JoKeR
Active member
İslam tarihinin en değerli alimlerinden biri olan ve günümüzde Avrupa başta olmak üzere bir epey ülkede eğitim müfredatına girerek birfazlaca bilim insanını etkileyen İbn Sina’nın bilimsel görüşleri “Revisiting Ibn Sina’s (Avicenna) Heritage” kitabıyla bir daha yorumlandı. Prof. Dr. Kadircan Keskinbora editörlüğünde hazırlanan kitapta dünyanın çeşitli bölgelerinde yaşayan 15 farklı akademisyen, İbn Sina’nın yüzseneler evvel kaleme aldığı tıp, astronomi, ideoloji ve anatomi üzere alanlardaki bilimsel görüşlerine ışık tutuluyor. Prof. Keskinbora, üç kısmını hazırladığı ve editörlüğünü üstlendiği çalışma ile ilgili, “Bir akademisyen olarak üzerime düşen bu misyonu yerine getirmekten mutluyum” diyor.
İbn Sina
– Bir tıp tabibi olarak hem göz hastalıklarında tıpkı vakitte tıp tarihi ve etiği alanında uzmanlığınız var. Tıp tarihi nereden çıktı?
Tıp tarihine olan ilgim her vakit vardı. bu biçimdelar İstanbul Tıp Fakültesi’nin hocası olan Aslan Terzioğlu’nun da teşviki ve ilgilenmesiyle birlikte 2002 yılında başladığım “Tıp Tarihi ve Tıp Etiği” doktorasını da 2006 yılında tamamladım. 2006 yılından daha sonra iki doktoralı olarak mesleğimi sürdürmeye devam ettim.
YOLLARIMIZ DAİMA KESİŞTİ
– Tıp tarihi ve etiği alanındaki çalışmalarınızda İbn Sina ile yolunuz daima kesişmiş. Sizin için ne söz ediyor?
İbn Sina’ya olan ilgim çabucak hemen tıp fakültesinde okurken başlamıştı. Hacettepe’den 1982 yılında mezun oldum, o sırada yazdığım bir makaleyi TUBİTAK Bilim ve Teknik mecmuasına vermiştim. Makale, fitoterapi ile ilgiliydi. Tıbbi bitkilerin bizim asıl, doğal eczanemiz olduğunu tabir eden ve içerisinde İbn Sina’dan alıntılar olan bir çalışmaydı. Yani resmi bir mecmuada birinci çıkan makalem de İbn Sina ile ilgiliydi. ötürüsıyla 1980’li senelerdan beridir İbn Sina ile olan ilgimiz devam ediyor. Tüm dünya, çeşitli yerlerde ve çeşitli sebeplerde düzenlenen İbn Sina toplantılarına katılıyorum. İbn Sina’yı emin olun Avrupalılar bizden daha düzgün tanıyor, biliyorlar. İbn Sina dendiğinde düğmelerimizi ilikliyoruz ancak gerisi gelmiyor.
– İbn Sina’nın yapıtlarını çeviri etme fikri nasıl oluştu?
Bahçeşehir Üniversitesi’ne geçtiğim vakit kısmın kurucusu dekan hocamız Türker Kılıç’tı. 2013 yılında İbn Sina’nın meşhur “El Kanun Fi’t Tıp” kitabını 1000. yılı sebebiyle Almanya ile ortak olarak iki günlük bir sempozyum düzenledik. Bu sempozyum için Türker Hoca şunu önerdi: El Kanun Fi’t Tıp ile ilgili olduğu için beş ciltten birini Türkçeye çeviri etmeyi. Tabi ki bu epeyce ağır bir iş olacağını söylemiş oldum, onun yerine El Kanun Fi’t Tıp’ın küçük modeli olan “Kanun el-Sağir”i önerdim. Baktığınızda bu küçük modelde de 5 cildi gorebiliyorsunuz. Mevzular ve anlatım sıralaması El Kanun Fi’t Tıp ile tıpatıp tıpkı. Süleymaniye kütüphanesinde el yazısı olarak daha yeterli durumda olan nüshayı çeviri ettik ve sempozyuma katılanlara ikram ettik. Kitap, İbn Sina’ya yakışır halde 3 farklı lisan birlikte basıldı.
AKADEMİSYEN OLARAK ÜZERİME DÜŞENİ YAPTIM
– Türkçe kaynak olarak değil mi?
