JoKeR
Active member
Kitapların mukadderatı vardır ve olağan olarak yazıların da..
Şair İbrahim Yolalan’ın şiirlerini topladığı Göç Defteri, Ülke Kitapları’nca yayımlanmıştı. Bu kitabı, geçen yıl Dergâh Yayınları’ndan çıkan Teslim takip etti.
Birinci okuduğumda şu notu düşmüşüm kitabın kenarına: İmgelerle donanmış bir kale kurmuş kendine. Şiiri de orada hapiste!.
Yolalan’ın ‘saklı’ şiirini okumak için âdeta kelamlık gerekiyor. Soran, irdeleyen, anlamaya çalışan okur istiyor. Bunu, “… muharririn nazaranvi okuyucuya eğilmek değildir. Okuyucunun bakılırsavi muharrire yükselmektir” diyerek açık ediyor..
İbrahim bir ‘göç şairi’dir, göçmendir. Onun göçüşü dolmak ve durulmak için dışarıdan içe, yokluğa, çaresizliğe, suskunluğa, ‘ben’e doğrudur. “… göçlerin kaydıdır defterimde yazanlar” diyor şiiri için. bu biçimde O’nun şiirini manaya noktasında ‘şahsî’ yürüyüşüne daha dikkatli bakmak durumundayız!.
Kente ve çocuğa özel bir ilgisi var. Kitapta yeralan 15’e yakın şiirde bu ikisiyle müsabakamız bunu açıkca gösteriyor. Yürüyüşünde kentler, denizler, dağlar, taşlar ve kuyular aşan şair, bir çocukla göz hizasında buluşunca, onunla konuşup, onu dinler; birlikte halleşip ağlaşırlar. Şöyle der: “karayım karasın/boynumuz ipte” (s. 27). Kent var ise olağan olarak dağ, taş, deniz, yağmur, kuyu, küf, nar, pas, iyot… da olacak. Putlar üzerimize üzerimize yürüyecek, Hud Yüzonyedi, Rad Onbir bir türlü anlaşılamayacak, bayanlar -çoğu- taraf bilmeyecek, ateş kıyam edecek, su yakacak. Heybemiz kabarık görünüyorsa sakın aldanma. Eni-konu yenilmişlikler ve “ağlayabilsek bitecekti seferimiz” (s. 9).
Göç Defteri, İbrahim Yolalan, Ülke Kitapları
İbrahim’in sair şair, muharrir ve felsefecilere ‘açık’ bir şiiri var. O, alıntılamaktan veyahut işaret etmekten çekinmiyor. Bunu yaparken kendi kurduğu ‘ölçü’nün dışına taşmıyor.
Renk skalası dar. Şiirindeki genişlik biraz da bu darlıkta gizli. Kitabında, topu topu yedi-sekiz renk var: Mor, kızıl, al, yeşil, kara, gri ve beyaz.
Lisanı yaşatmaya/diriltmeye yönelik gayretleri görmezden gelinemez. Çerçi, çengi, fışkın, hamaylı, hamiş, hurufat, muhal ve soyka üzere sözler bir hassasiyet çerçevesinde şiirin lisanına girmiş. Bu tercihin ‘imge’yle birleşip okuru ‘zor anlaşılırlıkla’ karşı karşıya bırakma tehlikesi her vakit var. Tespitim şu: Şuurlu yapılmış bir tercih!. Öbür yandan, değişik imla anlayışı ve bundaki ısrarı, ‘imlanın dar kalıplarına hapsolmak’ istemediğini gösteriyor.
Şair, başlık seçiminde kendini sınırlamıyor. 35 ve 36. sayfadaki şiirlerin başlıkları aslına bakarsanız şiir. yine oyununu, seslerle oynamayı seviyor. Bu, şiirin müzikaalite gücünü yükseltip okuru derin ‘felsefî’ ortamdan uzaklaştırıyor. İstikrar sağlanıyor demek daha gerçek. Birkaç misalle açalım kelamı: “.. kara budun ey kararmış budun..” (s. 13) – “ ey kızılı nar eden yaradanım.. (kızıl ve nar)” (s. 17) – “ikindide iki servi…” (s. 21) – “kar üstünde nar kırıp…” (s. 24) – “.. karayım karasın..” (s. 27) – “hançerendeki … hançer ..” (s. 28) – “… kuşku kuyusunun ..” (s. 30) – “.. kalbimi yar ey yar..” (s. 38).
Yolalan şiirinde öne çıkan ögeleri sıralasak, ‘çağa tanıklık’ı birinci sıralara yerleştirebiliriz. Bölümünü resmediyor ve fotoğraftaki bütün ögeleri felsefi duruşuyla besleyerek şiire katıyor. Eleştiriyor, yeriyor, karşı çıkıyor, ağlıyor ve gülüyor. Bunu bakılırsabilmek için Göç Defteri’ndeki rastgele bir şiire bakmak kâfi. Kayıp Hırka İlanı (s. 13), Muhacir (s. 24), Melon Şapkalı Şizofren Ressamın Yere Değmeyen Alnının Resmi (s. 35) ve Şey Ustam (s. 39) bunların en dikkat çekenleri.
