JoKeR
Active member
ARİF AY
Bu yıl doğumunun 200. yılı kutlanan Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, yalnızca Rus edebiyatının değil, dünya edebiyatının da büyük müelliflerinden biridir. Günümüzde de ilgiyle okunan bu büyük müellif üzerine bir hayli araştırma yapıldığı, yüzlerce kitap yazıldığı bilinmektedir. Bu kitaplardan biri de Rus düşünür ve felsefecisi Nikolay Aleksandroviç Berdyaev’in (1874-1948) kaleme aldığı “Dostoyevski’nin Dünya Görüşü” (Hece Yayınları, Ağustos 2021) isimli esridir. Muş Alparslan Üniversitesi İdeoloji Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Kasım Müminoğlu’nun Rusça’dan çevirdiği kitabın editörlüğünü birebir kısımdan Dr. Serpil Sakin yapmıştır.
“Dostoyevski’nin menevi haytımda fazlaca kıymetli bir yeri vardır. O, ruhumu tüm müellif ve düşünürlerden daha fazla sarstığı için çocukluk senelerımda Dostoyevski’den çok etkilendim.” diyen ve Rus niyet tarihinde değerli bir yere sahip olan N. A. Berdyaev, Sovyet Rusyası’ndan 29 Eylül 1922’de sürgün edilen 160 entelektüel, muharrir ve akademisyeni taşıyan “Filozoflar Gemisi” olarak isimlendirilen gemide bulunanlar içindedır. bir süre Berlin’de kalan Bardyaev, çabucak sonrasında 1924’te ailesiyle Paris’e taşınır. Berlin’de kaleme aldığı bu kitap 1923 yılında “Mirosozertsaniye Dostoyevsgo” ismiyle yayımlanır. “Dostoyevski’nin Dünya Görüşü” olarak Türkçeye aktarılan kitap: Dostoyevski’nin Maneviyatı, İnsan, Özgürlük, Sevgi, İhtilal: Sosyalizm, Rusya, Büyük Engizisyoncu: Tanrı- İnsan ve İnsan- İlah, Dostoyevski ve Biz başlıklarını taşıyan dokuz kısımdan oluşmaktadır.
“Dostoyevski her şeydilk evvel bir antropologdur ve insan tabiatının titiz bir deneycisidir.” diyen Berdyaev, kitabın birinci kısmında Dostoyevski’nin maneviyatını oluşturan kıymetlerin neler olduğunu irdeler ve onun metafizikçi, diyalektikçi yanına vurgu yapar: “Dostoyevski’ye nazaran kanılar hayatın organik bir kesimidir, onlar kendilerini yenidenlanamaz bir biçimde hayati bahtlara sahiptir.” der. Dostoyevski’yi Tolstoy’la karşılaştırır ve ortalarındaki zıtlıklara ve müşterek taraflara de dikkat çeker.
TANRI’YA MUTLAK İNANCINIZ
Dovstoyevski’nin Dünya Görüşü, Nikolay Aleksandroviç Berdyaev, Çev. Kasım Müminoğlu, Hece Yayınları Ağustos 2021, 191 sayfa.
Dostoyevskinin dindar bir insan oluşu hayatının her evresinde görünürlüğünü korur. Vefat döşeğinde kanamaları sürerken, ölmeden biraz evvel çocuklarına şu son öğüdünü verir: “Tanrı’ya mutlak itimadınız olsun ve bağışlamasından umudunuzu kesmeyiniz hiç bir vakit. Ben sizleri epeyce seviyorum, fakat Tanrı’nın yarattıkları olan insanlara karşı duyduğu büyük sevgi yanında benim sevgim bir hiçtir.” (Henri Troyat, Dostoyevski, s. 423)
Berdyaev’e nazaran Dostoyevski’nin dünya görüşü, varlığa sezgisel olarak nüfuz etmek ve bu edimin sonunda dünyanın ve hayatın Dostoyevski’ye kendini açtığı şeylerdir. Dostoyevski hakkında hayli şey yazıldığını belirten Berdyaev, bir daha de onun dünya görüşünün tam olarak ortaya konulmadığını vurgular ve direkt romanları üzerinde çalışmalarını ağırlaştırır. Sözgelimi kötülük kavramını Kabahat ve Ceza üzerinden irdeler: “Dostoyevski, cürmün ontolojik sonuçlarını ortaya çıkarır. O denli ki, burada keyfi öz iradeye dönüşen özgürlük berbatlığa, kötülük suça, kabahat da kaçınılmaz olarak vicdani bir rahatsızlığa, bir cezaya niye olur. Bu ceza, insanı kendi tabiatının derinliklerinde bekler. Tüm hayatı boyunca Dostoyevski, berbatlığa dışsal bir tavır olarak yaklaşılmasına karşı savaş açmıştır. Onun Bir Müellifin Günlüğü de dahil olmak üzere tüm romanları isimli süreçlerle doludur. Hata ve cezaya olan bu garip ilgi, Dostoyevski’nin manevi doğasıyla yakından ilgilidir. O, berbatlığın ve kabahatin toplumsal etraftan kaynaklandığına ait dışsal bir açıklama sunan pozitif-hümanist teoriye karşı çıkar.”