Evet, orjinal Arapça metni geriye koyduk önde de çevirisi yer aldı. Bu kitabı basıp konuklara verdikten daha sonra aslında büyük ancak eksik bir iş yaptığımızı fark ettim ben. Nasıl eksik bir iş? İngiliz bir bilim adamına Türkçe kitap veriyoruz. Türkçe ve Arapça bilmiyorsa bu sadece kütüphane süsleyen bir kitap olarak kalıyor. bu biçimde bu yapıtı çağın bilim lisanında çeviri etmemiz gerekiyor. bu biçimde vaktimiz kısıtlı olduğu için detaylandıramadım lakin ben bu biçimde yavaş yavaş İngilizceye çeviri edilmesiyle ilgili çalışmalara başladım. bu biçimdece 2015 yılında 3 lisan birlikte basıldı. Akabinde Bahçeşehir Üniversitesi, İsviçre merkezli Peter Lang Yayınevi ile kontrat imzalamıştı. Yayınevine hazırladığımız kitabı önerdim. Eser incelendi ve İngilizce-Arapça olarak basılmasına karar verildi.
– Avrupa’daki üniversitelerin birçoklarında İbn Sina “Avicenna” olarak biliniyor ve okutuluyordu. Pekala Kanun el-Sağir’in çevirisi yapılmamış mıydı?
Latinceye çevirisi epey yapıldı. 13. asırda tekraren hem El Kanun Fı’t Tıp birebir vakitte Eş-Şifâ kiabı da öteki risaleleri de Latinceye çevirildi. Günümüz İngilizcesine de çevirilenleri var ancak tamamı değil. Lakin kısım bölüm risale olarak çevirilen ve incelenen kısımları var.
Eş-Şifâ ve El Kanun Fı’t Tıp pek önemsenen iki büyük yapıtı. Bunlar haricinde da fazlaca yapıtı var. Sayısı 200’ü geçen, 230 ile 270 içinde çeşitli sayılar var. Sayının büyümesinin niçini, risaleleri yani yazdığı küçük kitapçıkları da eser olarak sayılması. Örneğin, kmi araştırmacılar Eş-Şifâ’nın 32, kimisi 20 kitaptan oluştuğunu öne sürüyor. Şu ana kadar 157 tane yapıtın bilindiğini, listelendiğini biliyoruz. Biz de 158. yapıtı çeviri ederek, bu yapıtın hem Türkçe çeviriyle Türkiye’de tıpkı vakitte İngilizce çeviri ile tüm dünyada İbn Sina’nın bilinen bir yapıtı olarak paylaştık. Ben de üzerine düşen bir nazaranvi yerine getirmiş bir akademisyen olarak memnunum.
– Siz de kitapta 3 farklı kısmı kaleme aldınız. Kısımların mevzuları nedir?
Benim yazdığım üç kısım de tıp ile ilgili. Birinci kısımda, “Avrupa’nın ve dünyanın öğretmeni” olarak İbn Sina’nın gerek ideolojide gerek tıpta onun ne kadar faal bir öğretmen olduğunu ortaya koydum. İkinci kısımda ise “Ortaçağ devrinde Avrupa tıp fakültelerinin müfredatında İbn Sina”yı anlattım. Son kısım ise göz hastalıkları ile ilgili yani benim öteki branşım. Göz hastalıklarında İbn Sina’nın fazlaca büyük bir hizmeti var, gerçekten çok büyük bir “kehhal”. Retinanın bir ağ olduğunun farkında ve tıp literatürüne “tabakatül şebekiyye” sözünü kazandıran da odur.