Bunun yanında Karmaşa (s. 29) başlıklı şiiri ise yükselen hatta neredeyse ‘en uca’ varacak seviyeye ulaşan bir soyutluk içermesiyle dikkat çekiyor!.
Hoş şu biçimdeyişleri var, müzikalitesi yüksek mısralar: “sözcüklere göç edip büyüttük kibrimizi” (s. 9), “maliyeti tasa olan/sözler biriktirdim ..” (s. 12), “bir bayram aradım çocuklarda” (s. 13), “gözlerim mağlup ordular kışlağı” (s. 15), “kalbimin yerlisiyim/başkaca yurt bilmem” (s. 15), “güle sırtını dayama şair” (s. 22), “kirli bir gülüş mü vardı güya yakamda” (s. 39).
Hasılı kelâm, “sahibim yüreğime sahip ol” (s.40).
Kelam uçar yazı kalır
Yazıişlerinde oturmuş, elime yeni geçen Göl İnsanları’nı (Kemal Tahir, Adam Yayıncılık, 1982) karıştırıyordum. Art kapağı incelerken Genel Yayın Direktörümüz Hüseyin Likoğlu geldi, merhabalaştıktan daha sonra, “Abi daima okuyorsun, biraz da yazsan olmaz mı” dedi. “Olur” dedim, “Yazalım.” bu biçimdelikle Okuma Notları’na başladık. Emeği geçen herkese şimdiden teşekkürler. Uğraş bizden, tevfik Mevlâ’dan..
Cengiz Han’a Küsen Bulut ve bir daha Aytmatov
Kaç yıl önceydi hatırlamıyorum. Bir sabah gazetenin önünde Nusret Özcan Abi’yle karşılaştım. Evvel sakalını sıvazladı daha sonra ceket cebinden bir kitap çıkarıp uzattı. “Bunu oku, epeyce seveceksin!.”
İncecik bir kitap. Cengiz Han’a Küsen Bulut. (Ötüken Neşriyat, 1997). O akşam okudum ve gerçekten hayli sevdim. Esir Kuttubayev’in mecbur bırakıldığı tren seyahatinde, Boranlı İstasyonu’ndan geçecek olması ve geçiş sırasında eşi Zarife ve çocuklarını bakılırsabilme umudunun aktarıldığı acıklı sahne epeyce şeyi özetliyordu.
Aytmatov külliyatı Ketebe Yayınları tarafınca tekrar basıldı. Geçenlerde Ketebe’de çalışan Güner Demircan’dan bu enfes kitabın yeni baskısını aldım ve Ötüken çevrisiyle karşılaştırarak okudum. İki çeviri içinde besbelli farklar var. Ketebe çevirisini daha ayrıntılı ve sıcak buldum. Tek şikayet uzun tutulmuş cümlelerden.
Ötüken’in neşrettiği Aytmatov külliyatında önüç kitap vardı. Ketebe’den çıkan Aytmatov külliyatı ise onbeş kitaptan oluşuyor. Ketebe listeye Cengiz Han’a Küsen Bulut ve Birinci Öğretmenim’i de eklemiş. Bu ikisinden birincisini her insanın, ikincisini ise öğretmen ve öğrencilerin kesinlikle okuması gerek!..
Ketebe Genel Yayın Direktörü Furkan Çalışkan, bir konuşmasında, “Okurlarımız Aytmatov’un denemeleri, hikayeleri, romanları, eleştirel metinleri ve çocuk kitapları dahil tüm yapıtlarına ulaşılabilecek” muştusunu vermişti. Öyleyse, yeni çeviri, yeni edisyon ve enfes kapaklarla okura sunulan külliyat, muharririn daha evvel Türkçe’de hiç yayımlanmamış yapıtları de neşredilerek zenginleştirilecek.
Bekliyoruz!..
Okuyalım-Okutalım…
Okurumuza üç kitap tavsiyem var. (Unutmadan, tavsiyeler büsbütün ‘kişisel’dir!).
Birincinin bir roman. Dünya Nimeti, Knut Hamsun, Timaş Yayınları. (Bu kitaptan evvel, okumamışsanız Mustafa Kutlu’nun Beyhude Ömrüm’ünü kesinlikle okuyun.)
İkinci eser de roman: İnsanın Acayip Kısa Tarihi, Güray Süngü, Ketebe Yayınları.
Üçüncü sırada şiir var: Bütün Şiirleri, Kemal Sayar, Kapı Yayınları.