Kitabın bence en değişik kısmı “Sevgi” başlığını taşıyan kısımdır. “Dostoyevski’de sevgi şimdi her vakit şeytanidir, sevgi meczupluk yaratır ve çevrelediği atmosferi kor haline gelinceye kadar yakar. Bu noktada yalnızca aşıklar çıldırmakla kalmaz, hem de aşığın etrafındakiler de çıldırmaya başlar.” diyen Berdyaev, Dostoyevski’nin Nastasya Filippovna karakteri ile Tolstoy’un Anna Karenina karakterini karşılaştırır: “Anna Karenina’nın bir bayan olarak bağımsız bir ömrü olmasa da o bir ana karakterdir. Buna rağmen Nastasya Filippovna ve Gruşenka’nın kendi karakterleri yoktur, onlar adamların yazgıların içine dalan yalnızca düşünsel olgulardır. Dostoyevski, Mışkin ve Ragojin’in yazgısıyla ilgilenir, Nastasya Filippovna, Mışkin ve Ragojin’in mukadderatının ortasındaki bir karakter olarak görülür.”der.
SAF SEVGİ BİLE TRAJEDİDİR
Dostoyevski’nin romanları trajedi üzerine konseyi oluşu niçiniyle en saf bir sevgi bile sonunda trajedinin bir modülü olup çıkar. “Dostoyevski bize gerçek birliğe ve kaynaşmaya götüren en yüksek sevgiyi göstermez. Ona bakılırsa, sevgi sadece insan trajedisidir, beşerdeki bir ikiye bölünmedir.”
“Bizler Dostoyevski’nin manevi mirasçılarıyız.” Diyen Berdyaev, onun için Rus beşerinin ruhunda kendini yakmak, kendini bir tehlikeye atmak konusunda büyük bir istek var, vefatı hiç tereddüt etmeden göze alma iradesi var.”der. Nitekim de Dostoyevski, halkını epey seven, halkını öteki halklardan üstün görmeye kadar vardıran bir Rus milliyetçisidir. Onun, Osmanlı devletinin yıkılışından daha sonra, İstanbul’un Rusya’nın başşehri olacağı, Türklerin ise Asya’ya dönerek kazak ve hırka örüp Rus’lara satacağı hayalini ve hasretini de ortasında barındıran Slavistliğini de dünya görüşüne eklemek gerekir. halbuki, filozof Berdyaev: “Karakter eksikliği Rusların tipik bir özelliği olduğundan Ruslara karakter gereklidir. Bu bizim ulusal kusurumuz olarak kabul edilmelidir.” diyerek değerli bir konuya vurgu yapar. “Işığa giden yol karanlıktan geçer.” diyen Dostoyevski, halkının geleceğine dair daima ümit var olmuştur. Romanlarındaki trajediye denk bir trajik hayata sahip olan Dostoyevski üç illetten ömür uzunluğu kurtulamamıştır: Sara nöbetleri, parasızlık ve kumar. Kendine dair: “Bana gelince, sizlerin lakin yarıya kadar getirmek yürekliliğini gösterdiğiniz şeyleri ben sonuna dek götürmekten diğer bir şey yapmadım hayatımda.” dese de, o, insanlığın ortak trajedisini kendi şahsında yaşayarak romanlarına aktaran, insanlık ismine büyük bir sıkıntıyı omuzlayan bir ruh harmanlayıcısıdır.
Nikolay Aleksandroviç Berdyaev ’in bu değerli yapıtı, Dostoyevski’yi daha yakından tanımak isteyenler için bir yol arkadaşı kıymetindedir.
