerek hocaya gösterdim. Hoca, ‘’meraklısın, şayet istersen nasıl yapıldığını öğretebilirim’’ dedi.
Ben çabucak ‘’epey düzgün olur, nasıl başlayacağız’’ dedim. Hoca da ’’Sınır, kamış kalem ve is mürekkebi kullanılarak yazılıyor lakin bunları buradan temin etmek sıkıntı olur sen bana bir tane dolma kalem getir onun ucunu kesip o denli başlayalım’’ dedi. Ben bir dolma kalem buldum, hoca kalemin ucunu eğimli bir biçimde tırnak makasıyla kesti ve raflarda beklemiş, eskimiş, çizgisiz, kremsi renkte bir defter bulduk bu gereçlerle Rik’a çizgisi çalışmaya başladık.
Defterin beyaz renkte olmamasının niçinini ise çabucak sonrasında öğrendim. Kırık bir renk gözü yormadığı için daha sağlıklıdır. Hatta aharlı kağıtların aharlenmedilk evvel çay ile boyanması da o beyazlığının giderilmesi ve nohudi bir renk alması içindir…
Rafet hoca ile derse başlayınca benimle birlikte epeyce sevdiğim iki arkadaşım daha geldi Aziz Tekiner, Tevfik Kalp, toplamda 4-5 kişi olduk. Hocanın daveti üzerine ders göstermek için hafta sonları konutuna giderdik. Rafet hoca bize İstanbul’da Yüksek İslam Enstitüsü’nde okurken Hasan Çelebi’den ders aldığını hatta Hamit Aytaç’a da derse gittiğini lakin Hamit hocanın ara olarak uzak olması niçiniyle Hasan hocaya devam ettiğini anlatırdı. “Okul bitti, vazife aldım, icazet alamadan İstanbul’dan ayrılmak zorunda kaldım” diye hayıflanırdı… Ortadan vakit geçti biz Hasan Çelebi’ye talebe olduk. Birgün Hasan hoca; ‘’Rafet hoca burada bizden ders alırken ayrılmak zorunda kalmıştı icazet verememiştik… Söyleyin bize biraz ders yollasın, Kıt’a çalışsın da icazet vereyim’’ demişti.. Rafet hocaya durumu iletmiştik, 1-2 ders göstermiş ama Ebru’ya yük verdiği için tam yoğunlaşamamıştı. İcazet alamadan vefat etti.
Hattat Ahmet Kutluhan.
Rafet hoca ile ne kadar çalıştınız?
İki yıl çalıştık. Tabi Anadolu kaidelerinde iki yıl uygun. Biz artık burada iki yılı Rik’a çizgisi için uzun görüyoruz. Rafet hoca ‘’Dolma kalemle hattat olunmaz, kamış kalem ve is mürekkebiyle olunur’’ diyerek İstanbul’dan kalem ve mürekkep getirtti. Eğitime kamış kalem ve mürekkeple devam ettik. Tabi eğitimimiz müddetince Rafet hoca bize daima İstanbul’u, hocası Hasan Çelebi’yi anlatırdı.
örneğin bu biçimdea kadar Hasan Çelebi’nin yüzünü hiç görmemiştim zira televizyonda bir hattat goremezdiniz yalnızca bir kanal vardı o da TRT. Sınır ile ilgili bir program olmazdı, röportaj olmazdı, internet de yoktu ki ismini yazınca çabucak göstersin… Rafet hocamız merhum, Hasan hocayı bize anlata anlata tanıttı. Hasan Çelebi’yi daha tanımadan anlatılanlardan dolayı isminden hayli etkilenmiştik.
Rafet hoca bir derste bize ‘’Hasan hoca elini kesmiş’’ demişti. Medine’de, Mescid-i Nebi’deki caminin yazılarını yazdığı esnada kamış kalemi açarken bıçak eline kaçmış. Hasan hocaya talebe olduktan daha sonra ‘’Hocam ben çabucak hemen sizi tanımadan elinizi kestiğinizi duymuştum. Nasıl olmuştu o hadise’’ diye sormuştum bu olayı. Hasan hoca da ‘’Medine’deydim bu biçimde, kalem açarken bıçak kayıverdi. Hatta birkaç gün elim sarılı gezmiştim’’ diye anlatmıştı.
Rafet hoca bize çizgi merakını aşıladı, sevdirdi, Rik’a yazısında eğitim verdi, Hasan hocayı tanıttı biz tabi bu ortada iştiyakla çizgi çalışıyoruz hocaya akşam ders çıkışlarında öğretmenler odasında ödevlerimizi gösteriyorduk.
Eğitiminizi İstanbul’da alıyorsunuz, üniversite seçiminiz nasıl oldu?
Rafet hoca birgün bizi konutuna çağırdı, üniversite imtihanları yaklaşıyordu ‘’siz artık ödev göstermeyin. Üniversiteye çalışın. Üniversite hayli değerli. İmtihana ağırlaşın İstanbul’dan bir okul kazanın orada Hasan Çelebi’ye gidin’’ diye bize bir amaç gösterdi. Allah nasip etti 1992 yılında liseden 3 arkadaşım ile bir arada Marmara İlahiyat Fakültesini kazandık.
Pekala, Hasan Çelebi ile birinci temasınız nasıl oldu?
