JoKeR
Active member
Abdurrahman Sami Paşa’nın torunu, Abdüllatif Suphi Paşa ile Ülfet Havva bayanın oğlu olarak 1885’te İstanbul Aksaray’da dünyaya gelen Tanrıöver, çocukluk yıllarını büyükbabasının Çamlıca’daki köşkünde ve babasının Fatih’teki konağında geçirdi.
“Namık Kemal” isimli birinci şiiri öbür bir isimle, 1902’de ortalarında amcası Samipaşazade Sezai’nin de bulunduğu Jön Türkler’in Paris’te çıkardığı “Şura-yı Ümmet” mecmuasında yayımlanan Tanrıöver, gençlik senelerında daha fazlaca hamasi manzumeler kaleme aldı.
Altunizade ile Numune-i Terakki idadilerinde eğitim bakılırsan Tanrıöver, 1904’te Galatasaray Mekteb-i Sultanisi’ni bitirdi.
Tanrıöver, 1905-1907 yılları içinde Reji Yönetimi Çeviri Kalemi, Defter-i Hakani Nezareti Mektubi Kalemi mülazımlığı ile Şehremaneti Çeviri Odası’nda çalıştı.
sonrasındasında 1908’de Ayasofya Rüşdiyesi’nde, 1910’da Darülmuallim’inde, 1913 yılındaysa Darülfünun Edebiyat Fakültesi’nde çeşitli dersler veren Tanrıöver, Fecri Ati topluluğu ortasında şair ve eleştirmen olarak yer aldı.
Biroldukca derneğin kuruluşunda yer aldı
Hamdullah Suphi, Balkan Savaşı’ndan daha sonra elden çıkan Edirne ve Trakya topraklarının Osmanlı Devleti’nde kalması için oluşturulan kurulla birlikte 1913’te Berlin ve Petersburg’a gitti.
Türk Derneği, Türk Yurdu Cemiyeti, Türk Ocağı ve Türk Bilgi Derneği üzere kuruluşların faaliyetlerine katılan, Türk ocaklarının başkanlığını yapan Tanrıöver, mayıs 1919’da İzmir’in Yunanlılar tarafınca işgali niçiniyle İstanbul’da düzenlenen protesto mitinglerindeki konuşmalarıyla dikkati çekti.
Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde Saruhan (Manisa) milletvekili olarak nazaranv yapan Tanrıöver, İstanbul’un işgali ve Türk ocaklarının kapatılması üzerine Ankara’ya giderek Ulusal Çaba’ya katıldı.
Tanrıöver, Antalya mebusu olarak 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne girdi ve tıpkı yıl Maarif vekilliğine (Milli Eğitim Bakanlığı) getirildi.
Hakimiyet-i Milliyet gazetesinde 10 Mart 1921 tarihindeki “Maarif Vekili Hamdullah Suphi Beyefendi Efendiyle Mülakat” başlıklı röportajda Tanrıöver, şunları tabir etmişti:
“Asri bir millet olabilmek için bugün muhtaç olduğumuz nimetlerden en başta, kuşku yok, maarif vardır. Maarif konusunda bugüne kadar geri olduğumuzu izaha hacet yok. Müterakki her memlekette efrad ve milletin okumak yazmak bilmeyen, mektep görmeyen kısmı inanılmaz azalmakta, hatta birtakım yerlerde hiçe inmektedir. Binaenaleyh, milletimizin istikbalini düşünen her insanın maarif sorunu ile alakadar olması doğaldır.”
Osmanlı Devleti’nin maarif ile ilgili yaşadığı sıkıntıları ve yanlışları yeni Türk Devleti’nin yaşamaması için ağır efor sarf eden Hamdullah Suphi Beyefendi, maarif siyasetinin ana sınırları hakkında neler düşündüğü sorusuna ise şu karşılığı vermişti:
“Şimdiye kadar memlekette az epey ilmin intişarına yardım etmiş olan maarif teşkilatımızın bence en aşikâr başlı sıfatı külliyen nazari olması ve yalnız ‘Efendi’ yetiştirmesidir. Biz, halkın kendi terbiyesinde mevcut olan asr-ı dide bir aslı nazar-ı dikkate alırsak müspet ve ameli yolu, daha doğrusu, maarifimizin en gerçek istikameti bulmuş olacağız. Çiftçinin oğlu, çobanın oğlu, esnafın oğlu sadece tecrübi ve an’anevi bir terbiye ile çiftçi, çoban ve esnaf yetişir.
