JoKeR
Active member
Türkiye’de ve dünyada iklim değişikliğinin, artan hava sıcaklığının, deniz kirliliğinin sosyo-ekonomik boyutları son periyotlarda en epey tartışılan bahislerin başında. Bİzi nasıl bir dünyanın beklediğini bu alanda çalışmalarıyla ismi öne çıkan Prof.Dr. Mikdat Kadıoğlu ile konuştuk.
– Global iklim değişikliğinin niçinleri nelerdir? Bunun dünyaya, insanlığa ne üzere olumsuz tesirleri var?
Maalesef insanlığın son yüz yıl ortasında karada ve suda yaptığı ve hala yapmakta olduğu tahribatın bir kararı olarak toprak ve su ile bir arada havanın da bileşimi kıymetli ölçüde bozuldu. Artık süratle artan sanayi ve yerleşim bölgelerinden çıkan sera gazları ile etraf ve atmosferin büyük ölçüde kirlenmekte ve global ölçekte havanın ısınma eğilimi de giderek artmaktadır. Sonuç olarak, artık insan iklimi, iklim de insanı büyük ölçüde etkiliyor. Bunun sonucunda 3. bin yılda insanlık global iklim değişimi sorunuyla karşı karşıyadır.
Yaklaşık olarak son 150 yıldır gitgide artan ve çok ölçüde tüketilen petrol, kömür ve doğal gaz üzere fosil yakıtları ve arazi örtüsündeki değişimler niçiniyle, büyük ölçüde ziyanlı gaz ve parçacıklar atmosfere salınmaktadır. Bunların sonu olarak, atmosferdeki CO2 ozon (O3)’ü seyrelten kloroflorokarbon (CFC) gazları ve karbondioksit (CO2), metan (CH4) ile diazot monoksit (N2O) üzere sera gazlarının ölçülerinde değerli artışlar olmuştur. Bu artışlardan dolayı atmosferde kuvvetlenen sera süreci de birlikteinde günümüzdeki global iklim değişimi ve global ısınma sorununu ortaya çıkartmıştır.
Özetle, IPCC (Hükümetlerarası İklim Değişimi Paneli) tarafınca 2030 yılı için yapılan senaryolara göre artacak olan mümkün iklimsel tehlikeler (uç meteorolojik olaylar) şunlardır:
Sıcak hava dalgaları
Orman yangınları
Ziraî haşereler
Kuraklık, su kıtlığı ve ziraî rekoltede düşüşler
Şiddetli yağışlar (ani sel ve kent sellerinde artış)
Tropikal fırtınaların, yani tayfunlar sayısı ve şiddeti,
Tarım, agro-kültür, hayvancılık, tatlı su depolamasının üstündeki tesirler,
Sıtma ve malarya üzere hastalıkları taşıyan böceklerin olağanda bulundukları bölgeden çıkarak yayılması.
ETRAF KİRLİLİĞİ ÖNLENMELİ DOĞAL KAYNAKLAR KORUNMALI
– çok ürkütücü bir tablo, pekala ne yapılmalı?
Yiyecek besin ve içecek su kalmadığında öbür bütün sosyo-ekonomik telaşlar anlamsız kalır. Bu niçinle sürdürülebilir gelişme, “gelecek kuşakların gereksinimlerinden fedakârlık etmemelerini sağlayacak biçimde günümüz gereksinimlerinin karşılanması, toplumsal maliyetler de dikkate alınarak vaktinde tedbirlerin alınması ve ahenk çalışmalarının yapılması” biçiminde temel maksat olarak alınmalıdır. Bu bakış acısı ile günümüzde hükümetler tarafınca acil olarak ele alınması gereken kuraklık risk idaresi geliştirilmeli, etraf kirliliği önlenmeli ve doğal kaynaklar korunmalıdır.
SU HAVZALARI TEHLİKE ALTINDA
– Bu durumda yağışlar nasıl seyredecek?
