JoKeR
Active member
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan’ın geçtiğimiz hafta Siirt’te gerçekleştirdikleri ziyarette “şal şepik” ismiyle bilinen bölgenin yöresel kumaşıyla yapılmış kıyafetleri tercih etmişti. Bölge halkıyla gerçekleştirdikleri sohbette kıyafetlerinin kumaşı sorulunca aslen Siirtli olan Emine Erdoğan bu kumaşın öyküsünü anlattı.
Emine Erdoğan kendisinin ve nCumrurbaşkanı’nın nüstündeki ceketin nşal-şepik kumaştan nüretildiğini, bu kumaş çeşidinin nfazlaca özel olduğunu tabir ederek “Siirt’e geldiğinizde nmutlaka üreticilere uğrayın” diyor.
Toplumsal medyada da ilgi nazarann sohbette Emine Erdoğan, Cumhurbaşkanıyla tıpkı tür kumaşla yapılan kıyafetleri bir tevafuk kararı seçtiklerini söyleyerek bunun, Siirt’in Eruh ilçesine has bir dokuma olduğunu belirtti.
ZANAATİN YAŞAMASI
Emine Erdoğan’ın şal şepik kumaşına dikkat çekmesiyle hem bu kumaş, birebir vakitte klasik dokuma biçimleri bir daha gündemimize girdi. Aslında dokuma kumaşlar Anadolu külçeşidinin değerli kesimlerinden biri. Kültürümüz yazılı, kelamlı yapıtlarla olduğu üzere dokuma kumaşlarla ve teknikleriyle de yüzsenelerdır kuşaktan nesile aktarılıyor. Bu tarafta son senelerda yapılan değerli çalışmalardan biri de Türkiye Dokuma Atlası’ydı.
Şal şepik üzere kumaşlarla kültürümüzü jenerasyondan nesile aktaran dokumacılığın değerli bir zanaat olarak yaşatılmasını sağlamak, dünya kumaş dalına bu eşsiz eserleri tanıtmak projenin temel maksatlarından biri olarak söylenebilir. Pekala şal şepik nedir ve nasıl bir tarihe sahip? Bu soruları hususun uzmanlarına yönelttik.
Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü Türkiye Dokuma Atlası Proje Koordinatörü Ayşe Dizman hammaddesi tiftik olan şal şapiğin, Mezopotamya uygarlıklarından bu yana, Siirt-Şırnak yörelerinde yazın sıcak, kışın serin tutması ve yüksek dayanıklılığı sebebiyle tercih edilen bir dokuma olduğunu söylüyor. Kültürel mirasımız olan şal şapik dokumasının istihdama dönüştürülmesi gerektiğine de dikkat çeken Dizman, Türkiye Dokuma Atlası projesinin birinci ayağının, birfazlaca klâsik Anadolu dokumasıyla bir arada şal şapik dokumacılığının da araştırılması, kimliklendirilmesi ve stant ile kitlelere tanıtılması maksatlarıyla başlatıldığını hatırlatıyor.
Dizman “Projemizin ikinci ayağında ise bu gayelerle öne çıkan klâsik dokumalarımızın tasarımcılarla buluşturularak özgün dizaynlarla memleketler arası moda dünyasına kazandırmak için çalışmalar yürütüyoruz” diyor. Dizman ayrıyeten şunları anlatıyor: “Şal şapik epey özel, kendine has, bilhassa kadro elbisede tercih edilen bir dokuma kumaş. Dokuma ölçüleri konusunda eninin dar olması, ve presleme süreçlerinden daha sonra dokumada oluşan kat izleri tasarımsal manada birtakım kısıtlamalar getirse de, projemizin bu ikinci ayağında gerçekleştireceğimiz defilede şal şapik ihtişamını yansıtan özel dizaynlarla yer alacak.”
BİR GÜNDE ÜÇ METRE DOKUNUYOR
Yörede tiftik yıkama, taraklama, boyama ve teşi ile iplik eğirme süreçlerinin bayanlar, çözgü çözme, tahar ve dokuma sürecinin ise erkekler tarafınca yapıldığını da söyleyen Dizman, “tiftiğin telef olmaması için sıklıkla tek renk olan dokumalar kumaş dokunduktan daha sonra boyanmaktadır. Yörede yetişen tiftik keçilerinden elde edilen tiftiklerin doğal renkleri, beyaz, krem rengi, siyah, kahverengi ve açık koyu tonların şal şapik dokumanın ana renklerini oluşturduğu tespit edilip, mavi ve tonları, bordo ve tonları üzere farklı renkleri çoklukla tiftik halinde doğal yahut kimyasal boyalarla boyanarak elde edildiği görülmüştür” diyor.