Mekteplerimiz emekçi yetiştirecektir ve maarifimizin amacı, memleketin evladını, memleketin istihsaline teşrik etmek ve bu istihsali masarif, uygar tekamüle mazhar etmek suretiyle destek ve tevsi eylemektir.
Memleket çocuklarını hür mesleklere isal edecek üç beş sultanımız ve birtakım mekatib-i aliyyemiz bir tarafa bırakılırsa bütün mekatib-i ibtidaiyyemizin ve taliyemizin hedef-i geneli personel yetiştirmek olmalıdır. Çocuklarımızın ailelerine, muhitlerine karşı tamamiyle gafil yetişmeleri memleketin münevverleri ile asıl halk katmanları içinde bugün büsbütün anlaşılmış bir uçurum açtı.
Maarifin görevi bu uçurumu doldurmak, çocukla babası, köyü ve muhiti içindeki rabıtayı kuvvetlendirmek ve mensup olduğu milletin hakikatini büsbütün idrak edebilecek bir surette onu ortada mevcut maddi ve manevi gereksinimlerden haberdar kılmaktır.”
Matbuat ve İstihbarat umum müdürlüğü vazifelerini de üstüne alan Tanrıöver, ayrıyeten İstanbul matbuatına karşı Ulusal Çaba’yı savunan yazılar yazdı.
İstiklal Marşı’nın kabulü için büyük gayret harcadı
Mehmet Akif Ersoy’un yazdığı İstiklal Marşı’nın TBMM’de ulusal marş olarak kabul edilmesi için büyük gayret sarf eden Tanrıöver, mücadeleci hali ve hitabetiyle ehemmiyet kazandı.
Farklı dünya görüşlerine sahip olsalar da Büyük Millet Meclisi’nde Burdur Milletvekili olan Mehmet Akif Ersoy’un hatiplik ve şairlik istikametini yakinen bilen ve takdir eden Hamdullah Suphi Tanrıöver, ünlü şairin niye müsabakaya katılmadığını o periyot soruşturmuş ve şairin Ulusal Marş için yarışa ödül koyulması niçiniyle katılmadığını öğrenerek, kendisine mektupla bir ricada bulunmuştu.
Büyük Millet Meclisi’nin ikinci yasama yılının açılış gününde Hamdullah Suphi Beyefendi, bu durumu genel heyet salonunda başka mebuslarla şöyle paylaşmıştı:
“Arkadaşlar, hatırlarsınız Maarif Vekaleti son gayretimizin ruhunu terennüm edecek bir marş için şairlerimize müracaat etmiştir. Biroldukca şiirler geldi. Ortada yedi tanesi en çok evsafı ha’iz olarak görülmüş ve ayrılmıştır.
Yalnız vekalet yapmış olduğu tedkikatta fevkalâde güçlü bir şiir aramak gereğini hissettiği için ben şahsen Mehmet Akif Beyefendi’ye müracaat ettim ve kendilerinin de bir şiir yazmalarını rica ettim. Kendileri hayli asil bir tasa ile tereddüd gösterdiler. Bilirsiniz ki bu şiirler için bir ikramiye vaat edilmiştir. halbuki bunu kendi isimlerine takrib etmek isteğinde bulunmadıklarını ve bundan çekindiklerini izhar ettiler.
Ben şahsen müracaat ettim. Lazım gelen tedabiri alırız ve icabeden ilanı yaparız dedim. Bu kuralla büyük dini şairimiz bize inanılmaz nefis bir şiir gönderdiler. Başka altı şiirle birlikte nazarı tetkikinize arz edeceğiz. İntihab size aittir. Arkadaşlar reyimi ihsas ediyorum. Beğenmek, takdir etmek konusunda ha’iz-i hürriyetim. İntihabımı yapmışım, ancak sizin intihabınız benim intihabımı nakşedebilir. Arkadaşlar bu size aittir efendim.”