Yağış açısından kıymetli değişiklikler yaşanacak. Bilhassa kış aylarında, Türkiye’nin Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu’yu da kapsayan güney kısmında yüzde 20 ila 50 içinde azalıyor Datalara bakılırsa, bu bölgelerdeki su havzalarımız önemli tehlike altında. Karadeniz bölgemiz ise birebir oranda olmasa da kıymetli ölçüde yağış artışıyla karşı karşıya. Rüzgâr patenlerindeki değişimler güney bölgelerimize nem girişini yavaşlatacak ve yağışın azalmasına sebep olacak. bir daha yağıştaki değişimin bariz olduğu sonbahar mevsiminde ise Güneydoğu ve Doğu Anadolu’nun bir kısmını kapsayan bölgede yüzde 50’yi aşan artışlar beklenmekte. Üst ve Orta Fırat-Dicle havzasını da kapsayan, ülkemizin su-enerji siyasetleri için epey değerli olan, bu bölgesindeki sonbahar mevsimindeki yağış artışının tek başına kıymetlendirilmesi yanlış olabilir. Zira kış mevsiminden kalan yağış bütçesindeki açık ve gelecekteki sıcaklık artışıyla paralel artacak buharlaşma göz önünde bulundurulduğunda, ortaya pek olumlu bir manzara çıkmıyor.
– Yağışlardaki bu değişim neleri olumsuz etkileyecek bu hususta neler yapılmalı?
Kuraklık kentlerde kullanma suyu kıtlığının yanı sıra, ziraî eser ve hidro elektrik üretiminde de büyük düşüşlere yol açabilir. Bu niçinle, su havzalarının ve tarım alanlarının korunması büyük kıymet arz etmektedir. Ayrıyeten kuraklık, ülke ortasında kent hudutlarını aşan sular ile birlikte ülke hudutlarını aşan sularda da büyük kahırlara yol açabilecektir.
Ülkemizde kuraklığın şiddetini yakın bir gelecekte bugünkünden epey daha fazla hissedebileceği açıktır. Bu niçinle, suyun artan değeri göz önünde bulundurularak, ilerideki senelerda, suyun idaresine, kuraklık planlarına, suyun bir daha kullanmasıyla ilgili sistemlerin geliştirilmesi ve sulama tekniklerinin güzelleştirilmesi eforları yoğunluk kazanmalıdır. Akdeniz havzası genelindeki su kaynaklarıyla ilgili bölgesel değişiklikleri belirlemek üzere, bölgesel çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu niçinle, su kaynakları yatırımlarının ve tesislerin planlanması ve işletilmesinde iklim değişiminin kelam konusu tesirlerinin de göz önünde bulundurulması mecburidir.
Sonuç olarak suyun kısıtlı, yağışların birtakım bölgeler haricinde ölçü ve dağılımının sistemsiz olduğu, büyük kentlerde ve ziraî üretimde suyun kısıtlı bulunduğu, içme, kullanma ve sulama suyu kalitesinin gün geçtikçe artan sanayi ve öteki etraf kirlilikleri sonucunda düştüğü ve global ısınma düşünülürse, ülkemizin kuraklığın şiddetini fazlaca yakın bir vakitte bugünkünden epeyce daha fazla hissedeceği açıkça görülmektedir.
GLOBAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE KARŞI NE ÜZERE ÖNLEMLER ALINMALI
“Küresel düşün mahallî hareket et” prensibine uygun olarak, sanayicilerimiz ve iş adamlarımız güç ve su tasarrufu yaparak bu sorunun tahliline ferdi katkıda bulunulması gerekiyor. Ülkemizde aktif güç ve su tasarrufu siyasetleri uygulanmazsa gelecekte büyük güç ve etraf meseleleri ile karşı karşıya kalacağımız katidir. Bu niçinlerden dolayı, iklim değişimini dikkate almak zorunluluktan da öte ülkemizde de büyük bir ihtiyaçtır… Özetle Türkiye’de yapılması gereken çalışmalar şunlardır: Güç verimliliğinin artırılması, yalıtım vb. daha fazla güç tasarrufuna yönelinmesi, Rüzgâr ve Güneş üzere yenilenebilir güç kaynaklarımızın daha epeyce geliştirilmesi, Tarım alanlarına mesken, yol, fabrika, vb. yapmadan, yanlış gübre ve sulama ile gidermeden sürdürülebilir tarımın desteklenmesi, Çöplüklerin kokmaması ve patlamaması ile birlikte atmosferdeki metan gazının artmaması için çöplerden kaynaklanan metan emisyonlarının daha fazla geri kazanılması, Sıhhatimizi da tehlikeye sokan araba, fabrika vb’inden kaynaklanan emisyonların azaltılması, Ormanlar, sulak alanlar vb. üzere sera gazı yutaklarının tam korunması ve yaygınlaştırılması.
