İsrail gazı Türkiye için alternatif olabilir mi?

BordoBereli

Genel Mod
Global Mod
Emre Eser

Türkiye’nin güç muhtaçlığını karşılamak için izlediği siyaset çerçevesinde İsrail gazı bir daha gündemde. Daha evvel de vakit zaman gündeme gelen bu bahisteki son çıkışı ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaptı. Ukrayna ziyareti dönüşünde uçakta gazetecilere değerlendirmelerde bulunan Erdoğan, “İsrail doğal gazını ülkemizde kullanırız, kullanmanın ötesinde Avrupa’ya geçişi için de müşterek bir çalışmanın içerisine gireriz. Artık Sayın Herzog’la da inşallah Türkiye ziyaretinde bu mevzular bizim gündemimizde olacak” dedi.

Erdoğan, Arnavutluk ziyareti dönüşünde bir daha uçakta gazetecilere yaptığı kıymetlendirme emsal tabirleri kullanmış ve “Eğer İsrail gazı Avrupa’ya gidecekse bu iş Türkiyesiz olmaz” demişti.

İran’dan gaz akışında yaşanan sorun Türkiye’nin endüstride kullanılan gazı kısmasına niye olmuş ve üretici zora düşmüştü. Bu bakımdan Türkiye’nin güçte kaynak çeşitliliğini arttırması çok değerli. Pekala İsrail gazının kullanılması Türkiye için ne kadar mümkün?

“Çeşitlilik için uygun olabilir”

DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Akdeniz Ülkeleri Güç Şirketleri Birliği (OME) Hidrokarbonlar Müdürü Sohbet Karbuz’a bakılırsa İsrail gazı Türkiye’nin güçte arz güvenliği ve güzergâh çeşitliliğinin güçlenmesi için güzel bir alternatif. Lakin Karbuz, İsrail gazının fiziki olarak Türkiye’ye ulaşmasının önünde epeyce kıymetli maniler olduğuna işaret ediyor.

Doğu Akdeniz Boru Çizgisi yahut bilinen ismiyle Eastmed Boru Sınırı ile İsrail’in Leviathan Gaz Sahası’ndaki gazı Avrupa’ya taşımak istediğini fakat bunun yalnızca masada bir proje olarak kaldığını belirten Karbuz, “Bu projenin gerçekleşmesi aslına bakarsan epey zordu. Fakat Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum Bölümü ve İsrail bunu hükümetler seviyesinde uzun müddet çalıştı. Pekala ne oldu? Leviathan alanının operatör şirketleri bu çizgisi en başından beri hiç desteklemedi. Yani siz ne kadar siyasi ve politik olarak bir duruş sergileseniz de olayın ticari boyutu da epey değerli. Alıcı ve satıcının ortak hali gerekli. Burada satıcı aslına bakarsan yoktu” dedi.

“Şirketlerin tutumuna bakacağız”

İsrail gazının Türkiye’ye taşınması noktasında da tıpkı kuralların geçerli olduğunu hatırlatan Karbuz, “Leviathan gaz alanının operatör şirketlerinin şu an bu gazın işletilmesi için iki alternatifi mevcut. Şirketler bunun üzerine uzun müddettir çalışıyor. Birincisi bir off-shore (açık deniz) çizgisi ile Mısır’daki LNG tesislerine gazı taşımak ikincisi ise bir yüzer LNG tesisi kurmak. Türkiye, işte burada üçüncü bir alternatif olabilir. Bu ticari olarak kıymetlendirilir ve karar verilir. Orada da şirketlerin hali önemli” sözlerini kullandı.

Karbuz, iki ülke içindeki olumlu bağlantıların bu sürece yarar sağlayacağını söylemiş oldu ve şunları ekledi: “Bu destekleyici bir hal olacaktır. Daha evvel iki ülke içindeki yaşanan gerginlikler süreci baltalamıştı. Şirketler görüşemiyordu. Artık bu olumlu hava bu mevzudaki asıl yürütücüler olan şirketlerin görüşmeleri için kapı açacaktır.”

Tüzel ve ticari pürüzler

Bu hususta Türkiye’nin önünde hukuksal, ticari ve politik pürüzler olduğunu anlatan Karbuz’a nazaran Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin hali da İsrail gazının Türkiye’ye taşınması noktasındaki sorunlardan biri. Karbuz’un bu hususta değerlendirmesi ise şöyleki: “Proje için anlaşıldığını, finansman bulunduğunu ve ticari olarak da işlerin yürüdüğünü düşünelim. Gazın Türkiye’ye gelmesi için kurulacak çizginin geçtiği bölgede Güney Kıbrıs Rum Kısmı bir hak savında bulunuyor. Orada tek taraflı olarak bir Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) ilan etti. Boru sınırını geçirmek istediniz, size pürüz olacaktır. sıradan bir örnekle Çevresel Tesir Kıymetlendirme (ÇED) raporu istedi. Ne yapacaksınız. Bu raporu verdiğinizde o ülkeyi tanımış olacaksınız. Diğer meseleler da var ayrıyeten. Yani hukuksal ve politik olarak da İsrail gazının Türkiye ulaşmasının önündeki pürüzler kuvvetli.”