İstiklal Marşı’nı Meclis kürsüsünde 4 kere okudu
Bu konuşmasının akabinde epey hisli bir biçimde Meclis kürsüsünde birinci kere ve üst üste 4 kere okuyan Tanrıöver, şiiri Anadolu uğraşının kıymetli bir simgesi olarak gördü.
Hamdullah Suphi Bey’in sergilemiş olduğu bu olumlu ayrımcılık Mehmet Akif Ersoy’un İstiklal Marşı’nın çabucak sonrasındaki oturumda başka marşların dinlenilmeden kabul edilmesini sağladı.
Hitabetiyle şöhret bulan, halk içinde ve meclis ortamında yaptığı tesirli konuşmalarıyla “milli hatip” ve “cumhuriyet hatibi” olarak anılan Tanrıöver, 1923’te ikinci Meclise de İstanbul mebusu olarak girdi.
Cumhuriyet’ten daha sonraki senelerda yeni Türkiye’yi ve Cumhuriyet inkılaplarını öven konuşmalarıyla halk üzerinde tesirli olan Hamdullah Suphi, 1925’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki görüşmeler sırasında tekke ve zaviyelerin kapatılmasına dair kanuna da itiraz etti.
Tanrıöver, 1944’te İçel’den 7. periyot, 1946’da İstanbul’dan 8. devir milletvekili seçildi, 1950’de Demokrat Parti listesinden bağımsız Manisa milletvekili, 1954’te ise İstanbul milletvekili oldu. Hürriyet Partisi adayı olarak 1957’de girdiği seçimi kaybeden Tanrıöver, siyasetten ayrılıp Horhor’daki Suphi Paşa Konağı’na çekildi.
Anadolu’yu ulusal kültürün ayakta tutacağını savundu
Şiir, öykü, makale ve edebi tenkitleri “Şura-yı Ümmet”, “Yeni Gazete”, “Servet-i Fünun”, “Resimli Kitap”, “Musavver Muhit”, “Türk Yurdu”, “Genç Kalemler”, “Hak”, “İkdam”, “Akşam”, “Rübab, “Hakimiyet-i Milliye” ve “Muallim”in de içinde bulunduğu çeşitli mecmualarda yayımlanan Tanrıöver, birden fazla aşk ve tabiat temalı şiirler yazdı.
“İslam Birliğinin Geçirdiği Safhalar”, “Sanat ve İstiklalimiz”, “Bugünkü Tehlikeler ve Halk Önderleri”, “Milliyet Düsturları”, “Sovyet Rejimi” ve “Arap Birliği Hakkında Tarihi Mütalaalar” başlıklı yazı ve konuşmaları bulunan Tanrıöver, Haçlıların parçalayıp yutmaya çalıştığı son Türk yurdunun Anadolu olduğunu, Anadolu’yu ayakta tutacak tek yolun ise ulusal kültür olduğunu savundu.
Tanrıöver, “Toplu İğne”, “Yutmaz”, “Hasad”, “Keçiboynuzu”, “İstanbulin” ve “Münekkid” üzere takma isimlerle yayımladığı manzume ve yazılarda mizaha olan yatkınlığını gösterdi.
“Namık Kemal Beyefendi Magosa’da”, “La question armenienne et un point de vue Turque”, “Dağ Yolu”, “Günebakan” ve “Anadolu Ulusal Mücadelesi” yapıtlarını yazan ve ulusal edebiyat akımı ortasında yer alan şair, aruzu terk edip hece vezniyle ve sade bir lisan kullandığı şiirler de kaleme aldı.
Yapıtlarından “Dağ Yolu” yeni harflerle ve “Günebakan” açıklayıcı notlarla yine yayımlandı.