Dizman, kumaşın dokuma kademelerini ise şu cümlelerle aktarıyor: “Dokuma süreci biten kumaşın evvel saf soğuk su ile yıkanır. Yatay çizgilerini oluşturmak için çelik levhalara sarılarak kaynatılır ve kaynatmadan çıkarılan kumaşların parlaklığının artması, kumaştaki yatay çizgilerin bariz olması için doğal bıttım ağacında preslenir. Şal şapikler sekiz kat biçiminde katlanarak üst üste konulmak suretiyle, üzerlerine bir tartı konularak bir gün bekletilip kaldırıldıktan daha sonra eşsiz hoşluktaki, el emeği göz ışığı Şal Şapik kumaşı kendisine has parlaklığı, inceliği, doğallığı, hareleri ile satışa yahut işlenmeye hazır hale getirilmektedir.”
Bir aile geleneği
Eruh Halk Eğitim Merkezi’nde usta öğretici olan Yusuf Yıldırım, şlu şepik dokumasını halk eğitim merkezi kursiyeri olarak öğrendiğini söylüyor. Şal şapiğin çabucak sonrasındasında kumaş haline gelene kadar 10-11 etaptan geçmekte olduğunu lisana getiren Yıldırım, yorucu bir meslek olduğunu vurguluyor. Kumaş dokumacılığında ustalaşmış olan ve beş yıldır bu mesleğe devam devam Yıldırım, kumaş dokumacılığının atalarından kalma, bir aile geleneği olduğunu da ekliyor.
Yüzde yüz tiftik
Eruh Halk Eğitim Merkezi Müdürü Seyfettin Çelik, “Şal şepik klâsik elbise olan, bol paçalı pantolon ve şepik dediğimiz gömlek yerine geçen kesim ve üzerine bir yelek giyilerek üç kesimden oluşan giysidir” diyor. Çelik bu kumaşı başka kumaşlardan ayıran özelliğin, yüzde yüz tiftikten elde edilmesi ve yazın serin, kışın ise sıcak tutması olduğunu lisana getiriyor. 33 cm eninde ortalama 12-13 metre uzunluğunda dokunan bir kumaş çeşidi olan şalu şepik bilhassa halk oyunlarında, folklor oyunlarında giyilen bir elbise çeşidi olarak da tanınıyor.
Kumaşın patenti Eruh’a ilişkin
Siirt Eruh bölgesine ilişkin bir kumaş olan şepik, Botan yöresine ilişkin bir kumaş. 500-600 yıl evvel Üst Mezopotamya’da, bölgedeki Süryaniler tarafınca dokunan bu kumaşın günümüz temsilciliğini Eruh Halk Eğitim Merkezi yapıyor. Eruh Belediyesi ismine kumaşın patentini de almış olduklarını söz eden Çelik, “1980 senelera kadar konutlarda üretilen kumaş, endüstrinin gelişmesiyle yok olmaya başlamıştır. 2009 yılından itibaren Halk Eğitimi Merkezi olarak bu kumaşı gün yüzüne çıkarmak için çalışmalar başlattık. Şu anda bölgede tek olarak üretim yapan merkeziz” diyor.
Emine Erdoğan kendisinin ve nCumrurbaşkanı’nın nüstündeki ceketin nşal-şepik kumaştan nüretildiğini, bu kumaş çeşidinin nfazlaca özel olduğunu tabir ederek “Siirt’e geldiğinizde nmutlaka üreticilere uğrayın” diyor.
Toplumsal medyada da ilgi nazarann sohbette Emine Erdoğan, Cumhurbaşkanıyla tıpkı tür kumaşla yapılan kıyafetleri bir tevafuk kararı seçtiklerini söyleyerek bunun, Siirt’in Eruh ilçesine has bir dokuma olduğunu belirtti.
ZANAATİN YAŞAMASI
Emine Erdoğan’ın şal şepik kumaşına dikkat çekmesiyle hem bu kumaş, birebir vakitte klasik dokuma biçimleri bir daha gündemimize girdi. Aslında dokuma kumaşlar Anadolu külçeşidinin değerli kesimlerinden biri. Kültürümüz yazılı, kelamlı yapıtlarla olduğu üzere dokuma kumaşlarla ve teknikleriyle de yüzsenelerdır kuşaktan nesile aktarılıyor. Bu tarafta son senelerda yapılan değerli çalışmalardan biri de Türkiye Dokuma Atlası’ydı.
Şal şepik üzere kumaşlarla kültürümüzü jenerasyondan nesile aktaran dokumacılığın değerli bir zanaat olarak yaşatılmasını sağlamak, dünya kumaş dalına bu eşsiz eserleri tanıtmak projenin temel maksatlarından biri olarak söylenebilir. Pekala şal şepik nedir ve nasıl bir tarihe sahip? Bu soruları hususun uzmanlarına yönelttik.
Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü Türkiye Dokuma Atlası Proje Koordinatörü Ayşe Dizman hammaddesi tiftik olan şal şapiğin, Mezopotamya uygarlıklarından bu yana, Siirt-Şırnak yörelerinde yazın sıcak, kışın serin tutması ve yüksek dayanıklılığı sebebiyle tercih edilen bir dokuma olduğunu söylüyor. Kültürel mirasımız olan şal şapik dokumasının istihdama dönüştürülmesi gerektiğine de dikkat çeken Dizman, Türkiye Dokuma Atlası projesinin birinci ayağının, birfazlaca klâsik Anadolu dokumasıyla bir arada şal şapik dokumacılığının da araştırılması, kimliklendirilmesi ve stant ile kitlelere tanıtılması maksatlarıyla başlatıldığını hatırlatıyor.