İKLİM KRİZİNE KARŞI GÜÇTEN TASARRUF ET
Güçten tasarruf et zira en pak güç kullanılmayan güçtür: Kışın meskeniniz hayli sıcak olunca serinlemek için pencereleri açmayın; kaloriferleri kısın. Isıtıcıyı daha fazla açmak yerine sizi sıcak tutacak giysiler giyin. Güzel bir ısı yalıtımı konutlardaki güç kullanmasını en aza indirmenin birinci yoludur Olağan ampulleri floransan, vb. tasarruflu ampuller ile değiştirin. bu biçimdece yılda 1.5 ton sera gazı üretmemiş olursunuz. Kısa duşlar alın, su da büyük ölçüde güç kullanılarak meskeninize getiriliyor ve ısıtılıyor. Çamaşır makinesini kullanmak için gereğince çamaşırın birikmesini bekleyin. Çamaşırları makinede kurutmak epeyce büyük güç tüketimine yol açar. Fırında bir şey pişerken kapağını açıp büyük güç kayıplarına niye olmayın; fırının penceresinden bakın. Klima kullanmayın. Şayet kullanıyorsanız onu TV, lamba, vb. ısı üreten elektrikli aletlerin yakınına koymayınız. Ayrıyeten ortasında kimse olmayan meskenleri soğutmayın; klimanızı konuta gelmeden yarın saat evvel çalışması için programlamanız kafidir. Öğlen molası sırasında iş yerinizdeki bilgisayarı yahut kullanmadığınız bilgisayarların en azından monitörlerini kapatın. Elektronik, vb. elektrikli aletleri satın alırken “Enerji Yıldızı” ile sertifikalanmış eserleri tercih edin.
ALIŞVERİŞİNİ OLDUĞUN YERDE YAP
Alışverişini olduğun yerde yap! Alışveriş için seyahat etmek sera gazlarını artırır. Ayrıyeten dışarıdan getirilen malların uçak ve kamyonlar ile büyük ölçülerde fosil yakıtları kullanılarak uzun aralar taşındığını unutmayınız.
GÜNEŞ GÜCÜ KULLAN
Mümkün olduğunca güneş gücü kullanın
DAHA AZ VE KISA ARALIKLARDA SEYAHAT ET
Daha az ve kısa aralara seyahat et: Mecburî olmadıkça tatil için hayli uzaklara gitmeyin. Uçak üzere büyük ölçüde fosil yakıtı kullanan araçlar ile seyahat etmekten sakının. Hava yolları şu an global iklim değişimine niye olan sera gazlarının yüzde 3’üne niye olmakta. Hava yollarını kullanan bir yolcunun tren kullanan bir yolcuya nazaran atmosferi 3 kat daha fazla kirletmekte. İş seyahatleri yerine tele-konferans yahut görüntü konferansları tercih edin. Aracınıza binmeyerek büyük bir fark yaratabilirsiniz; konutunuzun etrafında 3 km’lik uzaklıkları yürüyün yahut bisiklete binin. Toplu taşıma araçlarını yahut özel arabaları ortaklaşa kullanın.
AZ TÜKET, YİNE KULAN, GERİ DÖNDÜR
Plastik vb. unsurların kullanmasını ve çöp üretimini azaltın. Bu niçinle, alışverişte aldığınız eserler de çok paketlenmiş olmasın. Camların da tabiatta yok olması 1 milyon yıldan daha uzun bir müddetde mümkün. Bu niçinle camların kesinlikle geri dönüşümle yeniden yine kullanılması gerekir. Alışveriş torbalarınız ve satın aldığınız mamüllerin ambalajları geri dönüşümlü olsun. Çöpleri de asla yakmayın… Karar vericilerine yaz ki iklim değişimi sorununa karşı hassas olduğunuzu bilsinler. Birey olarak burada sırlananları uygulayarak kıymetli bir fark yaratabilirsiniz. O niçinle global iklim değişimi hakkında ki niyetlerinizi gazetelere, belediye liderlerine, milletvekillerine ve hükümet üyelerine bildirin. Güç tasarrufu, ağaç dikme, etraf muhafaza, vb. konularda çalışan sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarına da katılın…
– Global iklim değişikliğinin niçinleri nelerdir? Bunun dünyaya, insanlığa ne üzere olumsuz tesirleri var?