İstanbul’da 10 Haziran 1966’da vefat eden Osmanlı Devleti’nin son devrinde yetişmiş kıymetli bir kişiselyet olan Hamdullah Suphi Tanrıöver’in cenazesi, Merkezefendi’deki aile kabristanında toprağa verildi.
“Namık Kemal” isimli birinci şiiri öbür bir isimle, 1902’de ortalarında amcası Samipaşazade Sezai’nin de bulunduğu Jön Türkler’in Paris’te çıkardığı “Şura-yı Ümmet” mecmuasında yayımlanan Tanrıöver, gençlik senelerında daha fazlaca hamasi manzumeler kaleme aldı.
Altunizade ile Numune-i Terakki idadilerinde eğitim bakılırsan Tanrıöver, 1904’te Galatasaray Mekteb-i Sultanisi’ni bitirdi.
Tanrıöver, 1905-1907 yılları içinde Reji Yönetimi Çeviri Kalemi, Defter-i Hakani Nezareti Mektubi Kalemi mülazımlığı ile Şehremaneti Çeviri Odası’nda çalıştı.
sonrasındasında 1908’de Ayasofya Rüşdiyesi’nde, 1910’da Darülmuallim’inde, 1913 yılındaysa Darülfünun Edebiyat Fakültesi’nde çeşitli dersler veren Tanrıöver, Fecri Ati topluluğu ortasında şair ve eleştirmen olarak yer aldı.
Biroldukca derneğin kuruluşunda yer aldı
Hamdullah Suphi, Balkan Savaşı’ndan daha sonra elden çıkan Edirne ve Trakya topraklarının Osmanlı Devleti’nde kalması için oluşturulan kurulla birlikte 1913’te Berlin ve Petersburg’a gitti.
Türk Derneği, Türk Yurdu Cemiyeti, Türk Ocağı ve Türk Bilgi Derneği üzere kuruluşların faaliyetlerine katılan, Türk ocaklarının başkanlığını yapan Tanrıöver, mayıs 1919’da İzmir’in Yunanlılar tarafınca işgali niçiniyle İstanbul’da düzenlenen protesto mitinglerindeki konuşmalarıyla dikkati çekti.
Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde Saruhan (Manisa) milletvekili olarak nazaranv yapan Tanrıöver, İstanbul’un işgali ve Türk ocaklarının kapatılması üzerine Ankara’ya giderek Ulusal Çaba’ya katıldı.
Tanrıöver, Antalya mebusu olarak 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne girdi ve tıpkı yıl Maarif vekilliğine (Milli Eğitim Bakanlığı) getirildi.
Hakimiyet-i Milliyet gazetesinde 10 Mart 1921 tarihindeki “Maarif Vekili Hamdullah Suphi Beyefendi Efendiyle Mülakat” başlıklı röportajda Tanrıöver, şunları tabir etmişti:
“Asri bir millet olabilmek için bugün muhtaç olduğumuz nimetlerden en başta, kuşku yok, maarif vardır. Maarif konusunda bugüne kadar geri olduğumuzu izaha hacet yok. Müterakki her memlekette efrad ve milletin okumak yazmak bilmeyen, mektep görmeyen kısmı inanılmaz azalmakta, hatta birtakım yerlerde hiçe inmektedir. Binaenaleyh, milletimizin istikbalini düşünen her insanın maarif sorunu ile alakadar olması doğaldır.”
Osmanlı Devleti’nin maarif ile ilgili yaşadığı sıkıntıları ve yanlışları yeni Türk Devleti’nin yaşamaması için ağır efor sarf eden Hamdullah Suphi Beyefendi, maarif siyasetinin ana sınırları hakkında neler düşündüğü sorusuna ise şu karşılığı vermişti:
“Şimdiye kadar memlekette az epey ilmin intişarına yardım etmiş olan maarif teşkilatımızın bence en aşikâr başlı sıfatı külliyen nazari olması ve yalnız ‘Efendi’ yetiştirmesidir. Biz, halkın kendi terbiyesinde mevcut olan asr-ı dide bir aslı nazar-ı dikkate alırsak müspet ve ameli yolu, daha doğrusu, maarifimizin en gerçek istikameti bulmuş olacağız. Çiftçinin oğlu, çobanın oğlu, esnafın oğlu sadece tecrübi ve an’anevi bir terbiye ile çiftçi, çoban ve esnaf yetişir.