Üniversiteye kayıt yaptırdıktan daha sonrasında Aziz Tekiner, Tevfik Kalp ve ben Hasan hocanın atölyesini aramaya koyulduk. Rafet hoca atölyenin yerini biraz tanım etmişti. Bağlarbaşı’ndan, Selmani Pak Caddesi’nden aşağı yürüyerek Üsküdar’a indik. Allah rahmet eylesin, Taşçı Yusuf Usta vardı Sınır yazılarını mermer taşlara en muntazam bir biçimde işlerdi. Hasan hoca; ‘’Yusuf Usta’nın vefatından daha sonra bu işi bu kadar muazzam yapan kalmadı’’ sıkıntısı. Biz kime sorsak falan diye düşünürken Taşçı Yusuf Usta’nın dükkanını gördük, baktık taşlara sınır yazılarını kazıyor herbiçimde bir bilgisi vardır diye ‘’Bu yazılardan yazan, Hattat Hasan Çelebi diye bir hoca varmış, biz ondan ders almak istiyoruz’’ dedik. Yusuf Usta; ‘’Nereden geliyorsunuz’’ dedi, biz de ‘’Kastamonu’dan okumak için geldik’’ diyince ‘’ooo, hemşehrilerim ben de Kastamonuluyum’’ dedi biraz da bizim memleketin şivesiyle. Beğenilen geldiniz falan dedi sıcak karşıladı daha sonra yazdığı yazıyı işaretle ‘’bu yazı hocanın’’ dedi. Hasan Çelebi’nin bir yazısını işliyormuş orada. Bir mihrap üstü yazısı olabilir yahut bir kapı üstü yazısı tam hatırlayamıyorum. bu biçimde yazı ile ilgili epey şuurlu değildik tabi. 2 metre uzunluğunda istifli, Sülüs bir yazıydı… Yusuf Usta, Hasan Çelebi’yi kastederek; ‘’onu da hocasıyla ben tanıştırdım’’ dedi. daha sonradan öğrendik tabi Hasan hoca ‘’Taşcı Yusuf Usta beni Hamit Beyefendi ile tanıştırdı’’ diye hatıratındı yazıyor. Yusuf Usta hocanın atölyesinin yerini bilmiyormuş lakin bizi çabucak karşı sokakta Sünger dükkanı işleten Hasan Çelebi’nin damadı Abdurrahim Abdülkadiroğlu Bey’e yönlendirdi. Gittik ‘’bizi mermer ustası yolladı Hasan Çelebi’yi arıyoruz, sizin daha düzgün bileceğinizi söylemiş oldu’’ dedik ‘’nereden geliyorsunuz’’ dedi Kastamonu diyince tevafuk bu ya, o da Kastamonuluymuş güldü, içeri buyur etti, çay ikram etti bize.
Abdurrahim Beyefendi, Ankara İlahiyat Fakültesi’nde misyon yapmış Türkiye’nin birinci profesörlerinden biri de olan Allah rahmet eylesin, Prof. Dr. Abdulkerim Abdulkadiroğlu hocanın da küçük kardeşi imiş, daha sonradan öğrendim tabi… Çok mütevazı bir insan hala görüşürüz.
Abdurrahman Beyefendi, bizi ağırladı sağolsun daha sonra atölyeyi tanım etti. Tanım üzere Taygar Hamza Camii’nin kıble tarafında tam karşısındaki atölyenin önüne geldik. Kapı kapalıydı, sanki bura değil mi ki diye tereddüt ettik. Oradan bir komşu dükkan sahibine sorduk o zat da ‘’hocanın yeri burası, yanlışsız buldunuz ama hoca az evvelden çıktı. Cumartesi günleri ders veriyor, siz o gün gelin’’ dedi. Bizim gittiğimiz gün hafta başıydı. Pazartesi ya da Salı…
Muhammed Sefa Ulusoy ve Hattat Ahmet Kutluhan.
Heyecanlı bir bekleyiş olmuştur herbiçimde sizin için…
birebir vakitte nasıl… Çok heyecanlı bir bekleyiş almıştı bizi. Giderken boş gitmeyelim, az fazlaca sınır kültürümüz de var, arkadaşla birlikte birer ‘’Rabbi yessir’’ yazıp o denli gidelim dedik. Kalemlerimizi amatörce kendi açabildiğimiz kadar hatta Sülüs’e göre biraz da genişçe açarak yazdık. Atölyenin yerini de öğrendik artık. Cumartesi günü atölyenin önüne geldik. Atölyenin cami şeffaf bir kağıt ile kaplıydı, içeri görünmüyordu. Kapı örtülmüştü ancak kilitli değildi, ittirsek açılacak biçimdeydi… Saat 12-1 civarında gelmiştik kapıyı ittirdik ve içeri girdik. Fazla değil 3-4 kişi anca vardı. Atölyenin 15 metrekare bir girişi vardı daha sonra 2 basamakla çıkılan yüksek bir yer vardı hocanın masası o yüksek yerdeydi. Hoca içeri girenleri direkt bakılırsabiliyordu. Geride ise bir lavabo vardı, çay demlemek için materyaller vardı.
