JoKeR
Active member
Hicri ikinci yüzyılda bir muhaddisin ilim serüveni – Râvî’nin muharriri Muhammed Enes Topgül ile sahiden kurmacaya uzanan bu post-modern bir anlatı üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik.
Roman ve akademik araştırma içinde gidip gelen bir metin yazma fikri nereden çıktı?
Aslında her eser bir gereksinimin, hatta icbarın kararı. Râvi de o denli. yıllardır öğrencilerime sorduğum ve kitabın sonuna da eklediğim standart bir soru var. O soruya hoş bir karşılık verip yeterli bir puan almak lakin Hadis Tarihi dersinde on üç hafta boyunca anlattığım bir epeyce hususu yan yana düşünmekle mümkün. Bundan dolayı birtakım yeterli yanıtlar aldıysam da muhtemelen 500-600 imtihan kâğıdı içerisinde tam olarak istediğim kâğıdı şu ana kadar sanırım yalnızca 4-5 öğrencim verdi. Bu durum ilgili soruya bir anlatı metni ile yanıt verilip verilemeyeceği problemini gündemime soktu. Yani bir manada kendimi, kendi sorumla sınamak istedim. Fakat bu biçimde bir eser yazma fikrinin daha uzun bir art planı olduğunu belirtmeliyim. Tarih boyunca sünnetin mahiyeti ve anlaşılması konusunda farklı görüşler olmuşsa da sanırım sünnet hiç bir vakit çağdaş devirdeki üzere bir prestij kaybına uğramadı. Alaylı ve mektepli çeşitli hocaların birtakım telaffuzları bilhassa daha düşük eğitimli yahut dinî eğitimi kâfi olmayan kimselerin zihinlerinde Hz. Peygamber’in sünneti etrafında biroldukça soru meydana getirdi. Sünnetin tüm İslâm coğrafyasını kaynaştıran/birbiriyle irtibatlandıran otoritesi sarsıldı. Akademik bir metinle yaygın okuyucu kitlesinin bu üzere sıkıntılarını kâfi oranda gidermenin mümkün olmayışı bu üslup bir orta metnin kaleme alınmasını gerektirdi aslında. Kanaatimce hadise/sünnete dair yalnızca düzgün bir tarih anlatısı yapıldığında bile aslında sanal olan ve önemli bir birikime dayanmayan bir hayli soru çarçabuk cevaplanabilir. Râvi’nin bu gereksinimi bir ölçüde gidermesini umuyorum.
AKADEMİK LAKİN KURGUSAL DA
Bir akademisyen, bir hoca olarak didaktik bir lisandan çıkarak bildiklerinizi okuyucuya bir kurmaca içerisinde vermek nasıldı? Sizi zorladı mı?
Ravi, Muhammed Enes Topgül, Ketebe Yayınları, Ekim 2021, 200 sayfa.
Doğal olarak güç bir uğraş oldu. Akademik yazım yükümlülükleri ötürüsıyla her geçen gün insanın kalemi biraz daha paslanıyor, üslubu biraz daha köreliyor. Aslında yazıyorsunuz fakat akademik üslup özgür bir yazım şekline pek müsaade etmiyor. Yarı akademik metinler, köşe yazıları, deneme, günlük, şiir üzere ek yazı meşgaleleriniz yoksa durum daha da vahim bir hâl alıyor. Râvi’yi yazarken edebî okumalarımın işimi rahatlatacağını öngörüyordum fakat nasıl bir kurguyla metni sunacağım üzerinde uzunca düşündüm, yakınlarımla müzakereler yaptım. İşin Hadis İlmi ile ilgili kısmında doğal olarak zorlanmadım. Metnin öğreticilik maksadı ile yaygın kitle içindeki irtibatı sağlamak ismine ise postmodern bir anlatı stili daha fonksiyonel olabilirdi. Oldu üzere de. bir daha de metnin didaktik yerleri var ve onları okuyucuyu yormadan daha okunur kılmak için de birtakım arayışlar gidildi.