Bu yıl doğumunun 200. yılı kutlanan Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, yalnızca Rus edebiyatının değil, dünya edebiyatının da büyük müelliflerinden biridir. Günümüzde de ilgiyle okunan bu büyük müellif üzerine bir hayli araştırma yapıldığı, yüzlerce kitap yazıldığı bilinmektedir. Bu kitaplardan biri de Rus düşünür ve felsefecisi Nikolay Aleksandroviç Berdyaev’in (1874-1948) kaleme aldığı “Dostoyevski’nin Dünya Görüşü” (Hece Yayınları, Ağustos 2021) isimli esridir. Muş Alparslan Üniversitesi İdeoloji Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Kasım Müminoğlu’nun Rusça’dan çevirdiği kitabın editörlüğünü birebir kısımdan Dr. Serpil Sakin yapmıştır.
“Dostoyevski’nin menevi haytımda fazlaca kıymetli bir yeri vardır. O, ruhumu tüm müellif ve düşünürlerden daha fazla sarstığı için çocukluk senelerımda Dostoyevski’den çok etkilendim.” diyen ve Rus niyet tarihinde değerli bir yere sahip olan N. A. Berdyaev, Sovyet Rusyası’ndan 29 Eylül 1922’de sürgün edilen 160 entelektüel, muharrir ve akademisyeni taşıyan “Filozoflar Gemisi” olarak isimlendirilen gemide bulunanlar içindedır. bir süre Berlin’de kalan Bardyaev, çabucak sonrasında 1924’te ailesiyle Paris’e taşınır. Berlin’de kaleme aldığı bu kitap 1923 yılında “Mirosozertsaniye Dostoyevsgo” ismiyle yayımlanır. “Dostoyevski’nin Dünya Görüşü” olarak Türkçeye aktarılan kitap: Dostoyevski’nin Maneviyatı, İnsan, Özgürlük, Sevgi, İhtilal: Sosyalizm, Rusya, Büyük Engizisyoncu: Tanrı- İnsan ve İnsan- İlah, Dostoyevski ve Biz başlıklarını taşıyan dokuz kısımdan oluşmaktadır.
“Dostoyevski her şeydilk evvel bir antropologdur ve insan tabiatının titiz bir deneycisidir.” diyen Berdyaev, kitabın birinci kısmında Dostoyevski’nin maneviyatını oluşturan kıymetlerin neler olduğunu irdeler ve onun metafizikçi, diyalektikçi yanına vurgu yapar: “Dostoyevski’ye nazaran kanılar hayatın organik bir kesimidir, onlar kendilerini yenidenlanamaz bir biçimde hayati bahtlara sahiptir.” der. Dostoyevski’yi Tolstoy’la karşılaştırır ve ortalarındaki zıtlıklara ve müşterek taraflara de dikkat çeker.
TANRI’YA MUTLAK İNANCINIZ
Dovstoyevski’nin Dünya Görüşü, Nikolay Aleksandroviç Berdyaev, Çev. Kasım Müminoğlu, Hece Yayınları Ağustos 2021, 191 sayfa.
Dostoyevskinin dindar bir insan oluşu hayatının her evresinde görünürlüğünü korur. Vefat döşeğinde kanamaları sürerken, ölmeden biraz evvel çocuklarına şu son öğüdünü verir: “Tanrı’ya mutlak itimadınız olsun ve bağışlamasından umudunuzu kesmeyiniz hiç bir vakit. Ben sizleri epeyce seviyorum, fakat Tanrı’nın yarattıkları olan insanlara karşı duyduğu büyük sevgi yanında benim sevgim bir hiçtir.” (Henri Troyat, Dostoyevski, s. 423)
Berdyaev’e nazaran Dostoyevski’nin dünya görüşü, varlığa sezgisel olarak nüfuz etmek ve bu edimin sonunda dünyanın ve hayatın Dostoyevski’ye kendini açtığı şeylerdir. Dostoyevski hakkında hayli şey yazıldığını belirten Berdyaev, bir daha de onun dünya görüşünün tam olarak ortaya konulmadığını vurgular ve direkt romanları üzerinde çalışmalarını ağırlaştırır. Sözgelimi kötülük kavramını Kabahat ve Ceza üzerinden irdeler: “Dostoyevski, cürmün ontolojik sonuçlarını ortaya çıkarır. O denli ki, burada keyfi öz iradeye dönüşen özgürlük berbatlığa, kötülük suça, kabahat da kaçınılmaz olarak vicdani bir rahatsızlığa, bir cezaya niye olur. Bu ceza, insanı kendi tabiatının derinliklerinde bekler. Tüm hayatı boyunca Dostoyevski, berbatlığa dışsal bir tavır olarak yaklaşılmasına karşı savaş açmıştır. Onun Bir Müellifin Günlüğü de dahil olmak üzere tüm romanları isimli süreçlerle doludur. Hata ve cezaya olan bu garip ilgi, Dostoyevski’nin manevi doğasıyla yakından ilgilidir. O, berbatlığın ve kabahatin toplumsal etraftan kaynaklandığına ait dışsal bir açıklama sunan pozitif-hümanist teoriye karşı çıkar.”