Maalesef insanlığın son yüz yıl ortasında karada ve suda yaptığı ve hala yapmakta olduğu tahribatın bir kararı olarak toprak ve su ile bir arada havanın da bileşimi kıymetli ölçüde bozuldu. Artık süratle artan sanayi ve yerleşim bölgelerinden çıkan sera gazları ile etraf ve atmosferin büyük ölçüde kirlenmekte ve global ölçekte havanın ısınma eğilimi de giderek artmaktadır. Sonuç olarak, artık insan iklimi, iklim de insanı büyük ölçüde etkiliyor. Bunun sonucunda 3. bin yılda insanlık global iklim değişimi sorunuyla karşı karşıyadır.
Yaklaşık olarak son 150 yıldır gitgide artan ve çok ölçüde tüketilen petrol, kömür ve doğal gaz üzere fosil yakıtları ve arazi örtüsündeki değişimler niçiniyle, büyük ölçüde ziyanlı gaz ve parçacıklar atmosfere salınmaktadır. Bunların sonu olarak, atmosferdeki CO2 ozon (O3)’ü seyrelten kloroflorokarbon (CFC) gazları ve karbondioksit (CO2), metan (CH4) ile diazot monoksit (N2O) üzere sera gazlarının ölçülerinde değerli artışlar olmuştur. Bu artışlardan dolayı atmosferde kuvvetlenen sera süreci de birlikteinde günümüzdeki global iklim değişimi ve global ısınma sorununu ortaya çıkartmıştır.
Özetle, IPCC (Hükümetlerarası İklim Değişimi Paneli) tarafınca 2030 yılı için yapılan senaryolara göre artacak olan mümkün iklimsel tehlikeler (uç meteorolojik olaylar) şunlardır:
Sıcak hava dalgaları
Orman yangınları
Ziraî haşereler
Kuraklık, su kıtlığı ve ziraî rekoltede düşüşler
Şiddetli yağışlar (ani sel ve kent sellerinde artış)
Tropikal fırtınaların, yani tayfunlar sayısı ve şiddeti,
Tarım, agro-kültür, hayvancılık, tatlı su depolamasının üstündeki tesirler,
Sıtma ve malarya üzere hastalıkları taşıyan böceklerin olağanda bulundukları bölgeden çıkarak yayılması.
ETRAF KİRLİLİĞİ ÖNLENMELİ DOĞAL KAYNAKLAR KORUNMALI
– çok ürkütücü bir tablo, pekala ne yapılmalı?
Yiyecek besin ve içecek su kalmadığında öbür bütün sosyo-ekonomik telaşlar anlamsız kalır. Bu niçinle sürdürülebilir gelişme, “gelecek kuşakların gereksinimlerinden fedakârlık etmemelerini sağlayacak biçimde günümüz gereksinimlerinin karşılanması, toplumsal maliyetler de dikkate alınarak vaktinde tedbirlerin alınması ve ahenk çalışmalarının yapılması” biçiminde temel maksat olarak alınmalıdır. Bu bakış acısı ile günümüzde hükümetler tarafınca acil olarak ele alınması gereken kuraklık risk idaresi geliştirilmeli, etraf kirliliği önlenmeli ve doğal kaynaklar korunmalıdır.
SU HAVZALARI TEHLİKE ALTINDA
– Bu durumda yağışlar nasıl seyredecek?