Öyküdeki râvi güçlü bir tüccarın oğlu ve devirdeki bir hayli râviye göre daha rahat koşullarda seyahat ediyor, başlarda biraz da isteksiz üzere…
Aslında niyet problemi her insanın en temel kederlerinden biri. İnsan olarak “olmak” ile “-mış üzere yapmak” içinde bir yerde, araftayız ekseriyetle. Bilgi talebi, Allah isteği için ilim yoluna girmek de bu biçimde. Kitabın başlarında râvi kendisini niyet bakımından daima sorguluyor. Lakin çalışma temposu ve samimiyeti kararında bir epey hadis âlimi üzere yalnızca Allah isteği için hadis peşinde koşma imkânına erişiyor, gönlü ve niyeti istikamet buluyor. söylemiş olduğiniz üzere maddi bakımdan akranlarına bakılırsa daha rahat biri râvi. Babasının forsu ve mali dayanaklarından önemli olarak yararlanıyor. Ne var ki ilim adamı olmak için bunlar kâfi değil. Her vakit hayli daha büyük motivasyonları vardı muhaddislerin: Allah Resûlü’nün sünnetine hizmet ederek Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak. Râvi de ömrü boyunca geçirdiği hayli sayıda badireye karşın bu motivasyonu kaybetmiyor ve birinci sınıf bir muhaddis olarak faaliyetlerini sürdürüyor. Onun erken ilim yıllarının tersine muhaddislerin geneli elinin emeğini yiyen kimselerdi. Hem mesleklerini icra eder birebir vakitte ilmî faaliyetlerini sürdürürlerdi. Onlar için seyahat ilim talebinin yanı sıra ticari imkânlar da doğruyordu. Râvi ise en azından büyük seyahati esnasında bu üzere bir zorlukla hemhâl olmadı. hayatının genelinde ise ticaret ile ilim içinde bir orta yol bulabildi.
ÇİZİMLER DE KULLANDIK
Kitapta metnin ortasına çizimler serpiştirilmiş…
Daha evvel belirttiğim üzere metnin okuyucuyu yormadan gayesini gerçekleştirmesi benim için en sıkıntı eşikti. Bunu temelde iki konuyla sağlamaya çalıştım: Birincisi çerçeve anlatı ve onun metne yansıması haricinde birbiriyle irtibatlı üç farklı öykünün, daha doğrusu râvinin farklı hayat kesitlerinin iç içe geçmiş anlatılarla sunulduğu hareketli bir kurgu. Çağdaş romanların yanı sıra sinema ve dizilerde de bu üzere kurgular çoğunlukla kullanılıyor ve okuyucu bu şekil bir sunuma ister istemez alışkın. İkincisi de görsel materyal. Çağdaş romanda görsel öğeler de kendisine vakit zaman yer buluyor. Ben de ressam dostum Faruk Erçetin’den bu stil bir ricada bulunduğumda sağ olsun beni kırmadı ve güzel/özgün çizimleriyle metni biraz daha cazip hâle getirdi. kimi vakit birbirini hakikat yerlerden yakalayan birkaç sıradan çizgi, sayfalarca yazıdan daha tesirli olabiliyor. Yayınevinin ve bilhassa de editörümün önemli katkılarıyla metnin sonuna eklenen hoş harita da bu görselliği tamamladı.
Kitabın sonunda değindiğiniz “hadis edebiyatı” diye bir kavram var, nedir bu?
Hadis Edebiyatı, Hadis disiplini çerçevesinde kaleme alınan alt çeşitleri söz eden bir şemsiye kavram. Buhârî, Müslim üzere âlimlerin hadis metinlerini derleyen kitapları, onları açıklayan şerh kitapları, hadislerin doğruluğunu tespit için yazılan metodoloji/usul kitapları, râvilerin biyografilerini inceleyen eserler ve daha bir epeyce yazın daima Hadis Edebiyatının alt cinsleridir. Doğal olarak her bir kitabın ve tıbbın bir ortaya çıkış serüveni vardır. Bir kitap, yazıldığı art plan etraflıca bilindiği takdirde daha gerçek anlaşılabilecktir. Râvi’de de bu üzere alt tiplere birtakım atıflar ve onları ortaya çıkaran ilmî ve toplumsal olgulara kimi atıflar yapılıyor.
