Masallar Türk külçeşidinin temel taşlarıdır

JoKeR

Active member
“Anadolu Türk Masallarından Derlemeler” isimli kitabını daha evvel yayınlayan ve uzun yıllar boyunca kelamlı tarih alanında epey sayıda çalışmaya imza atan Prof. Dr. Necati Demir’le Türk dünyasının masal algısını ve masallara olan gereksinimimizin niçinlerini masaya yatırdık. Prof. Dr. Necati Demir “Masallar Türk külçeşidinin temel taşlarından biridir” dedi.

Türk dünyası için masalların nasıl bir kıymeti var?

Yalnızca Türk dünyası için değil aslında tüm dünya için masalların değeri var. Toplumlar yeni jenerasyonları istediği üzere yetiştirmek, onlara taraf vermek ister ve hayal eder. bu biçimde bir jenerasyon nasıl yetiştirecek, neyle yetiştirecek? Çocukları ve gençleri eğitebilmesi gerekir. Kendi külçeşidinin temel taşlarını çocuğa vermek ister. Yani masal bir daha sonraki jenerasyonun yetişebilmesi için, verimli jenerasyon olması için en değerli ögelerden bir adedidir. Öncelikle Türk dünyası için birinci derecede ehemmiyet taşlayan öge budur.

Bizim masallarımızda bilhassa üzerinde durulan sorunlar, hususlar var mı?

Biraz evvel bahsetmiş olduğum üzere masallar bir daha sonraki jenerasyonun ülkü bir biçimde yetiştirilmesi için temel ögelerden bir adedidir. Masalda güzellerle birlikte berbatlar de vardır. Yani masal palavra konuşanla, palavra konuşmayan adamı yan yana sunar. Bilhassa yardımseverliği, inançlı olmayı, verilen kelamı tutmayı, merhametli olmayı, hırsızlık yapmamayı, palavra konuşmamayı, büyüklere hürmet duymayı, küçüklere sevmeyi, hırsızlık yapmamayı, misafirperverliği, nankör olmamayı, yetimin hakkını yememeyi, dedikodu yapmamayı işler. Genel olarak da bütün bu güzel şeylerin üzerinde durur.

TÜRK DÜNYASINDAN 1638 MASAL

Türk dünyasının masallarının öteki milletlerine göre daha hayli olduğunu söylememiz mümkün mü? Bütün milletlerin masallarından fazla olduğu, benim yaptığım çalışmayla da ortaya çıktı. Alman Grimm Kardeşler Masalları yaklaşık 211 masaldan oluşur. Arapların ise biliyorsunuz bin bir gece masalları var. Lakin benim araştırmamda da görüldüğü üzere 1638 tane masal bizim vatanımızda derlendi. Yani bu haliyle de bütün dünyadaki masal sayısının hepsinin önüne geçmiş oldu.

Sayının bu kadar yüksek olması bizim masalları önemsememizle de alakalı muhtemelen. Bunun temelinde ne var? Sizin araştırmanız esnasında gözünüze çarpan ayrıntılar var mı?

Geçmiş periyotlarda şimdiki üzere okullaşma ya da örgün eğitim yok. Lakin bir biçimde nüfusunu eğitmesi de gerekiyordu. Bunun için bir şeyler yapılması lazım. Bu noktada büyükler deneyimlerini ortaya koyuyorlar. Köylerde de daima bir masal annesi bulunur. Yani topluluk ortasında bir kişi bu bahiste bakılırsavlendirilir.

Masal annesi nedir, nasıl bir işi vardır?

Çocuklar ve yetişkinler bu kişinin etrafında toplanarak ondan masallar dinler. Bir nevi okul üzeredir. Topluluğun gereksinimlerine göre kendilerinin de büyüklerinden öğrendiği masalları aktarır. Yani bu bir muhtaçlıktan doğar ve eğitim aracıdır. Türk dünyasında bu kadar üzerinde düşünmesi ve bu kadar varlıklı olmasının niçini budur. Şöyle düşününüz, çocuğunu düzgün yetiştirmesi gerekiyor, âlâ eğitim aldırabilmesi için de bu eğitim materyalini üretmek zorunda. Masallar bu biçimde ortaya çıkıyor ve bizim vaktimize kadar da geliyor.

Zannediyorum ki renkli anlatım yapısı niçiniyle de hem yetişkinler birebir vakitte çocuklar yetişkinlerin dikkatini çekiyor.

Olay örgüsü bıkmadan dinlemeye epey uygun. Üstelik bu niçinle çok akılda kalıcı. Ben araştırma sırasında bir teyze ile tanıştım. Hal-hatır sorduk. Birkaç ay evvelce merhum olan kocasının ismini sordum. Düşünün, 60 seniçin fazla tıpkı yastığa baş koymuş olduğu eşinin ismini hatırlayamadı. Ben de o denli olunca masalları da anlatamaz diye düşündüm. Lakin oraya kadar gittiğim için de kendisine masalları sorum. Teyze bize sekiz dokuz tane masal anlattı ve bunlar bütün olay örgüsü sağlam anlatılardı. hiç bir detay eksik değildi. Bu duruma olağan masalın yapısı da niye oluyor. Zira kolay hatırlanabilir.