Ve yeni çıkan bir mecmua: Genç Motto.
Şair İbrahim Yolalan’ın şiirlerini topladığı Göç Defteri, Ülke Kitapları’nca yayımlanmıştı. Bu kitabı, geçen yıl Dergâh Yayınları’ndan çıkan Teslim takip etti.
Birinci okuduğumda şu notu düşmüşüm kitabın kenarına: İmgelerle donanmış bir kale kurmuş kendine. Şiiri de orada hapiste!.
Yolalan’ın ‘saklı’ şiirini okumak için âdeta kelamlık gerekiyor. Soran, irdeleyen, anlamaya çalışan okur istiyor. Bunu, “… muharririn nazaranvi okuyucuya eğilmek değildir. Okuyucunun bakılırsavi muharrire yükselmektir” diyerek açık ediyor..
İbrahim bir ‘göç şairi’dir, göçmendir. Onun göçüşü dolmak ve durulmak için dışarıdan içe, yokluğa, çaresizliğe, suskunluğa, ‘ben’e doğrudur. “… göçlerin kaydıdır defterimde yazanlar” diyor şiiri için. bu biçimde O’nun şiirini manaya noktasında ‘şahsî’ yürüyüşüne daha dikkatli bakmak durumundayız!.
Kente ve çocuğa özel bir ilgisi var. Kitapta yeralan 15’e yakın şiirde bu ikisiyle müsabakamız bunu açıkca gösteriyor. Yürüyüşünde kentler, denizler, dağlar, taşlar ve kuyular aşan şair, bir çocukla göz hizasında buluşunca, onunla konuşup, onu dinler; birlikte halleşip ağlaşırlar. Şöyle der: “karayım karasın/boynumuz ipte” (s. 27). Kent var ise olağan olarak dağ, taş, deniz, yağmur, kuyu, küf, nar, pas, iyot… da olacak. Putlar üzerimize üzerimize yürüyecek, Hud Yüzonyedi, Rad Onbir bir türlü anlaşılamayacak, bayanlar -çoğu- taraf bilmeyecek, ateş kıyam edecek, su yakacak. Heybemiz kabarık görünüyorsa sakın aldanma. Eni-konu yenilmişlikler ve “ağlayabilsek bitecekti seferimiz” (s. 9).
Göç Defteri, İbrahim Yolalan, Ülke Kitapları
İbrahim’in sair şair, muharrir ve felsefecilere ‘açık’ bir şiiri var. O, alıntılamaktan veyahut işaret etmekten çekinmiyor. Bunu yaparken kendi kurduğu ‘ölçü’nün dışına taşmıyor.
Renk skalası dar. Şiirindeki genişlik biraz da bu darlıkta gizli. Kitabında, topu topu yedi-sekiz renk var: Mor, kızıl, al, yeşil, kara, gri ve beyaz.
Lisanı yaşatmaya/diriltmeye yönelik gayretleri görmezden gelinemez. Çerçi, çengi, fışkın, hamaylı, hamiş, hurufat, muhal ve soyka üzere sözler bir hassasiyet çerçevesinde şiirin lisanına girmiş. Bu tercihin ‘imge’yle birleşip okuru ‘zor anlaşılırlıkla’ karşı karşıya bırakma tehlikesi her vakit var. Tespitim şu: Şuurlu yapılmış bir tercih!. Öbür yandan, değişik imla anlayışı ve bundaki ısrarı, ‘imlanın dar kalıplarına hapsolmak’ istemediğini gösteriyor.
Şair, başlık seçiminde kendini sınırlamıyor. 35 ve 36. sayfadaki şiirlerin başlıkları aslına bakarsanız şiir. yine oyununu, seslerle oynamayı seviyor. Bu, şiirin müzikaalite gücünü yükseltip okuru derin ‘felsefî’ ortamdan uzaklaştırıyor. İstikrar sağlanıyor demek daha gerçek. Birkaç misalle açalım kelamı: “.. kara budun ey kararmış budun..” (s. 13) – “ ey kızılı nar eden yaradanım.. (kızıl ve nar)” (s. 17) – “ikindide iki servi…” (s. 21) – “kar üstünde nar kırıp…” (s. 24) – “.. karayım karasın..” (s. 27) – “hançerendeki … hançer ..” (s. 28) – “… kuşku kuyusunun ..” (s. 30) – “.. kalbimi yar ey yar..” (s. 38).
Yolalan şiirinde öne çıkan ögeleri sıralasak, ‘çağa tanıklık’ı birinci sıralara yerleştirebiliriz. Bölümünü resmediyor ve fotoğraftaki bütün ögeleri felsefi duruşuyla besleyerek şiire katıyor. Eleştiriyor, yeriyor, karşı çıkıyor, ağlıyor ve gülüyor. Bunu bakılırsabilmek için Göç Defteri’ndeki rastgele bir şiire bakmak kâfi. Kayıp Hırka İlanı (s. 13), Muhacir (s. 24), Melon Şapkalı Şizofren Ressamın Yere Değmeyen Alnının Resmi (s. 35) ve Şey Ustam (s. 39) bunların en dikkat çekenleri.
