JoKeR
Active member
R. RUVEYDA OKUMUŞ
“İki satır İki satırdır, Alev reis! Biz ki, birçok vakit iki satır için yaşıyoruz. kimi bazı da söz kelime, harf harf bakarız bu iki satırlara” İkinci yeni ekolünün kıymetli temsilcilerinden Edip Cansever ile meşhur edebiyatçı ve matbaacı Ebüzziya Tevfik Bey’in torunu Ziyad Bey’in kızı Alev Ebüzziya’nın dostlukları mektuplarla başlar ve gelişir. Edip Cansever, Alev Ebüzziya’ya 1962-1976 yılları içinde 123 mektup yazmıştır. Cansever mektuplarında birtakım bazı umutlu birtakım bazı melankolik bir ruh hali ortasında gittiği yerleri, seyahatlerini, gündelik telaşlarını, arkadaş ortamlarını, İstanbul’da dolaştığı yerleri, izlediği sinemaları, dinlediği müzikleri, mevsimleri, yazdığı şiirleri ve hasretini anlatıyor Alev Ebüzziya’ya. Ondan sık sık mektup yazmasını istiyor. Mektupları gecikince sitem ediyor.
PLATONİK AŞK DOSTLUĞA DÖNÜŞÜR
1963’de Alev Ebüzziya David Siesbye ile tanışır. 1966’da birlikte yaşamaya başlayan ikili 1967’de evlenir. Bu gelişmelere paralel olarak Cansever ve Ebüzziya içindeki platonik aşkın samimi bir dostluğa yanlışsız gittiği görülür. Alev Ebüzziya ve David Siesbye 1977’de ayrılır. bu vakitte Alev Ebüzziya hayatında yaşanan kıymetli değişiklikler sebebiyle Edip Cansever ile yazışmaya son verir. İkili Edip Cansever’in 1986’da vefatına kadar tekrar görüşmez.
Edip Cansever’in Alev Ebüzziya’ya yazdığı 123 mektup, Habil Sağlam tarafınca yayına hazırlanarak mayıs ayında okuyucuya sunuldu. Habil Sağlam seramik sanatkarı Alev Ebüzziya ile Paris’teki atölyesinde, uzun yıllar sakladığı mektuplar hakkında görüşme imkânı buldu. Birincisi yaklaşık altmış yıl evvel kaleme alınan mektuplarda Edip Cansever’in şairlik ruhu, şiir anlayışı, gündelik hayatın gelgitleri, zamanın siyasi olaylarına kadar bir epeyce bahis yer alıyor.
Alev Ebuzziya
ARKADAŞ ETRAFINDA TANIŞIR
Alev Ebüzziya ile Edip Cansever 1960’lı yılların başında İstanbul’da arkadaş etrafında tanışır. Alev Ebüzziya’nın 1962 yılının Ekim ayında bir porselen fabrikasında dizayncı olarak çalışmak üzere Danimarka’ya gitmesiyle mektuplaşmaya başlarlar. Yüz yüze görüşmeleri ise Alev Ebüzziya’nın yazları tatil için İstanbul’a gelmesiyle mümkün olur. Edip Cansever birkaç sefer Danimarka’ya gitmeyi tasarlasa da bu isteğini hayata geçiremez. Mektuplarının birinde maddi durumundan dolayı Danimarka’ya gidemediğini Alev Ebüzziya’ya şu satırlarla yazıyordu: “Danimarka’ya gelmeyi hiç kurmadım mı sanıyorsun? Bunu o kadar fazlaca düşündüm ki, düşlerime bile girer oldu. Hatta oraya gelmek, hiç dönmemek dünyaya birlikte bakmak… Ancak tam burada matematiğin en berbat yanı karışıyor işte. Yani demek istiyorum ki, param yok Alevci. Dükkâna elli bin liraya yakın borcum var. Jak bir harcıyor ben üç. Gerçi dükkandaki payım bu borcu karşılayabilir. Fakat bu biçimde devam edersem sermaye yavaş yavaş Jak’a geçebilir ki..”
28 Kasım 1975 tarihindeki mektubunda “Evet, mektupları (bütün mektupları) yırttım. Üzülüyorum fakat mecburiydi. Yine de bir avuntu kalıyor…” dediği satırlardan Edip Cansever’in Alev Ebüzziya’nın gönderdiği mektupları yırttığını öğreniyoruz. ötürüsıyla kitapta yalnızca Edip Cansever’in kaleme aldığı mektuplar yer alıyor. Alev Ebüzziya da kimi birtakım Edip Cansever’in mektuplarını yok etmek istemişse de bundan vazgeçmiş ve bu mektupların artık okuyucuyla buluşmasının vaktinin geldiği görüşünü benimsemiştir.
Edip Cansever’in 21 Temmuz 1965 tarihindeki mektubu
123 MEKTUP KALEME ALINMIŞTIR
Kitapta ikisi kartpostal 123 mektup içinde 83’ü tarihsiz olmakla birlikte bahsedilen bahisler çerçevesinde bir sıralama yapılıyor. Ayrıyeten kitabın sonunda mektuplarda geçen Edip Cansever’in ve öteki şairlerin şiirlerine de yer veriliyor.