Dizman “Projemizin ikinci ayağında ise bu gayelerle öne çıkan klâsik dokumalarımızın tasarımcılarla buluşturularak özgün dizaynlarla memleketler arası moda dünyasına kazandırmak için çalışmalar yürütüyoruz” diyor. Dizman ayrıyeten şunları anlatıyor: “Şal şapik epey özel, kendine has, bilhassa kadro elbisede tercih edilen bir dokuma kumaş. Dokuma ölçüleri konusunda eninin dar olması, ve presleme süreçlerinden daha sonra dokumada oluşan kat izleri tasarımsal manada birtakım kısıtlamalar getirse de, projemizin bu ikinci ayağında gerçekleştireceğimiz defilede şal şapik ihtişamını yansıtan özel dizaynlarla yer alacak.”
BİR GÜNDE ÜÇ METRE DOKUNUYOR
Yörede tiftik yıkama, taraklama, boyama ve teşi ile iplik eğirme süreçlerinin bayanlar, çözgü çözme, tahar ve dokuma sürecinin ise erkekler tarafınca yapıldığını da söyleyen Dizman, “tiftiğin telef olmaması için sıklıkla tek renk olan dokumalar kumaş dokunduktan daha sonra boyanmaktadır. Yörede yetişen tiftik keçilerinden elde edilen tiftiklerin doğal renkleri, beyaz, krem rengi, siyah, kahverengi ve açık koyu tonların şal şapik dokumanın ana renklerini oluşturduğu tespit edilip, mavi ve tonları, bordo ve tonları üzere farklı renkleri çoklukla tiftik halinde doğal yahut kimyasal boyalarla boyanarak elde edildiği görülmüştür” diyor.
Dizman, kumaşın dokuma kademelerini ise şu cümlelerle aktarıyor: “Dokuma süreci biten kumaşın evvel saf soğuk su ile yıkanır. Yatay çizgilerini oluşturmak için çelik levhalara sarılarak kaynatılır ve kaynatmadan çıkarılan kumaşların parlaklığının artması, kumaştaki yatay çizgilerin bariz olması için doğal bıttım ağacında preslenir. Şal şapikler sekiz kat biçiminde katlanarak üst üste konulmak suretiyle, üzerlerine bir tartı konularak bir gün bekletilip kaldırıldıktan daha sonra eşsiz hoşluktaki, el emeği göz ışığı Şal Şapik kumaşı kendisine has parlaklığı, inceliği, doğallığı, hareleri ile satışa yahut işlenmeye hazır hale getirilmektedir.”
Bir aile geleneği
Eruh Halk Eğitim Merkezi’nde usta öğretici olan Yusuf Yıldırım, şlu şepik dokumasını halk eğitim merkezi kursiyeri olarak öğrendiğini söylüyor. Şal şapiğin çabucak sonrasındasında kumaş haline gelene kadar 10-11 etaptan geçmekte olduğunu lisana getiren Yıldırım, yorucu bir meslek olduğunu vurguluyor. Kumaş dokumacılığında ustalaşmış olan ve beş yıldır bu mesleğe devam devam Yıldırım, kumaş dokumacılığının atalarından kalma, bir aile geleneği olduğunu da ekliyor.
Yüzde yüz tiftik
Eruh Halk Eğitim Merkezi Müdürü Seyfettin Çelik, “Şal şepik klâsik elbise olan, bol paçalı pantolon ve şepik dediğimiz gömlek yerine geçen kesim ve üzerine bir yelek giyilerek üç kesimden oluşan giysidir” diyor. Çelik bu kumaşı başka kumaşlardan ayıran özelliğin, yüzde yüz tiftikten elde edilmesi ve yazın serin, kışın ise sıcak tutması olduğunu lisana getiriyor. 33 cm eninde ortalama 12-13 metre uzunluğunda dokunan bir kumaş çeşidi olan şalu şepik bilhassa halk oyunlarında, folklor oyunlarında giyilen bir elbise çeşidi olarak da tanınıyor.
Kumaşın patenti Eruh’a ilişkin
Siirt Eruh bölgesine ilişkin bir kumaş olan şepik, Botan yöresine ilişkin bir kumaş. 500-600 yıl evvel Üst Mezopotamya’da, bölgedeki Süryaniler tarafınca dokunan bu kumaşın günümüz temsilciliğini Eruh Halk Eğitim Merkezi yapıyor. Eruh Belediyesi ismine kumaşın patentini de almış olduklarını söz eden Çelik, “1980 senelera kadar konutlarda üretilen kumaş, endüstrinin gelişmesiyle yok olmaya başlamıştır. 2009 yılından itibaren Halk Eğitimi Merkezi olarak bu kumaşı gün yüzüne çıkarmak için çalışmalar başlattık. Şu anda bölgede tek olarak üretim yapan merkeziz” diyor.