Bunun yanında Karmaşa (s. 29) başlıklı şiiri ise yükselen hatta neredeyse ‘en uca’ varacak seviyeye ulaşan bir soyutluk içermesiyle dikkat çekiyor!.
Hoş şu biçimdeyişleri var, müzikalitesi yüksek mısralar: “sözcüklere göç edip büyüttük kibrimizi” (s. 9), “maliyeti tasa olan/sözler biriktirdim ..” (s. 12), “bir bayram aradım çocuklarda” (s. 13), “gözlerim mağlup ordular kışlağı” (s. 15), “kalbimin yerlisiyim/başkaca yurt bilmem” (s. 15), “güle sırtını dayama şair” (s. 22), “kirli bir gülüş mü vardı güya yakamda” (s. 39).
Hasılı kelâm, “sahibim yüreğime sahip ol” (s.40).
Kelam uçar yazı kalır
Yazıişlerinde oturmuş, elime yeni geçen Göl İnsanları’nı (Kemal Tahir, Adam Yayıncılık, 1982) karıştırıyordum. Art kapağı incelerken Genel Yayın Direktörümüz Hüseyin Likoğlu geldi, merhabalaştıktan daha sonra, “Abi daima okuyorsun, biraz da yazsan olmaz mı” dedi. “Olur” dedim, “Yazalım.” bu biçimdelikle Okuma Notları’na başladık. Emeği geçen herkese şimdiden teşekkürler. Uğraş bizden, tevfik Mevlâ’dan..
Cengiz Han’a Küsen Bulut ve bir daha Aytmatov
Kaç yıl önceydi hatırlamıyorum. Bir sabah gazetenin önünde Nusret Özcan Abi’yle karşılaştım. Evvel sakalını sıvazladı daha sonra ceket cebinden bir kitap çıkarıp uzattı. “Bunu oku, epeyce seveceksin!.”
İncecik bir kitap. Cengiz Han’a Küsen Bulut. (Ötüken Neşriyat, 1997). O akşam okudum ve gerçekten hayli sevdim. Esir Kuttubayev’in mecbur bırakıldığı tren seyahatinde, Boranlı İstasyonu’ndan geçecek olması ve geçiş sırasında eşi Zarife ve çocuklarını bakılırsabilme umudunun aktarıldığı acıklı sahne epeyce şeyi özetliyordu.
Aytmatov külliyatı Ketebe Yayınları tarafınca tekrar basıldı. Geçenlerde Ketebe’de çalışan Güner Demircan’dan bu enfes kitabın yeni baskısını aldım ve Ötüken çevrisiyle karşılaştırarak okudum. İki çeviri içinde besbelli farklar var. Ketebe çevirisini daha ayrıntılı ve sıcak buldum. Tek şikayet uzun tutulmuş cümlelerden.
Ötüken’in neşrettiği Aytmatov külliyatında önüç kitap vardı. Ketebe’den çıkan Aytmatov külliyatı ise onbeş kitaptan oluşuyor. Ketebe listeye Cengiz Han’a Küsen Bulut ve Birinci Öğretmenim’i de eklemiş. Bu ikisinden birincisini her insanın, ikincisini ise öğretmen ve öğrencilerin kesinlikle okuması gerek!..
Ketebe Genel Yayın Direktörü Furkan Çalışkan, bir konuşmasında, “Okurlarımız Aytmatov’un denemeleri, hikayeleri, romanları, eleştirel metinleri ve çocuk kitapları dahil tüm yapıtlarına ulaşılabilecek” muştusunu vermişti. Öyleyse, yeni çeviri, yeni edisyon ve enfes kapaklarla okura sunulan külliyat, muharririn daha evvel Türkçe’de hiç yayımlanmamış yapıtları de neşredilerek zenginleştirilecek.
Bekliyoruz!..
Okuyalım-Okutalım…
Okurumuza üç kitap tavsiyem var. (Unutmadan, tavsiyeler büsbütün ‘kişisel’dir!).
Birincinin bir roman. Dünya Nimeti, Knut Hamsun, Timaş Yayınları. (Bu kitaptan evvel, okumamışsanız Mustafa Kutlu’nun Beyhude Ömrüm’ünü kesinlikle okuyun.)
İkinci eser de roman: İnsanın Acayip Kısa Tarihi, Güray Süngü, Ketebe Yayınları.
Üçüncü sırada şiir var: Bütün Şiirleri, Kemal Sayar, Kapı Yayınları.
Ve yeni çıkan bir mecmua: Genç Motto.