RÖNESANSIN VESİLESİ İSLAM ALİMLERİDİR
– İbn Sina’nı her alanda görüşlerine değer verilmiş bu biçimde…
İbn Sina vefatından daha sonra da kitaplarıyla ve fikirleriyle hayatış ve taraftar bulmuştur. Hatta Avrupa’da “Avicennism” ismiyle bir akım ortaya çıkıyor. “İbn Sina’nın söylemiş olduğine gore”, biçiminde bir öncü girişleri var. İdeolojide de bir ekol. Varoluş ideolojisinin kurucularından birisidir. İbn Sina için Aristo’nun ideolojisini savundu demek sahiden çok büyük haksızlık olur. Aristo’dan çok Platon’un görüşleri ile Plotinos’un görüşlerini İslamize ederek ve İslam dünyasının da görüşlerini katarak epeyce daha üniversal, epey daha kabul bakılırsacek, Allah’ın var olduğunu ve var olması gerektiğini, Allah’ın mecburî varlık olduğunu o kadar hoş anlatmış ki. Hristiyan dünyasının teologları bile kendi sistemlerini bu tesirden alıp, çabucak sonrasında “Bunun kökeninde Aristo vardı, Platon vardı” ile Aristo ve Platon’u İbn Sina’nın yapıtları yardımıyla uyanarak fark ediyorlar. “Rönesan” bir daha doğuş demek, ötürüsıyla onların bu bir daha doğuşlarının vesilesi İbn Sina, Farabi, El-Kindî üzere büyük İslam alimleridir. Lakin en çok İbn Sina… Zira yapıtlarının oldukçaluğu, okunabilirliği ve anlaşılabilirliğinin yüksekliği ve bu yapıtların fazlaca beğenildiği için çabucak Latinceye çevrilmesi niçiniyledir. Matbaanın keşfinden daha sonrasında Avrupa’da en hayli basılan kitabı kestirim edebilirsiniz: İncil. İncil’den daha sonra en çok basılan eser de El Kanun Fı’t Tıp’tır. Bu bilgiyi bir epey yabancı kaynakta gorebilirsiniz.
TIBBIN HÜKÜMDARI İBN SİNA
“İbn Sina’yı resmeden bir İtalyan ressam vardır. Fotoğraf, 1593’te Roma’da basılmış olan Latince El Kanun Fı’t Tıp kitabının birinci sayfasına basılmıştır. Bu fotoğraf, “İbn Sina kimdir?”in yanıtıdır. Fotoğrafta İbn Sina ortada, sağında Hipokrat, solunda Galen bulunur. Ortada bir elinde asa bir elinde küre ve başında taç ile kral olan İbn Sina’dır. Asa, otoriteyi küre ise dünyayı temsil eder. Otorite ve dünya İbn Sina’nın elindedir ve onun tahtı başkalarından daha yüksektir. Her birinin kucağında kendi kitapları vardır. Hipokrat’ın elinde ise kitaptan çok bir tas vardır zira “Corpus Hippocraticum” aslında onun yazdığı bir kitap değil lakin ona atfedilir. ötürüsıyla hepsi alim lakin onların başında taç değil, kendi kepleri var. Fakat İbn Sina’nın başında bir taç var. Hristiyan bir ressam tarafınca bir İslam alimine bu kadar ehemmiyet verilmesi, pahalı bulunması gerçekten kendisinin ne kadar değerli olduğunu ve kendi değerini nasıl ispatladığını gösteriyor. Üstelik bu ispat yaşarken değil o öldükten daha sonra oluyor. Bu durum İbn Sina’nın yapıtlarının ve fikirlerinin ne kadar üstün ve kaliteli olduğunu bir de bunları ne derece yeterli anlattığını gösteriyor.”
Revisiting Ibn Sina’s Heritage
TIBBIN VE TARİHİN ELMASI
– ”İbn Sina’nın Mirasının İzinde”de ise İbn Sina’nın çalışmaları uzman akademisyenler tarafınca bir daha bedellendiriliyor…
“Revisiting Ibn Sina’s Heritage”, benim editörlüğümde büsbütün İngilizce hazırlanmış bir kitap. İslam ideolojisi ve ilahiyat alanında Prof. Dr. Mehmet Bayrakdar, Doç. Dr. Engin Fazilet ve Doç. Dr. Ömer Faruk Erdoğan; bilim tarihi ve ideolojisi alanında Prof. Dr. Esin Kahya, Prof. Dr. Yavuz Unat; müzik alanında Doç. Dr. Ferdi Koç ve Prof. Dr. Hakkı Turabi yer alıyor. beraberinde yurtharicinden da pek epey akademisyen bizimle çalıştı. Ömer Faruk Edoğan’ı kendi yazılarından tanıyordum, “Gazali’nin İbn Sina’ya karşı yaptığı haksızlık” temalı bir çalışmasıyla yer aldı. Engin Fazilet Deizm; Dr. Glen M. Cooper, güzelleşme tıbbı; Yavuz Unat, astronomluğu ve Ahmet Hakkı Turabi müzik teorisyenliği üzerinde durdu. Azerbaycan’dan Prof. Dr. Roida Rzayeva Oktay felsefik ehemmiyetini anlattı. Esin Kahya Hocamız Galen ve İbn Sina içindeki benzerlikleri kaleme alan bir yazı hazırladı.