Roman ve akademik araştırma içinde gidip gelen bir metin yazma fikri nereden çıktı?
Aslında her eser bir gereksinimin, hatta icbarın kararı. Râvi de o denli. yıllardır öğrencilerime sorduğum ve kitabın sonuna da eklediğim standart bir soru var. O soruya hoş bir karşılık verip yeterli bir puan almak lakin Hadis Tarihi dersinde on üç hafta boyunca anlattığım bir epeyce hususu yan yana düşünmekle mümkün. Bundan dolayı birtakım yeterli yanıtlar aldıysam da muhtemelen 500-600 imtihan kâğıdı içerisinde tam olarak istediğim kâğıdı şu ana kadar sanırım yalnızca 4-5 öğrencim verdi. Bu durum ilgili soruya bir anlatı metni ile yanıt verilip verilemeyeceği problemini gündemime soktu. Yani bir manada kendimi, kendi sorumla sınamak istedim. Fakat bu biçimde bir eser yazma fikrinin daha uzun bir art planı olduğunu belirtmeliyim. Tarih boyunca sünnetin mahiyeti ve anlaşılması konusunda farklı görüşler olmuşsa da sanırım sünnet hiç bir vakit çağdaş devirdeki üzere bir prestij kaybına uğramadı. Alaylı ve mektepli çeşitli hocaların birtakım telaffuzları bilhassa daha düşük eğitimli yahut dinî eğitimi kâfi olmayan kimselerin zihinlerinde Hz. Peygamber’in sünneti etrafında biroldukça soru meydana getirdi. Sünnetin tüm İslâm coğrafyasını kaynaştıran/birbiriyle irtibatlandıran otoritesi sarsıldı. Akademik bir metinle yaygın okuyucu kitlesinin bu üzere sıkıntılarını kâfi oranda gidermenin mümkün olmayışı bu üslup bir orta metnin kaleme alınmasını gerektirdi aslında. Kanaatimce hadise/sünnete dair yalnızca düzgün bir tarih anlatısı yapıldığında bile aslında sanal olan ve önemli bir birikime dayanmayan bir hayli soru çarçabuk cevaplanabilir. Râvi’nin bu gereksinimi bir ölçüde gidermesini umuyorum.
AKADEMİK LAKİN KURGUSAL DA
Bir akademisyen, bir hoca olarak didaktik bir lisandan çıkarak bildiklerinizi okuyucuya bir kurmaca içerisinde vermek nasıldı? Sizi zorladı mı?
Ravi, Muhammed Enes Topgül, Ketebe Yayınları, Ekim 2021, 200 sayfa.
Doğal olarak güç bir uğraş oldu. Akademik yazım yükümlülükleri ötürüsıyla her geçen gün insanın kalemi biraz daha paslanıyor, üslubu biraz daha köreliyor. Aslında yazıyorsunuz fakat akademik üslup özgür bir yazım şekline pek müsaade etmiyor. Yarı akademik metinler, köşe yazıları, deneme, günlük, şiir üzere ek yazı meşgaleleriniz yoksa durum daha da vahim bir hâl alıyor. Râvi’yi yazarken edebî okumalarımın işimi rahatlatacağını öngörüyordum fakat nasıl bir kurguyla metni sunacağım üzerinde uzunca düşündüm, yakınlarımla müzakereler yaptım. İşin Hadis İlmi ile ilgili kısmında doğal olarak zorlanmadım. Metnin öğreticilik maksadı ile yaygın kitle içindeki irtibatı sağlamak ismine ise postmodern bir anlatı stili daha fonksiyonel olabilirdi. Oldu üzere de. bir daha de metnin didaktik yerleri var ve onları okuyucuyu yormadan daha okunur kılmak için de birtakım arayışlar gidildi.