Hocayı ismen tanıyoruz ancak sima olarak birinci kere görüyoruz. Güzel geldiniz, buyurun dedi. Ben o anda öbür bir dünyaya girer üzere, boyut değiştirir üzere anlatılamayacak bir duruma geldim. Hani kimi vakit lisanınız tutulur, şoke olursunuz ya o biçimde… Arkadaşım biraz daha yürekliydi. ‘’Biz Kastamonu’da Rafet hocadan çizgi çalışmıştık, buraya okumaya geldik, size yolladılar, sizden çizgi çalışmak istiyoruz’’ deyince hoca; ‘’gelin, buyurun oturun’’ dedi. Oturduk, hoca ödev bakıyordu ödevler bittikten daha sonra ‘’gelin bakalım’’ dedi. Evvel arkadaşım gösterdi hazırladığı yazıyı, arkadaşım düzey olarak biraz ilerideydi, memlekette Sülüs de çalışmıştı. ’’Sen ilerletmişsin fakat, baştan başlatırız, sabredebilecek misin?’’ diye sordu arkadaşım da ‘’Edeceğim inşallah’’ diye yanıt verdi. Bana ‘’sen ne yazacaksın’’ diye sordu; ‘’ben de memlekette Rafet hocadan Rik’a yazmıştım uygun görürseniz Sülüs başlamak istiyorum’’ dedim ‘’tamam’’ diyip teker teker bizim kalemlerimizi açtı. Hoca her ders kalem açmazdı, birinci başlarken açardı o kadar esasen biz de ‘’Hocam kalemimiz bozuldu, açar mısınız?’’ diye soramazdık, bizim nesilde her ders kalem getirmek yoktu, yalnızca ödevlerimizi getirirdik. Hasan Çelebi ile birinci tanışmamız bu biçimde olmuştu.
Artık Hasan Çelebi talebesi oldunuz, hocanın derslerdeki hali, yaklaşımı nasıldı?
Bizim Anadolu coğrafyasında bir mahcubiyet vardır, beşerlerle yeni tanıştığınızda güya her an birileri sizi azarlayacakmış üzere hissedersiniz… Hasan hocanın bizi birinci gelişimizdeki karşılaması unutulmazdı… o kucaklayıcı, kol kanat gerici, ‘’ne demek buyurun, beğenilen geldiniz’’ demesi, sıcak karşılaması bizi epeyce rahatlatmıştı. Örneğin birinci dersimize Rabbi yessir ile başlamıştık 4 ay boyunca hoca bütün harfleri bize tek tek yazmıştı lakin bir defa olsun yüzünü ekşitmezdi. Sabırla her hafta bir daha Rabbi yessir’i baştan daha sonra yazardı. Memnuniyetsizlik söz edecek en ufak bir hareket görmezdik. Kendisi 2 yıl boyunca Rabbi yessir yazmış, tahminen kendi 2 yılının yanında bizim 6 ayımızı az mı görüyordu? Bilemiyorum lakin ‘’Rabbi Yessir’in en az 6 ay müddeti vardır’’ kaygısı bu kelam de birkaç aydır geçemeyenlere büyük bir moral olurdu. ‘’Hocam, 2-3 aydır yazıyorum hala geçemedim’’ diyenlere ‘’daha dur bakalım en az 6 aylık bir sureci var bunun’’ diye moral verirdi.
Bir sınır talebesi hocasına nasıl ödev gösterir? O süreci bize anlatabilir misiniz?
Ödevi hocanın önüne koyuyoruz. Hoca bizim kalemimizin ölçüsünde bir kalemini alıyor kırmızı mürekkeple tanım ediyor. örneğin şu harflerin ölçüsü 5 nokta olacak diyor.
Sınır sanatındaki harflerin ölçüleri o yazdığımız kalemin ağzından çıkan noktayla belirleniyor. İşte bunların birtakım kuralları var. El meleke kazanana kadar bu noktayı tutturmak güç. Hoca harfi yaparak noktalarını koyar. bu türlü ödev denetimini yapar. Ödevde 3’ten az yanılgı olursa o dersi geçmemizi söyler yani bir daha sonraki derse geçmiş oluyorsunuz.
örneğin biz Hasan hocaya ödev göstermek için gittiğimizde içeride birfazlaca öğrenci olurdu, kimse sıranın kimde olduğunu bilmezdi lakin Hasan hoca kimin evvel geldiğini kimin daha sonra geldiğini dikkatle takip eder, talebelerini ona bakılırsa çağırırdı.
Hoca bize ödevleri bir daha yazmıyordu. Osmanlı hattatlarından ekol bir hattat vardır, Mehmet Şevki Efendi… Onun bir meşk kitabı var, bir daha sonraki ödevde hangi harfler var ise o kitabı takip ederek yeni ödevimizi yazıyorduk. 3’ten çok yanlış çıkarsa olmuşlar da dahil bir daha yazmamız gerekirdi ödevi. Ödevini gösteren gitmekte özgürdü lakin biz gitmezdik. Bilhassa Aziz Tekiner, Tevfik Kalp ve ben hocadan istifade edebilmek için ödevlerimizi gösterdikten daha sonra da atölyede kalır hocamızdan bir şeyler öğrenmeye çalışırdık.