Ferdi Koç, Cevâmiu’ İlmi’l-Mûsikâ yapıtını deklare etti. Prof. Dr. Dana Baran Hanım, İbn Sina’yı çalışmaları sebebiyle “Tıbbın ve tarihin elması” olarak kıymetlendirdi.
İbn Sina
– Bir tıp tabibi olarak hem göz hastalıklarında tıpkı vakitte tıp tarihi ve etiği alanında uzmanlığınız var. Tıp tarihi nereden çıktı?
Tıp tarihine olan ilgim her vakit vardı. bu biçimdelar İstanbul Tıp Fakültesi’nin hocası olan Aslan Terzioğlu’nun da teşviki ve ilgilenmesiyle birlikte 2002 yılında başladığım “Tıp Tarihi ve Tıp Etiği” doktorasını da 2006 yılında tamamladım. 2006 yılından daha sonra iki doktoralı olarak mesleğimi sürdürmeye devam ettim.
YOLLARIMIZ DAİMA KESİŞTİ
– Tıp tarihi ve etiği alanındaki çalışmalarınızda İbn Sina ile yolunuz daima kesişmiş. Sizin için ne söz ediyor?
İbn Sina’ya olan ilgim çabucak hemen tıp fakültesinde okurken başlamıştı. Hacettepe’den 1982 yılında mezun oldum, o sırada yazdığım bir makaleyi TUBİTAK Bilim ve Teknik mecmuasına vermiştim. Makale, fitoterapi ile ilgiliydi. Tıbbi bitkilerin bizim asıl, doğal eczanemiz olduğunu tabir eden ve içerisinde İbn Sina’dan alıntılar olan bir çalışmaydı. Yani resmi bir mecmuada birinci çıkan makalem de İbn Sina ile ilgiliydi. ötürüsıyla 1980’li senelerdan beridir İbn Sina ile olan ilgimiz devam ediyor. Tüm dünya, çeşitli yerlerde ve çeşitli sebeplerde düzenlenen İbn Sina toplantılarına katılıyorum. İbn Sina’yı emin olun Avrupalılar bizden daha düzgün tanıyor, biliyorlar. İbn Sina dendiğinde düğmelerimizi ilikliyoruz ancak gerisi gelmiyor.
– İbn Sina’nın yapıtlarını çeviri etme fikri nasıl oluştu?
Bahçeşehir Üniversitesi’ne geçtiğim vakit kısmın kurucusu dekan hocamız Türker Kılıç’tı. 2013 yılında İbn Sina’nın meşhur “El Kanun Fi’t Tıp” kitabını 1000. yılı sebebiyle Almanya ile ortak olarak iki günlük bir sempozyum düzenledik. Bu sempozyum için Türker Hoca şunu önerdi: El Kanun Fi’t Tıp ile ilgili olduğu için beş ciltten birini Türkçeye çeviri etmeyi. Tabi ki bu epeyce ağır bir iş olacağını söylemiş oldum, onun yerine El Kanun Fi’t Tıp’ın küçük modeli olan “Kanun el-Sağir”i önerdim. Baktığınızda bu küçük modelde de 5 cildi gorebiliyorsunuz. Mevzular ve anlatım sıralaması El Kanun Fi’t Tıp ile tıpatıp tıpkı. Süleymaniye kütüphanesinde el yazısı olarak daha yeterli durumda olan nüshayı çeviri ettik ve sempozyuma katılanlara ikram ettik. Kitap, İbn Sina’ya yakışır halde 3 farklı lisan birlikte basıldı.
AKADEMİSYEN OLARAK ÜZERİME DÜŞENİ YAPTIM
– Türkçe kaynak olarak değil mi?