Öyküdeki râvi güçlü bir tüccarın oğlu ve devirdeki bir hayli râviye göre daha rahat koşullarda seyahat ediyor, başlarda biraz da isteksiz üzere…
Aslında niyet problemi her insanın en temel kederlerinden biri. İnsan olarak “olmak” ile “-mış üzere yapmak” içinde bir yerde, araftayız ekseriyetle. Bilgi talebi, Allah isteği için ilim yoluna girmek de bu biçimde. Kitabın başlarında râvi kendisini niyet bakımından daima sorguluyor. Lakin çalışma temposu ve samimiyeti kararında bir epey hadis âlimi üzere yalnızca Allah isteği için hadis peşinde koşma imkânına erişiyor, gönlü ve niyeti istikamet buluyor. söylemiş olduğiniz üzere maddi bakımdan akranlarına bakılırsa daha rahat biri râvi. Babasının forsu ve mali dayanaklarından önemli olarak yararlanıyor. Ne var ki ilim adamı olmak için bunlar kâfi değil. Her vakit hayli daha büyük motivasyonları vardı muhaddislerin: Allah Resûlü’nün sünnetine hizmet ederek Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak. Râvi de ömrü boyunca geçirdiği hayli sayıda badireye karşın bu motivasyonu kaybetmiyor ve birinci sınıf bir muhaddis olarak faaliyetlerini sürdürüyor. Onun erken ilim yıllarının tersine muhaddislerin geneli elinin emeğini yiyen kimselerdi. Hem mesleklerini icra eder birebir vakitte ilmî faaliyetlerini sürdürürlerdi. Onlar için seyahat ilim talebinin yanı sıra ticari imkânlar da doğruyordu. Râvi ise en azından büyük seyahati esnasında bu üzere bir zorlukla hemhâl olmadı. hayatının genelinde ise ticaret ile ilim içinde bir orta yol bulabildi.
ÇİZİMLER DE KULLANDIK
Kitapta metnin ortasına çizimler serpiştirilmiş…
Daha evvel belirttiğim üzere metnin okuyucuyu yormadan gayesini gerçekleştirmesi benim için en sıkıntı eşikti. Bunu temelde iki konuyla sağlamaya çalıştım: Birincisi çerçeve anlatı ve onun metne yansıması haricinde birbiriyle irtibatlı üç farklı öykünün, daha doğrusu râvinin farklı hayat kesitlerinin iç içe geçmiş anlatılarla sunulduğu hareketli bir kurgu. Çağdaş romanların yanı sıra sinema ve dizilerde de bu üzere kurgular çoğunlukla kullanılıyor ve okuyucu bu şekil bir sunuma ister istemez alışkın. İkincisi de görsel materyal. Çağdaş romanda görsel öğeler de kendisine vakit zaman yer buluyor. Ben de ressam dostum Faruk Erçetin’den bu stil bir ricada bulunduğumda sağ olsun beni kırmadı ve güzel/özgün çizimleriyle metni biraz daha cazip hâle getirdi. kimi vakit birbirini hakikat yerlerden yakalayan birkaç sıradan çizgi, sayfalarca yazıdan daha tesirli olabiliyor. Yayınevinin ve bilhassa de editörümün önemli katkılarıyla metnin sonuna eklenen hoş harita da bu görselliği tamamladı.
Kitabın sonunda değindiğiniz “hadis edebiyatı” diye bir kavram var, nedir bu?
Hadis Edebiyatı, Hadis disiplini çerçevesinde kaleme alınan alt çeşitleri söz eden bir şemsiye kavram. Buhârî, Müslim üzere âlimlerin hadis metinlerini derleyen kitapları, onları açıklayan şerh kitapları, hadislerin doğruluğunu tespit için yazılan metodoloji/usul kitapları, râvilerin biyografilerini inceleyen eserler ve daha bir epeyce yazın daima Hadis Edebiyatının alt cinsleridir. Doğal olarak her bir kitabın ve tıbbın bir ortaya çıkış serüveni vardır. Bir kitap, yazıldığı art plan etraflıca bilindiği takdirde daha gerçek anlaşılabilecktir. Râvi’de de bu üzere alt tiplere birtakım atıflar ve onları ortaya çıkaran ilmî ve toplumsal olgulara kimi atıflar yapılıyor.