Tabi bu biçimde şimdiki üzere kurslarda bir izdiham yoktu. aslına bakarsanız kurs da yoktu 2-3 tane sınır versi veren hoca duyardık onlar da; Hüseyin Kutlu, Kocamustafapaşa’da, Fuat Başar, Küçükayasofya’da, Hasan Çelebi, Üsküdar’da vs. Birkaç sene daha sonra o hocaları da tanışmak emelli ziyarete gitmiştik… 1992 yılında Hasan Çelebi’ye ödev gösteren toplamda 8 kişi falandık…
Sınır sanatına ve Hasan hocaya ilgi ne vakit, nasıl oluştu?
Çizgi sanatına ve kurslarına talebin arttığı yıl ise 1994’tür.
Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan İstanbul Belediye Lideri olduğu vakit Cemal Reşit Rey üzere Tarık Zafer Tunaya üzere bütün salonları klâsik sanatkarlarımıza açtı. Buralarda bilabedel stantlar açabilirsiniz dedi. O süreçten daha sonra her hafta bir yerde Sınır, Ebru, Minyatür vs. stantları açılmaya başladı. Biz 1994 öncesinde bu salonların önünden bile geçemezdik, o saloların 100 metre yanına yaklaşamazken içine girdik birebir vakitte sergilerle, sanat eserleriyle… Birinci kere o salonlara girdiğimizde ‘’vay be! Buralar neymiş… Saray üzere’’ falan dediğimizi hatırlıyorum. Bu stantlar vesilesiyle çizgi sanatı da Hasan Çelebi de epey tanındı. Beşerler bu stantlara gelip gitgide sanki kim yapıyor, nasıl yapılıyor diye merak etmeye başladı ve bunun sonucunda Hasan hocaya da hayli talebe gelmeye başladı.
Pekala icazet sürecinizde neler yaşadınız? İcazet almanız ne kadar sürdü?
‘’Rabbim kolaylaştır, Zorlaştırma, Rabbim hayırla sonuçlandır.’’ manasına gelen; ‘’Rabbi Yessir ve la tüasir Rabbi temmim bil hayr’’ duasının tamamı yazılıyor daha sonrasında harflere başlanıyor. Biz de o denli yaptık. Ben Rabbi Yessir’i 6 ayda geçtim. Elif ba’nın yarısı bir derstir öbür yarısı öbür bir derstir daha sonra harflerin birleşimleri vardır bütün bu eğitimler toplamında 5 yıl sürdü lakin icazetimi 6. Yılda aldım.
Öncelikle öğrenci çalıştığı yazıdan sülüs ve nesih bir çalışma hazırlıyor buna kıta deniyor… Üst kısım sülüs yazı ve alttaki 2 satır yazı da Nesih yazıdan oluşuyor.. talebe bu biçimde bir çalışma hazırlar.. Altındaki İnce yazılar da ders veren hoca ve öteki bir hoca da icazetnameye şahit olduğuna dair bir yazı müellif.
Üst kısımda bulunan yazılar Kıt’a halinde isimlendiriliyor.
Tezhipte, ‘’Koltuklu Yazı’’ deniyor bu Kıt’a yazılara, Sülüs yazıda da Kıt’a deniyor. Sülüs Nesih Kıt’a ismi bu… İcazet kademesinde eski hattatlardan üstatlardan birinin bir yazısı örnek alınarak taklit edilir. O da hocaya birkaç sefer ders olarak gösterilir ve hoca artık tamam deyince hocaya teslim edilir. Hoca altına icazet yazısını yazdıktan daha sonra icazetnameyi bize verir. Tezhip yaptırırsınız, çerçeve yaptırırsınız. İcazetnameyi bu biçimdece hazırlarsınız. İcazet merasiminde de törendilk evvel gdolayırsünüz merasimin olacağı yere teslim edersiniz. Merasimde isminiz okunarak size takdim edilir..
Sizin icazet töreniniz nerede yapıldı?
İrcica’da ( İslam Tarih Sanat ve Kültür Araştırmaları Vakfı ) olmuştu. bu biçimde Yıldız Sarayı’nın içerisinde Çit Kasrı diye bir yer vardı o yapılmıştı icazet merasimi.
Pekala, eğitiminizi 5 yılda tamamlamışsınız ancak icazetinizi 6. yılda aldığınızı söylemiş olduniz. niye bu biçimde bir gecikme yaşandı?
Hasan hoca bana 1997 yılında bir Kıt’a hazırla, icazetini verelim dediğinde benim bir vazife değişikliğim oldu. İmam-hatip olarak Beylikdüzü’ne gittim. Birinci nazaranv yerim memleketteydi fakat bu biçimdelar İlahiyat okuyanlara kolaylıklar sağlanırdı.
İstanbul Vilayet Müftülüğü’ne memur olarak geldim. Hem okula gidiyor tıpkı vakitte memur olarak çalışıyordum. Ekstra Cumartesi ve Pazar günleri okula gittiğim günlerden eksik bıraktığım mesaiyi tamamlamak için çalıştığım olurdu hatta kimi vakit gece bekçisi müsaadeye ayrılırdı orta ara gece bekçiliği yaptığım yani müftülükte geceleri kaldığım vakit içinder olurdu.
bu biçimde Selahattin Kaya İstanbul müftüsüydü, epey yardımları dokundu, Allah razı olsun. Allah iyi bir ömür versin. Daima hayırla anıyorum. Onun yardımıyla hem okudum hem çalışabildim…
Üniversite biter bitmez müftülükteki vazifemden kendi isteğimle ayrıldım ve Üsküdar civarından uygun bir cami bulamayınca Beylikdüzü Gürpınar Merkez Camii’ne atamam oldu, bu biçimdelar Büyükçekmece Müftülüğüne bağlıydı.