KELAMLI KÜLTÜRÜN İÇİNE DOĞDUM

Siz bu alanda çalışmaya nasıl başladınız?


Ben Ordu’nun Ulubey ilçesinde Kumanlar köyünde kelamlı kültürün içine doğdum. Benim köyüm bir orman köyü. İrtibat ve ulaşım araçları bu derece gelişmiş değildi. Bu çeşit yerlerde de kelamlı kültür hayli canlı oluyor. Merhum babam hayli güçlü bir kelamlı kültür birikimine sahipti bu bakımdan. Annem de o denli. Onlar bu geleneği devam ettirmiş tahminen de geleneğin son temsilcileriydi. Annem ve babam anlattığı vakit epey farklı gelirdi bana. Ancak ortasındayken bu bedellerin farkında değildim. Bunun bir zenginlik olduğunu bilmiyordum. Üniversite eğitimine başladığım vakit Halk Edebiyatına Giriş dersi vardı Prof. Dr. Saim Sakaoğlu hocamızın. Kelamlı kültür eserlerimizden olan masalları anlatıyordu. Anlattığı şeylerin bende bir karşılığı yaşadığım köyde dinlediklerimden dolayı vardı. Hocamız bu biçimdelar kitle bağlantı araçlarının epey yaygınlaşmaya başlamasından dolayı kelamlı kültür mamüllerinin bir daha sonraki jenerasyona geçemeyeceğinden, insanların uğraşlarının değiştiğinin, televizyonları takip ettiklerini anlatıyorlardı. Anladım ki 5 bin yıl evvelden getirdiğimiz kelamlı kültür eserleri bir daha sonraki kuşağa aktarılamayacak. Ben de Şubat tatilinde konuta döndüğümde hocamızın söylemiş olduklerinden daha sonra ortasında yaşadığım zenginliğin farkındalığıyla hareket ettim. birinci vakit içinderda 1985 yılında evvel annem ve babamdan bunları kayıt altına almaya başladım. çabucak sonrasında da köydeki öteki insanlardan bu masalları dinledim. Etraf köylere gidip oralarda da araştırmalar yaptım. Bir ses kayıt cihazım da olmadığından onları defterime kaydettim. O defter hâlâ elimin altındadır. Üniversite bittikten daha sonra 1987 yılında Gaziantep Sarılsalkım Ortaokulunda öğretmenliğe başladım. Gaziantep’te de bunu devam ettirdim. Etrafta kim ne biliyor bilmiyor diye araştırmaya başladım. Hatta oradan derlediğim masallarla İnönü Üniversitesi’nin düzenlemiş olduğu masal derleme yarışında dereceye girerek bir maaş ödül almıştım. Artık öğretmen olduğum için maaşım da var, ses kayıt aygıtı aldım kendime. Otomobil olmadığı için köydeki çocuklar at otomobilleriyle beni diğer köylere gdolayırdü. Onlarla birlikte o çevreyi de derledik. daha sonra Sivas’a geldim, buradaki üniversitede akademisyen olarak çalışmaya başladım. Tıpkı araştırmaya burada ve etraf vilayetlerde sürdürmeye devam ettim. Giderek birikimim arttı, bu da cüretimi arttırdı. Yaptığım işin de farkına vardım. Çok büyük bir kelamlı kültür arşivini oluşturmuş oldum. Ben Türkiye’nin her 5 köyünden 3’üne gittim. Tüm bunları son temsilcilerinden aldım. En son temsilcilerden almış olmasaydım hepsi onlarla birlikte ahirete gitmiş olacaktı. Bin 638 masal, dünya rekoru.

Masallara olan tanınan yönelimleri göz önünde bulundurursak sizce Türk masallarının pahası bugün anlaşılıyor mu?

Başta da dediğim üzere masalın kıymeti bilhassa okul ve eğitimin imkânının olmadığı devirlerde fazlaca fazlaydı. İnsanların, çocuklarını eğitmesi gerekiyordu. Bugün de bir daha kültürümüzü aktarma aracıdır. Fakat maalesef millet elindekini kaybetmeden bedelini anlamayacak. Ortada “Çocuklarımızı Batı’nın masallarıyla yetiştiriyoruz” diye üzülenler oluyor. Üzülmekte de haklılar zira Batı’nın bedelleriyle bizim kıymetlerimiz farklıdır. Örneğin Batıda “misafirperverlik” üzere bir kültür yoktur. Özetle masallar bin yıl evvel değerliydi artık de kıymetlidir. Beşerler bunun farkına varamasa da bu biçimdedir. Masallar Türk külçeşidinin temel taşlarından biridir.
 
Üst