Yağış açısından kıymetli değişiklikler yaşanacak. Bilhassa kış aylarında, Türkiye’nin Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu’yu da kapsayan güney kısmında yüzde 20 ila 50 içinde azalıyor Datalara bakılırsa, bu bölgelerdeki su havzalarımız önemli tehlike altında. Karadeniz bölgemiz ise birebir oranda olmasa da kıymetli ölçüde yağış artışıyla karşı karşıya. Rüzgâr patenlerindeki değişimler güney bölgelerimize nem girişini yavaşlatacak ve yağışın azalmasına sebep olacak. bir daha yağıştaki değişimin bariz olduğu sonbahar mevsiminde ise Güneydoğu ve Doğu Anadolu’nun bir kısmını kapsayan bölgede yüzde 50’yi aşan artışlar beklenmekte. Üst ve Orta Fırat-Dicle havzasını da kapsayan, ülkemizin su-enerji siyasetleri için epey değerli olan, bu bölgesindeki sonbahar mevsimindeki yağış artışının tek başına kıymetlendirilmesi yanlış olabilir. Zira kış mevsiminden kalan yağış bütçesindeki açık ve gelecekteki sıcaklık artışıyla paralel artacak buharlaşma göz önünde bulundurulduğunda, ortaya pek olumlu bir manzara çıkmıyor.
– Yağışlardaki bu değişim neleri olumsuz etkileyecek bu hususta neler yapılmalı?
Kuraklık kentlerde kullanma suyu kıtlığının yanı sıra, ziraî eser ve hidro elektrik üretiminde de büyük düşüşlere yol açabilir. Bu niçinle, su havzalarının ve tarım alanlarının korunması büyük kıymet arz etmektedir. Ayrıyeten kuraklık, ülke ortasında kent hudutlarını aşan sular ile birlikte ülke hudutlarını aşan sularda da büyük kahırlara yol açabilecektir.
Ülkemizde kuraklığın şiddetini yakın bir gelecekte bugünkünden epey daha fazla hissedebileceği açıktır. Bu niçinle, suyun artan değeri göz önünde bulundurularak, ilerideki senelerda, suyun idaresine, kuraklık planlarına, suyun bir daha kullanmasıyla ilgili sistemlerin geliştirilmesi ve sulama tekniklerinin güzelleştirilmesi eforları yoğunluk kazanmalıdır. Akdeniz havzası genelindeki su kaynaklarıyla ilgili bölgesel değişiklikleri belirlemek üzere, bölgesel çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu niçinle, su kaynakları yatırımlarının ve tesislerin planlanması ve işletilmesinde iklim değişiminin kelam konusu tesirlerinin de göz önünde bulundurulması mecburidir.
Sonuç olarak suyun kısıtlı, yağışların birtakım bölgeler haricinde ölçü ve dağılımının sistemsiz olduğu, büyük kentlerde ve ziraî üretimde suyun kısıtlı bulunduğu, içme, kullanma ve sulama suyu kalitesinin gün geçtikçe artan sanayi ve öteki etraf kirlilikleri sonucunda düştüğü ve global ısınma düşünülürse, ülkemizin kuraklığın şiddetini fazlaca yakın bir vakitte bugünkünden epeyce daha fazla hissedeceği açıkça görülmektedir.
GLOBAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE KARŞI NE ÜZERE ÖNLEMLER ALINMALI
“Küresel düşün mahallî hareket et” prensibine uygun olarak, sanayicilerimiz ve iş adamlarımız güç ve su tasarrufu yaparak bu sorunun tahliline ferdi katkıda bulunulması gerekiyor. Ülkemizde aktif güç ve su tasarrufu siyasetleri uygulanmazsa gelecekte büyük güç ve etraf meseleleri ile karşı karşıya kalacağımız katidir. Bu niçinlerden dolayı, iklim değişimini dikkate almak zorunluluktan da öte ülkemizde de büyük bir ihtiyaçtır… Özetle Türkiye’de yapılması gereken çalışmalar şunlardır: Güç verimliliğinin artırılması, yalıtım vb. daha fazla güç tasarrufuna yönelinmesi, Rüzgâr ve Güneş üzere yenilenebilir güç kaynaklarımızın daha epeyce geliştirilmesi, Tarım alanlarına mesken, yol, fabrika, vb. yapmadan, yanlış gübre ve sulama ile gidermeden sürdürülebilir tarımın desteklenmesi, Çöplüklerin kokmaması ve patlamaması ile birlikte atmosferdeki metan gazının artmaması için çöplerden kaynaklanan metan emisyonlarının daha fazla geri kazanılması, Sıhhatimizi da tehlikeye sokan araba, fabrika vb’inden kaynaklanan emisyonların azaltılması, Ormanlar, sulak alanlar vb. üzere sera gazı yutaklarının tam korunması ve yaygınlaştırılması.