Kitabın bence en değişik kısmı “Sevgi” başlığını taşıyan kısımdır. “Dostoyevski’de sevgi şimdi her vakit şeytanidir, sevgi meczupluk yaratır ve çevrelediği atmosferi kor haline gelinceye kadar yakar. Bu noktada yalnızca aşıklar çıldırmakla kalmaz, hem de aşığın etrafındakiler de çıldırmaya başlar.” diyen Berdyaev, Dostoyevski’nin Nastasya Filippovna karakteri ile Tolstoy’un Anna Karenina karakterini karşılaştırır: “Anna Karenina’nın bir bayan olarak bağımsız bir ömrü olmasa da o bir ana karakterdir. Buna rağmen Nastasya Filippovna ve Gruşenka’nın kendi karakterleri yoktur, onlar adamların yazgıların içine dalan yalnızca düşünsel olgulardır. Dostoyevski, Mışkin ve Ragojin’in yazgısıyla ilgilenir, Nastasya Filippovna, Mışkin ve Ragojin’in mukadderatının ortasındaki bir karakter olarak görülür.”der.
SAF SEVGİ BİLE TRAJEDİDİR
Dostoyevski’nin romanları trajedi üzerine konseyi oluşu niçiniyle en saf bir sevgi bile sonunda trajedinin bir modülü olup çıkar. “Dostoyevski bize gerçek birliğe ve kaynaşmaya götüren en yüksek sevgiyi göstermez. Ona bakılırsa, sevgi sadece insan trajedisidir, beşerdeki bir ikiye bölünmedir.”
“Bizler Dostoyevski’nin manevi mirasçılarıyız.” Diyen Berdyaev, onun için Rus beşerinin ruhunda kendini yakmak, kendini bir tehlikeye atmak konusunda büyük bir istek var, vefatı hiç tereddüt etmeden göze alma iradesi var.”der. Nitekim de Dostoyevski, halkını epey seven, halkını öteki halklardan üstün görmeye kadar vardıran bir Rus milliyetçisidir. Onun, Osmanlı devletinin yıkılışından daha sonra, İstanbul’un Rusya’nın başşehri olacağı, Türklerin ise Asya’ya dönerek kazak ve hırka örüp Rus’lara satacağı hayalini ve hasretini de ortasında barındıran Slavistliğini de dünya görüşüne eklemek gerekir. halbuki, filozof Berdyaev: “Karakter eksikliği Rusların tipik bir özelliği olduğundan Ruslara karakter gereklidir. Bu bizim ulusal kusurumuz olarak kabul edilmelidir.” diyerek değerli bir konuya vurgu yapar. “Işığa giden yol karanlıktan geçer.” diyen Dostoyevski, halkının geleceğine dair daima ümit var olmuştur. Romanlarındaki trajediye denk bir trajik hayata sahip olan Dostoyevski üç illetten ömür uzunluğu kurtulamamıştır: Sara nöbetleri, parasızlık ve kumar. Kendine dair: “Bana gelince, sizlerin lakin yarıya kadar getirmek yürekliliğini gösterdiğiniz şeyleri ben sonuna dek götürmekten diğer bir şey yapmadım hayatımda.” dese de, o, insanlığın ortak trajedisini kendi şahsında yaşayarak romanlarına aktaran, insanlık ismine büyük bir sıkıntıyı omuzlayan bir ruh harmanlayıcısıdır.
Nikolay Aleksandroviç Berdyaev ’in bu değerli yapıtı, Dostoyevski’yi daha yakından tanımak isteyenler için bir yol arkadaşı kıymetindedir.