Ben de, Hasan hocam da imamlıktan emekli, İstanbul’da Çizgi ile uğraşmak için en uygun meslek İmam-hatiplik diye düşünüyor ve hayli istiyordum.
Hocayı örnek alıyordum. Ben Beylikdüzü’ne misyon için giderken hocama veda etmeye gelmiştim zira bu biçimdelar Üsküdar ve Beylikdüzü ara olarak ulaşım hizmetlerinin de gelişmemiş olmasından dolayı gidiş geliş için pek elverişli değildi bu durumdan sebep büyük bir moral çöküntüsü yaşıyordum… Veda etmek için Hasan hocama geldiğim vakit ‘’hocam artık gelemeyeceğim’’ dediğim de hoca bana milat olacak bir moral verdi. Dedi ki; ‘’üzülme, senin haftada bir gün müsaadenin vardır, müsaadesini cumartesi gününe yazarsın, bu biçimdelikle gelebilirsin’’ Ben tabi nasıl bir sevinç içerisindeyim anlatamam. Ben bu biçimde bir müsaade günümün olacağını vs. Bilmiyordum. nazaranve başladığım gün birinci iş olarak çabucak müsaade günümün Cumartesi olması için dilekçe verdim ve derslere devam ettim.
Tabi benim hem atanmam tıpkı vakitte düğünümün olmasından dolayı oluşan yoğunluk sebebiyle Eylül ayındaki merasime icazetnamemi yetiştiremedim. Hoca ‘’Ne yazacaksın’’ diye sordu ‘’ne yazayım hocam’’ dedim. ‘’Hemşehrinden olsun, Tosyalı bir hattat’’ dedi. Hemşehrim dediği; Ayasofya’nın yazılarını da yazan Kazasker Mustafa İzzet Efendi… Kastamonulu bir zat hem de müfredatını da takip ettiğimiz bir hattattı. İcazetnamemde ne hazırlayacağıma karar verme süreci biraz uzun sürdü… Tabi Mustafa İzzet Efendi demir leblebi bir hattat, taklit edilmesi sıkıntı bir hattat. Kitapları araştırıyorum, 1-2 fotokopi buluyorum ‘’hocam bunu çalışayım mı?’’ diye soruyorum bana karşılığı; ‘’Yüreğin var mı?’’ biçiminde oluyor… yani seni zorlar demek istiyor. Öteki bir yazı getiriyorum bir daha birebir yanıt.. örneğin ya Nesih satırlar fazla oluyor yahut üstteki Sülüs epey ağır oluyor, harf sayısı epey oluyor, kimi çetin harfler var… örneğin hocaya bir daha Mustafa İzzet Efendi’nin bir Kıt’asını gösterdim, ‘’kerimen’’ kısmındaki iki üstünü, Tenvin’i o kadar muntazam çekmiş ki… Taklidi epeyce sıkıntı. Hoca; ‘’bir gün bu yazı elime geçti Hamit Aytaç hocama ders olarak götürmüştüm, Hamit hoca yazıyı görür görmez ayağa kalktı ve yazıyı öptü. Yalnızca bu iki üstünün hatırına yaptı bunu’’ diye hocasıyla bir anısını anlatmıştı bana. ‘’Hamit Beyefendi en epeyce ondan etkilenmiş’’ sıkıntısı.
Artık nihayet karar verdik. Sabancı’nın köşkündeki Sınırlar katalog olarak basılmıştı. Oradan Sabancı koleksiyonundan bir Kıt’a seçtik; “Ulemâu ümmetî ke enbiyâi benî İsrâîl” yani “Benim ümmetimin uleması, İsrailoğulları’nın nebileri üzeredir” manasına gelen hadisçilerin zayıf bir hadis dedikleri bir sınır yazısı. Bunu Sülüs Nesih bir levha olarak çalışmış Mustafa İzzet Efendi. Bu yazıyı ödev olarak hocaya gösterdim, çalıştım. Hocanın ödevlerden birine ‘’tamam, bu olmuş’’ demesi birkaç ders sürdü. Tamamlayınca hocaya bıraktım. Bir tarafına hoca; ‘’Ene Muallimü’ül yoksul’’ diye ‘’ben hocası Hasan Çelebi’’ manasında icazet yazısını yazdı.
İcazetinizin şehadet kısmını kim yazdı?
Davut Bektaş yazmıştı. Davut Bektaş, hocamızın kıdemli öğrencilerinden biridir, şu anda Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi’nde Çizgi hocası olarak çalışmaya devam ediyor.
Artık icazetimi almış oldum… Hasan Çelebi hocamın oğlu Mustafa Çelebi Beyefendi müzehhipti. 1998 yılında hocanın atölyesini Tezhip atölyesine çevirdi. Yalnızca Hasan hoca Cumartesi günleri ders yaparken gelmezdi atölyeye onun haricinde hafta içi daha hayli o çalışmalar yapardı atölyede. Hasan hoca bana icazeti verdikten daha sonra tezhibini falan yaptırırsın demişti. Ben de Mustafa Çelebi’ye ‘’ağabey ben Çizgisi bu atölyede öğrendim, icazetimi bu atölyede aldım, hoca bana bu atölyede emek verdi, bu atölye madem tezhip atölyesi oldu icazetnamemin tezhibi de bir daha burada yapılsın’’ dedim sağolsun kabul etmişti bu biçimdelikle tezhibini de hocamızın oğlu Mustafa Çelebi Beyefendiye yaptırmış oldum.