İKLİM KRİZİNE KARŞI GÜÇTEN TASARRUF ET
Güçten tasarruf et zira en pak güç kullanılmayan güçtür: Kışın meskeniniz hayli sıcak olunca serinlemek için pencereleri açmayın; kaloriferleri kısın. Isıtıcıyı daha fazla açmak yerine sizi sıcak tutacak giysiler giyin. Güzel bir ısı yalıtımı konutlardaki güç kullanmasını en aza indirmenin birinci yoludur Olağan ampulleri floransan, vb. tasarruflu ampuller ile değiştirin. bu biçimdece yılda 1.5 ton sera gazı üretmemiş olursunuz. Kısa duşlar alın, su da büyük ölçüde güç kullanılarak meskeninize getiriliyor ve ısıtılıyor. Çamaşır makinesini kullanmak için gereğince çamaşırın birikmesini bekleyin. Çamaşırları makinede kurutmak epeyce büyük güç tüketimine yol açar. Fırında bir şey pişerken kapağını açıp büyük güç kayıplarına niye olmayın; fırının penceresinden bakın. Klima kullanmayın. Şayet kullanıyorsanız onu TV, lamba, vb. ısı üreten elektrikli aletlerin yakınına koymayınız. Ayrıyeten ortasında kimse olmayan meskenleri soğutmayın; klimanızı konuta gelmeden yarın saat evvel çalışması için programlamanız kafidir. Öğlen molası sırasında iş yerinizdeki bilgisayarı yahut kullanmadığınız bilgisayarların en azından monitörlerini kapatın. Elektronik, vb. elektrikli aletleri satın alırken “Enerji Yıldızı” ile sertifikalanmış eserleri tercih edin.
ALIŞVERİŞİNİ OLDUĞUN YERDE YAP
Alışverişini olduğun yerde yap! Alışveriş için seyahat etmek sera gazlarını artırır. Ayrıyeten dışarıdan getirilen malların uçak ve kamyonlar ile büyük ölçülerde fosil yakıtları kullanılarak uzun aralar taşındığını unutmayınız.
GÜNEŞ GÜCÜ KULLAN
Mümkün olduğunca güneş gücü kullanın
DAHA AZ VE KISA ARALIKLARDA SEYAHAT ET
Daha az ve kısa aralara seyahat et: Mecburî olmadıkça tatil için hayli uzaklara gitmeyin. Uçak üzere büyük ölçüde fosil yakıtı kullanan araçlar ile seyahat etmekten sakının. Hava yolları şu an global iklim değişimine niye olan sera gazlarının yüzde 3’üne niye olmakta. Hava yollarını kullanan bir yolcunun tren kullanan bir yolcuya nazaran atmosferi 3 kat daha fazla kirletmekte. İş seyahatleri yerine tele-konferans yahut görüntü konferansları tercih edin. Aracınıza binmeyerek büyük bir fark yaratabilirsiniz; konutunuzun etrafında 3 km’lik uzaklıkları yürüyün yahut bisiklete binin. Toplu taşıma araçlarını yahut özel arabaları ortaklaşa kullanın.
AZ TÜKET, YİNE KULAN, GERİ DÖNDÜR
Plastik vb. unsurların kullanmasını ve çöp üretimini azaltın. Bu niçinle, alışverişte aldığınız eserler de çok paketlenmiş olmasın. Camların da tabiatta yok olması 1 milyon yıldan daha uzun bir müddetde mümkün. Bu niçinle camların kesinlikle geri dönüşümle yeniden yine kullanılması gerekir. Alışveriş torbalarınız ve satın aldığınız mamüllerin ambalajları geri dönüşümlü olsun. Çöpleri de asla yakmayın… Karar vericilerine yaz ki iklim değişimi sorununa karşı hassas olduğunuzu bilsinler. Birey olarak burada sırlananları uygulayarak kıymetli bir fark yaratabilirsiniz. O niçinle global iklim değişimi hakkında ki niyetlerinizi gazetelere, belediye liderlerine, milletvekillerine ve hükümet üyelerine bildirin. Güç tasarrufu, ağaç dikme, etraf muhafaza, vb. konularda çalışan sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarına da katılın…