Mekteplerimiz emekçi yetiştirecektir ve maarifimizin amacı, memleketin evladını, memleketin istihsaline teşrik etmek ve bu istihsali masarif, uygar tekamüle mazhar etmek suretiyle destek ve tevsi eylemektir.
Memleket çocuklarını hür mesleklere isal edecek üç beş sultanımız ve birtakım mekatib-i aliyyemiz bir tarafa bırakılırsa bütün mekatib-i ibtidaiyyemizin ve taliyemizin hedef-i geneli personel yetiştirmek olmalıdır. Çocuklarımızın ailelerine, muhitlerine karşı tamamiyle gafil yetişmeleri memleketin münevverleri ile asıl halk katmanları içinde bugün büsbütün anlaşılmış bir uçurum açtı.
Maarifin görevi bu uçurumu doldurmak, çocukla babası, köyü ve muhiti içindeki rabıtayı kuvvetlendirmek ve mensup olduğu milletin hakikatini büsbütün idrak edebilecek bir surette onu ortada mevcut maddi ve manevi gereksinimlerden haberdar kılmaktır.”
Matbuat ve İstihbarat umum müdürlüğü vazifelerini de üstüne alan Tanrıöver, ayrıyeten İstanbul matbuatına karşı Ulusal Çaba’yı savunan yazılar yazdı.
İstiklal Marşı’nın kabulü için büyük gayret harcadı
Mehmet Akif Ersoy’un yazdığı İstiklal Marşı’nın TBMM’de ulusal marş olarak kabul edilmesi için büyük gayret sarf eden Tanrıöver, mücadeleci hali ve hitabetiyle ehemmiyet kazandı.
Farklı dünya görüşlerine sahip olsalar da Büyük Millet Meclisi’nde Burdur Milletvekili olan Mehmet Akif Ersoy’un hatiplik ve şairlik istikametini yakinen bilen ve takdir eden Hamdullah Suphi Tanrıöver, ünlü şairin niye müsabakaya katılmadığını o periyot soruşturmuş ve şairin Ulusal Marş için yarışa ödül koyulması niçiniyle katılmadığını öğrenerek, kendisine mektupla bir ricada bulunmuştu.
Büyük Millet Meclisi’nin ikinci yasama yılının açılış gününde Hamdullah Suphi Beyefendi, bu durumu genel heyet salonunda başka mebuslarla şöyle paylaşmıştı:
“Arkadaşlar, hatırlarsınız Maarif Vekaleti son gayretimizin ruhunu terennüm edecek bir marş için şairlerimize müracaat etmiştir. Biroldukca şiirler geldi. Ortada yedi tanesi en çok evsafı ha’iz olarak görülmüş ve ayrılmıştır.
Yalnız vekalet yapmış olduğu tedkikatta fevkalâde güçlü bir şiir aramak gereğini hissettiği için ben şahsen Mehmet Akif Beyefendi’ye müracaat ettim ve kendilerinin de bir şiir yazmalarını rica ettim. Kendileri hayli asil bir tasa ile tereddüd gösterdiler. Bilirsiniz ki bu şiirler için bir ikramiye vaat edilmiştir. halbuki bunu kendi isimlerine takrib etmek isteğinde bulunmadıklarını ve bundan çekindiklerini izhar ettiler.
Ben şahsen müracaat ettim. Lazım gelen tedabiri alırız ve icabeden ilanı yaparız dedim. Bu kuralla büyük dini şairimiz bize inanılmaz nefis bir şiir gönderdiler. Başka altı şiirle birlikte nazarı tetkikinize arz edeceğiz. İntihab size aittir. Arkadaşlar reyimi ihsas ediyorum. Beğenmek, takdir etmek konusunda ha’iz-i hürriyetim. İntihabımı yapmışım, ancak sizin intihabınız benim intihabımı nakşedebilir. Arkadaşlar bu size aittir efendim.”