1998 yılıydı Hasan hoca ‘’bir bireye merasim yapılmıyor, en az 2-3 kişi olmalı ki bir merasim yapılabilsin’’ dedi. ‘’Tamam’’ dedim ve hoca merasim vakti bana haber eder meskenden getirir salona teslim ederim diyerek icazetnamemi meskenime astım.
1999 yılında kısa devir er olarak askere gittim. Her Cumartesi hal hatır sormak için Hasan hocamı arıyordum. Askerliğimi Malatya’da yapmıştım. Hocanın da Malatya’da bir ahbabı varmış Feyyaz Yaşar isminde emekli bir müftü… Feyyaz hocanın numarasını vermişti, ziyarete git diye tembih etmişti. Askerden bir arkadaşımla birlikte Feyyaz hocanın ziyaretine gittiğimizde Hasan Çelebi’nin talebesi olmanın ne demek olduğunu hayli uygun anlamıştım. Hocanın selamıyla geldiğimiz için şahane bir izzet ü ikram ile karşılanmıştık, bu biçimde kendi kendime ‘’hocanın ismi yetiyor, selamıyla geldiğimiz için nasıl bir hürmet gördük’’ diye düşünmüş epey etkilenmiştim.
Hasan hocam bir gün telefonda ‘’2 Eylül’de icazet merasimi düşünülüyor, gelebilir misin?’’ diye sordu, ben de ‘’hocam müsaademi kullandım, askeriyeden müsaade almak da güç’’ demiştim. Hocam; ‘’bu biçimde yerine vekaleten birini yolla, kardeşin falan yok mu?’’ diye sorunca ‘’köyde ağabeyim var’’ dedim ‘’tamam telefon et, ağabeyin gelsin, bir gün önce icazet merasiminin yapılacağı İrcica’ya icazetnameni teslim etsin, merasim günü de senin yerine ona takdim ederiz belgeyi’’ dedi.
Biz askere gitmedilk evvel, ben askerdeyken yerime vekaleten bir hocayı bakılırsavlendirirlerse konutun öteki odalarında kalabilsin diye bütün eşyalarımızı bir odaya toplayıp kilitlemiştik. Ağabeyim gitti, kilitli konuttan, kilitli odadan o kadar eşyanın içinden icazetnamemi buldu ve bir gün evvelden İrcica’ya teslim etti.
çabucak sonrasında arkadaşlarım bana anlattılar, merasim başlamış icazet alacak 4 kişi varmış, sıra bana gelince ismim okunmuş ve hoca müdahale edip; ‘’Ahmet Kutluhan askerde olduğu için onun yerine icazetnameyi ağabebir daha vereceğiz’’ demiş ve bu biçimdece ağabeyimi sahneye davet ederek benim yerime ona icazetnamemi vermişler.
Hatta ağabeyim bir kezinde Hasan hocayı ziyarete gelmişti, hoca; ‘’İcazeti sana verdik lakin icazet almakla Hattat olunmuyormuş değil mi?’’ diye bir latife yapmıştı, gülüşmüştük.
Uzun yıllar Hasan Çelebi’ye talebelik yaptınız, bu süreç hala de devam ediyor… elbette biroldukça hatıranız vardır ancak unutamadığınız hadiseler var mıdır?
Bana bakılırsavli olarak 2 sefer Hacca gitmek nasip oldu. İkisinde de Hasan hocam Hacca geldi… Hac esnasında vazifelerimi yaptıktan daha sonra çabucak hocamın yanına gelirdim. Birinci Hac 45 gün sürmüştü lakin hoca hayli değil 10 gün kalmıştı. İkincisinde ise 2 hafta kalmıştı. Devamlı hocanın yanında vakit geçirirdim, birlikte tavaf yapardık, vakit namazlarına giderdik… Hoca ile birlikte 2 defa haccetmiş olmamı unutamam.
Pekala, Hasan Çelebi nasıl bir hocaydı?
Her şeydilk evvel epey âlâ bir öğreticiydi lakin öğretmek yalnızca harfleri göstermek değildir hoca beraberinde bir eğiticiydi. Hasan Çelebi’den ders alan bir talebe Hattat olduktan daha sonra hocanın o eğitim metodunu örnek almıyorsa hocadan yalnızca yazı öğrenmiştir o yılları maalesef boş geçirmiştir diye düşünüyorum. İcazet almak üstat olduğunuz manasına gelmiyor ben icazetimi aldığım vakit hocam ‘’asıl artık başlıyor’’ demişti… İcazet aldıktan daha sonra da hocanız ile irtibatınızı koparmayacaksınız yoksa yeteneğiniz yavaş yavaş geriler, ödev göstermeye devam edeceksiniz. örneğin benim talebeliğim ile bir arada hocam ile beraberliğim neredeyse 30 yıl olacak icazetten bu yana 23 yıl olmuş fakat hala her ders gösterdiğimizde bir şeyler öğreniyorum hocadan.