Evet, orjinal Arapça metni geriye koyduk önde de çevirisi yer aldı. Bu kitabı basıp konuklara verdikten daha sonra aslında büyük ancak eksik bir iş yaptığımızı fark ettim ben. Nasıl eksik bir iş? İngiliz bir bilim adamına Türkçe kitap veriyoruz. Türkçe ve Arapça bilmiyorsa bu sadece kütüphane süsleyen bir kitap olarak kalıyor. bu biçimde bu yapıtı çağın bilim lisanında çeviri etmemiz gerekiyor. bu biçimde vaktimiz kısıtlı olduğu için detaylandıramadım lakin ben bu biçimde yavaş yavaş İngilizceye çeviri edilmesiyle ilgili çalışmalara başladım. bu biçimdece 2015 yılında 3 lisan birlikte basıldı. Akabinde Bahçeşehir Üniversitesi, İsviçre merkezli Peter Lang Yayınevi ile kontrat imzalamıştı. Yayınevine hazırladığımız kitabı önerdim. Eser incelendi ve İngilizce-Arapça olarak basılmasına karar verildi.
– Avrupa’daki üniversitelerin birçoklarında İbn Sina “Avicenna” olarak biliniyor ve okutuluyordu. Pekala Kanun el-Sağir’in çevirisi yapılmamış mıydı?
Latinceye çevirisi epey yapıldı. 13. asırda tekraren hem El Kanun Fı’t Tıp birebir vakitte Eş-Şifâ kiabı da öteki risaleleri de Latinceye çevirildi. Günümüz İngilizcesine de çevirilenleri var ancak tamamı değil. Lakin kısım bölüm risale olarak çevirilen ve incelenen kısımları var.
Eş-Şifâ ve El Kanun Fı’t Tıp pek önemsenen iki büyük yapıtı. Bunlar haricinde da fazlaca yapıtı var. Sayısı 200’ü geçen, 230 ile 270 içinde çeşitli sayılar var. Sayının büyümesinin niçini, risaleleri yani yazdığı küçük kitapçıkları da eser olarak sayılması. Örneğin, kmi araştırmacılar Eş-Şifâ’nın 32, kimisi 20 kitaptan oluştuğunu öne sürüyor. Şu ana kadar 157 tane yapıtın bilindiğini, listelendiğini biliyoruz. Biz de 158. yapıtı çeviri ederek, bu yapıtın hem Türkçe çeviriyle Türkiye’de tıpkı vakitte İngilizce çeviri ile tüm dünyada İbn Sina’nın bilinen bir yapıtı olarak paylaştık. Ben de üzerine düşen bir nazaranvi yerine getirmiş bir akademisyen olarak memnunum.
– Siz de kitapta 3 farklı kısmı kaleme aldınız. Kısımların mevzuları nedir?
Benim yazdığım üç kısım de tıp ile ilgili. Birinci kısımda, “Avrupa’nın ve dünyanın öğretmeni” olarak İbn Sina’nın gerek ideolojide gerek tıpta onun ne kadar faal bir öğretmen olduğunu ortaya koydum. İkinci kısımda ise “Ortaçağ devrinde Avrupa tıp fakültelerinin müfredatında İbn Sina”yı anlattım. Son kısım ise göz hastalıkları ile ilgili yani benim öteki branşım. Göz hastalıklarında İbn Sina’nın fazlaca büyük bir hizmeti var, gerçekten çok büyük bir “kehhal”. Retinanın bir ağ olduğunun farkında ve tıp literatürüne “tabakatül şebekiyye” sözünü kazandıran da odur.
RÖNESANSIN VESİLESİ İSLAM ALİMLERİDİR
– İbn Sina’nı her alanda görüşlerine değer verilmiş bu biçimde…
İbn Sina vefatından daha sonra da kitaplarıyla ve fikirleriyle hayatış ve taraftar bulmuştur. Hatta Avrupa’da “Avicennism” ismiyle bir akım ortaya çıkıyor. “İbn Sina’nın söylemiş olduğine gore”, biçiminde bir öncü girişleri var. İdeolojide de bir ekol. Varoluş ideolojisinin kurucularından birisidir. İbn Sina için Aristo’nun ideolojisini savundu demek sahiden çok büyük haksızlık olur. Aristo’dan çok Platon’un görüşleri ile Plotinos’un görüşlerini İslamize ederek ve İslam dünyasının da görüşlerini katarak epeyce daha üniversal, epey daha kabul bakılırsacek, Allah’ın var olduğunu ve var olması gerektiğini, Allah’ın mecburî varlık olduğunu o kadar hoş anlatmış ki. Hristiyan dünyasının teologları bile kendi sistemlerini bu tesirden alıp, çabucak sonrasında “Bunun kökeninde Aristo vardı, Platon vardı” ile Aristo ve Platon’u İbn Sina’nın yapıtları yardımıyla uyanarak fark ediyorlar. “Rönesan” bir daha doğuş demek, ötürüsıyla onların bu bir daha doğuşlarının vesilesi İbn Sina, Farabi, El-Kindî üzere büyük İslam alimleridir. Lakin en çok İbn Sina… Zira yapıtlarının oldukçaluğu, okunabilirliği ve anlaşılabilirliğinin yüksekliği ve bu yapıtların fazlaca beğenildiği için çabucak Latinceye çevrilmesi niçiniyledir. Matbaanın keşfinden daha sonrasında Avrupa’da en hayli basılan kitabı kestirim edebilirsiniz: İncil. İncil’den daha sonra en çok basılan eser de El Kanun Fı’t Tıp’tır. Bu bilgiyi bir epey yabancı kaynakta gorebilirsiniz.