İstiklal Marşı’nı Meclis kürsüsünde 4 kere okudu
Bu konuşmasının akabinde epey hisli bir biçimde Meclis kürsüsünde birinci kere ve üst üste 4 kere okuyan Tanrıöver, şiiri Anadolu uğraşının kıymetli bir simgesi olarak gördü.
Hamdullah Suphi Bey’in sergilemiş olduğu bu olumlu ayrımcılık Mehmet Akif Ersoy’un İstiklal Marşı’nın çabucak sonrasındaki oturumda başka marşların dinlenilmeden kabul edilmesini sağladı.
Hitabetiyle şöhret bulan, halk içinde ve meclis ortamında yaptığı tesirli konuşmalarıyla “milli hatip” ve “cumhuriyet hatibi” olarak anılan Tanrıöver, 1923’te ikinci Meclise de İstanbul mebusu olarak girdi.
Cumhuriyet’ten daha sonraki senelerda yeni Türkiye’yi ve Cumhuriyet inkılaplarını öven konuşmalarıyla halk üzerinde tesirli olan Hamdullah Suphi, 1925’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki görüşmeler sırasında tekke ve zaviyelerin kapatılmasına dair kanuna da itiraz etti.
Tanrıöver, 1944’te İçel’den 7. periyot, 1946’da İstanbul’dan 8. devir milletvekili seçildi, 1950’de Demokrat Parti listesinden bağımsız Manisa milletvekili, 1954’te ise İstanbul milletvekili oldu. Hürriyet Partisi adayı olarak 1957’de girdiği seçimi kaybeden Tanrıöver, siyasetten ayrılıp Horhor’daki Suphi Paşa Konağı’na çekildi.
Anadolu’yu ulusal kültürün ayakta tutacağını savundu
Şiir, öykü, makale ve edebi tenkitleri “Şura-yı Ümmet”, “Yeni Gazete”, “Servet-i Fünun”, “Resimli Kitap”, “Musavver Muhit”, “Türk Yurdu”, “Genç Kalemler”, “Hak”, “İkdam”, “Akşam”, “Rübab, “Hakimiyet-i Milliye” ve “Muallim”in de içinde bulunduğu çeşitli mecmualarda yayımlanan Tanrıöver, birden fazla aşk ve tabiat temalı şiirler yazdı.
“İslam Birliğinin Geçirdiği Safhalar”, “Sanat ve İstiklalimiz”, “Bugünkü Tehlikeler ve Halk Önderleri”, “Milliyet Düsturları”, “Sovyet Rejimi” ve “Arap Birliği Hakkında Tarihi Mütalaalar” başlıklı yazı ve konuşmaları bulunan Tanrıöver, Haçlıların parçalayıp yutmaya çalıştığı son Türk yurdunun Anadolu olduğunu, Anadolu’yu ayakta tutacak tek yolun ise ulusal kültür olduğunu savundu.
Tanrıöver, “Toplu İğne”, “Yutmaz”, “Hasad”, “Keçiboynuzu”, “İstanbulin” ve “Münekkid” üzere takma isimlerle yayımladığı manzume ve yazılarda mizaha olan yatkınlığını gösterdi.
“Namık Kemal Beyefendi Magosa’da”, “La question armenienne et un point de vue Turque”, “Dağ Yolu”, “Günebakan” ve “Anadolu Ulusal Mücadelesi” yapıtlarını yazan ve ulusal edebiyat akımı ortasında yer alan şair, aruzu terk edip hece vezniyle ve sade bir lisan kullandığı şiirler de kaleme aldı.
Yapıtlarından “Dağ Yolu” yeni harflerle ve “Günebakan” açıklayıcı notlarla yine yayımlandı.
İstanbul’da 10 Haziran 1966’da vefat eden Osmanlı Devleti’nin son devrinde yetişmiş kıymetli bir kişiselyet olan Hamdullah Suphi Tanrıöver’in cenazesi, Merkezefendi’deki aile kabristanında toprağa verildi.