Bir öteki hususiyeti ise; icazet almış ve üzerinden yıllar geçmiş talebeleri bile ders gösterirken yanlışları çıkacak olsa ‘’sen artık icazet aldın, niye kusur yapıyorsun’’ üzere sözler asla kullanmaz yeni başlamış bir talebe üzere şefkatle, anlayışla ‘’şunu şu biçimde yapsan daha âlâ olur’’ diyerek öğretmeye devam eder… işte bu dayanılmaz bir eğitim metodudur.
Bütün öğrencileriyle kırmadan, incitmeden, yorulmadan, sabırla ilgilenirdi hala de öyledir. örneğin bizim öğrencilerimizden teberrüken Hasan Çelebi hocamıza ders göstermek isteyenler olur, onlara bile sabırla teker teker tatlı lisanla nasihatler eder, sabır ve şefkatle dersini denetim eder.
Hasan hocanın bu eğitim modelini uygulayabilen bir talebesi bu sanatı ileriki bir jenerasyona aktarma, öğretme noktasında başarılı olmuştur diye düşünüyorum.
Hasan hocada Çizginin haricinde bir şeyler gördüğünüzü söylemiş olduniz, onlar neydi?
Hocada fevkalade bir feyiz vardır… O yüzden ben en epeyce hocayı sevdim. Sınırdan evvel hocayı sevdim. Hocaya olan sevgimiz bize sınırı sevdirdi ve devam etmemizi sağladı diyebilirim. Bizler mütedeyyin ailelerin çocukları olarak harama helale dikkat eden bir kültürün içerisinden geliyoruz… Hasan hocada fevkalade bir ihlas ve takva gördük o tarafları beni epeyce etkiledi. Onun kırmızı çizgileri vardır ehli sünnet noktasında, takva ve ubudiyet noktasında, kulluk noktasında Kur’an ve Sünnet’in çizgisinden ayrılmaz, en ufak bir taviz vermez o çizgilerinden. örneğin hoca 1972 yılında sakal bıraktım derdi… Sakal bırakmanın toplum nezdinde kimi bölümlerce ömrü zorlaştıran bir grup sonuçlarınin olması bile hocayı bu kırmızı çizgilerinden vazgeçirememiştir. Giysi kuşamına, tıraşına azami ihtimam gösterir fazlaca dikkat eder, dış görünüşüne kıymet veren bir insandır. Hocanın o denli bir namaz kılışı vardır ki… Ben ömrümde hiç kimseyi bu biçimde ihlas ile huşu ile namaz kılarken görmedim… İbadetini iliklerine kadar hissederek, sindire sindire yapardı. Hoca ile namaz kılacaksanız, hiç aceleniz olmayacak, düzgün bir vakit ayıracaksınız, işiniz var diye namazı aceleye getirmeyeceksiniz…
Asude bir ömrü vardır, tez etmez, teenni ile hareket eder, vakurdur, ihtişamlı bir imgesi vardır.
Benim çocuklar kundaktan beri hoca ile görüşürler. çabucak hemen ufaktılar biri 5-6 oburu 10 yaşlarındaydı meskende kendi ortalarında konuşurlarken kulak konuğu olmuştum… Küçük oğlum ağabebir daha diyor ki; ‘’Abi, hoca dede (Hasan Çelebi’ye hoca dede derlerdi) ne kadar şirin ya, insanın bu biçimde yanaklarını tutup sıkası geliyor’’ yani sözün tam sözüyle çocuktan al haberi… Çocukların lisanından anlar, onları sevindirmesini güzel bilirdi.
Hasan hoca, konutuna her gidişimizde çocuklara harçlık verirdi. Hoca bir seferinde çocuklara harçlık vereceği vakit almamışlardı benim gözüme baktılar hoca da ’’alın alın, babanız versem nasıl alır değil mi?’’ deyince gülüştük ve ‘’alırım tabi hocam veriyor, hocanın verdiği alınır’’ demiştim çocuklar harçlıklarını bu biçimdece almışlardı…
Hasan Çelebi’den tevarüs ettiğiniz hasletleriniz var mıdır?
Hocanın atölyeyi kapattığı 2000 yılında, Tarih Tabiat Vakfı diye bir vakıf kuruldu. Bu vakfın kurucuları ve mütevelli heyetine Büyükşehir Belediyesi’nden lider başta olmak üzere (bu biçimde Ali Müfit Gürtuna idi) Belediye’nin ileri gelenleri, örneğin bir Bakan vardı Veysel Eroğlu… Onların kurduğu bir vakıf. Bu vakıfta hoca ders vermeye başladı. Üsküdar Doğancılar‘da Artık Tügva olarak kullanılan bir bina var. Eski Üsküdar Belediyemiz… Ahşap, ismi İbrahim Paşa Konağı.
Biz de vakit zaman çalışmalarımızı hocaya göstermek üzere oraya gdolayıyorduk. 2007 yılıydı, konağın bir odasını sınıf yapmışlar, Hasan hoca; ‘’şuraya otur da yeni öğrencilere de sen bak’’ dedi. Bana bu biçimde bir nazaranv verdi, bir görev tevdi etti. Bu benim için dünyada üniversite imtihanı kazanmaktan daha öte bir sevinç olmuştu. Bir nevi beni yanına asistan yaptı.