Evvel Türkiye’ye gelmesi gerek

İsrail gazı Avrupa’nın güçteki arz güvenliği için de değerli bir alternatif olarak gösteriliyor. Pekala İsrail gazı, Rus gazına alternatif olarak masaya konabilir mi? Sohbet Karbuz’a bakılırsa evvel bu gazın önündeki pürüzleri aşıp Türkiye’ye gelmesi lazım lakin bir daha de alternatif olması şimdilik mümkün değil.

Türkiye ile İsrail içindeki doğal gaz sınırının fazlaca çetrefilli olduğuna değinen Karbuz, “Bu sınır başarılı olursa Türkiye için fazlaca hoş olur. Leviathan alanının operatör şirketleri için de fazlaca hoş bir opsiyon olur. Fakat kesin olarak satıcıların da projeye takviyesi kural. Satıcılar takviye vermezse gaz olmaz. Gaz şayet olmazsa da boru sınırının bir manası kalmaz. Bu süreçte atlanmaması gereken öteki kıymetli bahis da güç fiyatlarındaki yükseliş. Bu yüksek fiyatlar yeni projeler için tahminen şirketlerin daha iştahlı olmasını sağlayabilir” dedi.

800 milyar metreküpten çok rezerv

İsrail gazı Doğu Akdeniz’deki güç denkleminin en kıymetli kesimlerinden biri. İsrail, 2009 yılında Tamar gaz alanında 280 milyar metreküplük bir gaz rezervi, 2010 yılında ise Leviathan gaz alanında 622 milyar metreküplük bir rezerv bulmuştu. Bu gaz İsrail’in kendi gereksiniminin da ötesinde olduğu için kendine bir pazar bulmak zorundaydı.

birinci vakit içinderda Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum Bölümü ve İsrail bu hususta ortak bir teşebbüs başlatarak Doğu Akdeniz Boru Sınırı yahut bilinen ismiyle Eastmed Boru Sınırı projesi için çalışmalara başladı. Bu sınır İsrail gazını evvel Güney Kıbrıs topraklarına oradan Yunanistan’a taşıyacak ve Avrupa’ya dağıtılacaktı. Lakin yıllar geçmesine karşın epey sayıda milletlerarası toplantı gerçekleşse de bu sınır için bir adım atılmadı. Çünkü bunun en büyük niçinleri sınırın üretim maliyetinin çok fazla olması, güzergahtaki deniz derinliğinin boru çizgisi için tehlikeli olması ve Türkiye’nin bölgedeki varlığı idi. Türkiye’de yakın vakitte Libya ile imzaladığı deniz yetki alanlarının sonlandırılmasına dair muahede ile bu projenin güzergahını kesmiş oldu. Akabinde ABD’de bu projedeki takviyesini çektiğini deklare etti. Projenin maliyeti ise yaklaşık 10 milyar Euro olarak hesaplanmıştı.

Türkiye’ye 61 milyar metreküp gaz girdi

Boru Sınırları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) bilgilerine bakılırsa Türkiye’nin doğal gaz sistemine giren toplam ölçü, 2021’de bundan evvelki yıla nazaran yüzde 23,2 artarak 61 milyar 601 milyon metreküpe yükseldi.

Türkiye’ye giren doğal gaz ölçüsü 2020’de 50 milyar metreküp olarak hesaplanmış, toplam tüketim ölçüsü ise 48 milyar 300 milyon metreküp olarak gerçekleşmişti.

Rusya önder

Güç Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) kasım ayı yayınladığı rapora göre Türkiye’nin doğal gaz ithal ettiği ülkeler ve bu ülkelerin hisseleri şöyleki: Rusya yüzde 32,03, ABD yüzde 16,50, İran yüzde 15,77, Azerbaycan yüzde 12,03, Mısır yüzde 11,58, Trinidad ve Tobago yüzde 1,84, Katar yüzde 1, 75.

Ayrıyeten Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) datalarına göre Türkiye’nin dün (03.02.2022) ürettiği elektriğin yüzde 22’si doğal gazdan karşılandı.
 
Üst