TIBBIN HÜKÜMDARI İBN SİNA
“İbn Sina’yı resmeden bir İtalyan ressam vardır. Fotoğraf, 1593’te Roma’da basılmış olan Latince El Kanun Fı’t Tıp kitabının birinci sayfasına basılmıştır. Bu fotoğraf, “İbn Sina kimdir?”in yanıtıdır. Fotoğrafta İbn Sina ortada, sağında Hipokrat, solunda Galen bulunur. Ortada bir elinde asa bir elinde küre ve başında taç ile kral olan İbn Sina’dır. Asa, otoriteyi küre ise dünyayı temsil eder. Otorite ve dünya İbn Sina’nın elindedir ve onun tahtı başkalarından daha yüksektir. Her birinin kucağında kendi kitapları vardır. Hipokrat’ın elinde ise kitaptan çok bir tas vardır zira “Corpus Hippocraticum” aslında onun yazdığı bir kitap değil lakin ona atfedilir. ötürüsıyla hepsi alim lakin onların başında taç değil, kendi kepleri var. Fakat İbn Sina’nın başında bir taç var. Hristiyan bir ressam tarafınca bir İslam alimine bu kadar ehemmiyet verilmesi, pahalı bulunması gerçekten kendisinin ne kadar değerli olduğunu ve kendi değerini nasıl ispatladığını gösteriyor. Üstelik bu ispat yaşarken değil o öldükten daha sonra oluyor. Bu durum İbn Sina’nın yapıtlarının ve fikirlerinin ne kadar üstün ve kaliteli olduğunu bir de bunları ne derece yeterli anlattığını gösteriyor.”
Revisiting Ibn Sina’s Heritage
TIBBIN VE TARİHİN ELMASI
– ”İbn Sina’nın Mirasının İzinde”de ise İbn Sina’nın çalışmaları uzman akademisyenler tarafınca bir daha bedellendiriliyor…
“Revisiting Ibn Sina’s Heritage”, benim editörlüğümde büsbütün İngilizce hazırlanmış bir kitap. İslam ideolojisi ve ilahiyat alanında Prof. Dr. Mehmet Bayrakdar, Doç. Dr. Engin Fazilet ve Doç. Dr. Ömer Faruk Erdoğan; bilim tarihi ve ideolojisi alanında Prof. Dr. Esin Kahya, Prof. Dr. Yavuz Unat; müzik alanında Doç. Dr. Ferdi Koç ve Prof. Dr. Hakkı Turabi yer alıyor. beraberinde yurtharicinden da pek epey akademisyen bizimle çalıştı. Ömer Faruk Edoğan’ı kendi yazılarından tanıyordum, “Gazali’nin İbn Sina’ya karşı yaptığı haksızlık” temalı bir çalışmasıyla yer aldı. Engin Fazilet Deizm; Dr. Glen M. Cooper, güzelleşme tıbbı; Yavuz Unat, astronomluğu ve Ahmet Hakkı Turabi müzik teorisyenliği üzerinde durdu. Azerbaycan’dan Prof. Dr. Roida Rzayeva Oktay felsefik ehemmiyetini anlattı. Esin Kahya Hocamız Galen ve İbn Sina içindeki benzerlikleri kaleme alan bir yazı hazırladı.
Ferdi Koç, Cevâmiu’ İlmi’l-Mûsikâ yapıtını deklare etti. Prof. Dr. Dana Baran Hanım, İbn Sina’yı çalışmaları sebebiyle “Tıbbın ve tarihin elması” olarak kıymetlendirdi.