Hasan hoca, ‘’hocam ben sizden ders almak için geldim falanca kişi yolladı beni’’ diyerek gelenlere ‘’hoşgeldin sefa geldin’’ der ve (bana daima Ahmed Efendi diye hitap eder, hala öyledir.. Ahmet söylemiş olduğine hiç şahit olmadım. Birkaç sefer de Ahmedim demiştir) ‘’Kalemlerinizi Ahmed Efendi açıyor, birinci derslere o bakıyor. Ondan bir başlayın hele’’ derdi…
2007-2008 eğitim-öğretim devrinde bir yıl hoca ile tıpkı odada ders yaptık. daha sonra yaz ayı oldu, tatil oldu. Dersler Eylül ayında başlardı. Eylül ayının birinci Cumartesi günü biz konağın art bahçesinde toplandık. Hocayı bekliyoruz… Hoca geldi, hocanın eski öğrencileri de var. Geçen sene bizden başlayanlar da var. Hoca ‘’çocuklar, ben artık dinlenmeyi hak ediyorum siz Ahmed Efendi ile devam edin, ben de bugün bunu söylemeye geldim, bana müsaade edin’’ diye bir konuşma yaptı. Tabi biz üzüldük. Hocanın buraya her hafta gelmesi hoş bir şey oluyordu. Her cumartesi benim için şarj olma günüdür. Bu şarjla bir hafta yönetim ederim. O mühlet bir haftayı aşarsa, hocayı bakılırsamezsek benim ikinci hafta şarjım bitik olur. Benim bu biçimde bir haletiruhiyem var diyeyim…
Bana bu biçimde bir nazaranv verildi. O bakılırsave 2008 yılında tek başımıza başladık, devam ettik. Hoca eğitim-öğretim konusunda, ders gösterme konusunda bize nasıl davrandıysa, nasıl ödev denetim ettiyse, denetim ederken neler söylemiş olduyse, büsbütün onu taklit etmeye çalıştım, büsbütün onu yapmaya çalıştım.
Nedir bunlar? İşte şimdiye kadar konuştuklarımız şeyler. Aylarca, senelerca tıpkı şeyi kusurları yapsa hiç kimseye bir şey demeden ‘’olacak ha çaba inşallah, şu biçimde yap’’ diyerek moral verirdi.. Bir de hoca hiç kimseyi geri çevirmezdi. Yapamazsın edemezsin demezdi. Biz de tıpkı biçimde, talebe geliyor örneğin hocam biz de ders alabilir miyiz diye soruyor gelin buyurun kaygısı hocamız, onu uygulamaya çalıştık.
Hasan hoca ders vermeyi bırakınca başta bizden olmak üzere talebeleri tarafınca ‘’hocam, artık sizi bakılırsamez olduk, görmek, bulmak istiyoruz, nerede bulalım nasıl yanınıza gelelim’’ formunda biroldukca talep olmuştu. Hasan Çelebi, belediye lideri Hilmi Türkmen’e; ‘’Haftada bir, Yedi Hilal Kütüphanesinde ziyaret emelli, hasbihal etmek için bana bir yer verin’’ diye talepte bulunda lider beyefendi ‘’tamam hocam ora senin’’ dedi… Hoca ile buluştuğumuz bir gün merhum Emin Işık geldi o Fatih’in Mahkemesi denilen yere, yanımıza girdi, hocayı görür görmez; ‘’işte bu el öpülür’’ dedi ve hocanın elini bir tuttu öpmek için eğildi hoca öptürmedi… Bu sefer Mevleviler‘in yaptığı üzere eğilip birbirlerinin ellerini öptüler…
Hasan Çelebi’nin çizgi sanatındaki yeri sizce nedir?
Hamit Aytaç, Osmanlı’dan Cumhuriyet‘e köprü olmuştur. Harf inkılabına karşın bırakmadan, vazgeçmeden, sınır sanatını yaşatan ve öğreten biri olmuştur. Hamit Aytaç’ın köprüsünün devamı olan yolu da Hasan Çelebi onlarca öğrencisiyle oluşturmuştur..
Hamit Aytaç’tan birkaç kişi ders almış, Hamit beyefendi hocalık yapmış tabi ama bu işi devam ettiren, hayli talebesi olan, epeyce hattat yetiştiren Hasan Çelebi’den öbür bir öğrencisi olmamıştır.
Hamit Aytaç’ın bir öteki talebesinin Hasan hoca ile ilgili ’’Bu bir nasip işi, fazlaca talebe yetiştirmeyi Allah Hasan Çelebi’ye nasip etti’’ söylemiş olduğini duymuştum…
Bunda bir hikmet var o da hocanın öğretim ve eğitim metodudur. Kol kanat gererek kırmadan, üzmeden, moralini bozmadan göstermiş olduğu o müşfik eğitim-öğretim metodudur diye düşünüyorum..
Vakit ayırdığınız için teşekkür ederiz.
Ahmet Kutluhan kimdir?
1975 yılında Kastamonu, Tosya’da doğdu.1997 yılında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden mezun oldu. Üsküdar Gülfem Hatun Camii’nde İmam-Hatip olarak bakılırsav yapıyor. Üsküdar’da bulunan yazıhanesinde ve Balaban Tekkesi Kültür Evi’nde çizgi dersleri vermeye ve Hüsn-i Çizgi çalışmalarına devam ediyor.