1968 yılına ilişkin bir mektubunda Edip Cansever, Alev Ebüzziya’ya günlük biçiminde notlar almasını tavsiye ederek şunları yazıyor: “Sana bir yazı serisi teklif ediyorum. “Bir Seramikçinin Notları”. Her gün on satır yazamaz mısın? Günlük biçiminde. Hem kendi gayretlerini tıpkı vakitte edindiğin bilgi ve görgüleri yazacaksın. Giacometti’yi, Klée’yi filan oku bu ortada istersen. Çeşitli günlükler oku. Deneyler yap. Bir yazma biçimi elde et. Otur daha sonra masanın başına. Her gün on satır, yılda üç yüz altmış tane satır eder. daha sonra bir eleme yaparsın. Kısa vakitte bir kitap olur. Bak, düşün Alevci, kitapların olur…”
Edip Cansever, Alev Ebüzziya’nın İstanbul’a geldiği vakit içinderı heyecanla beklediğini mektuplarında “O kadar fazlaca sevinç duyuyorum ki İstanbul’a geleceğinden. Değil Bodrum’a gitmek, Nobel’i verseler almaya gitmezdim. niye bilmiyorum ölecek miyim neyim. Bildiğim tek şey, sonsuz bir hasret duyuyorum.” diyerek lisana getiriyor. Bir öteki mektubunda ise Cansever, hasret ve hasreti şöyleki söz ediyor:
“Sevgili Alev, Nerelerdesin? Bu hafta o kadar az yazdın ki… Hepsi, hepsi iki sayfacık. Sitem etmiyorum. Tahminen bir suskunluk bir hasret yakınması benimkisi. İnsanın yüreği boş oldu muydu, bütün bencilliğini kullanarak aşkı, sevgiyi yadsımaya kalkıyor. Bir kere de sevdi mi insan bütün kurallar, yasalar, deneyler bir tarafa. Sanat yapıtı üzere bir şey bu sevmek: büyüsü var, tarifi yok…”
Mektuplarında Cansever dostlarıyla bir ortaya geldiği bir akşamı Alev Hanım’a şu satırlarla anlatıyor. “Dün Metin’lerdeydik. Bugüne dek bir ortada olmadığım bir topluluk vardı. Füreya, M. Ali Cimcoz, Adalet Cimcoz vb. Füreya’yı nitekim epey sevdim. Açık deniz üzere, âlâ yelken kullanımını bilirsen. Adalet Cimcoz’u da seveceğimi sanırım. Ne var ki uzak düştük onca kalabalığın içinde. Kalabalık diyorum zira Metin kimi çağırdığını, hangi gün çağırdığını unutuyor. çok üzüyor beni bu durumu.” Bir diğer mektubunda ise “O kadar düzgünüm o kadar uygunum ki kahkahadan yanıma varılmıyor. halbuki dün Tomris’le Turgut geldi Ankara’dan. Tomris dedi ki, Sen epey epeyce zayıflamışsın. niye dedim. Güya niçinini o bilirmiş üzere. Bilmem o denli işte dedi. Ne yapalım dedim. Kendine uygun bak dedi. Bundan daha sonra kendime bir bakacağım ki, kendimi bile şaşırtacağım.” diyor Edip Cansever.
Edip Cansever’in 4 Aralık 1962 tarihindeki Alev Ebuzziya’ya mektubu
KİM DEMİŞ ŞİİR YAZMIYORUM DİYE
31 Aralık 1968 tarihindeki mektubunda Cansever yazdığı şiirlerinden kelam ediyor Alev Ebüzziya’ya ve diyor ki: “Kim demiş şiir yazmıyorum diye? Yeni Dergi’nin Ocak sayısında aslanlar üzere bir güney şiiri okuyacaksın: “Ha Yanıp Söndü Ha Yanıp Sönmedi Bir Ateş Böceği”. Şubat sayısında ise, yine uzunca bir şiir çıkacak: “Bir Yitişten daha sonra”. Mart sayısı için de 30-40 mısra ortası dört şiir verdim Memet’e. İkisini sana yolluyorum. Âlâ mi resi? Daha ne olsun yani? Bu mektup bitince de yine uzunca bir şiir olan, elimdeki “Orkide” şiirine çalışacağım. Ayrıyeten tezgâhta iki kısa şiir daha var. Görüyorsun benim tek başkaldırışım şiir.”
Edip Cansever, 3 Ocak 1976’da kaleme aldığı bir diğer mektubunda “Ben Ruhi Beyefendi Nasılsın” isimli şiir kitabını tamamladığını Alev Ebüzziya’ya şu satırlarla bildiriyordu: “Sanırım son mektubumda yazmıştım, kitabımı bir yayınevine teslim ettim. Elime birkaç milyon geçer herbiçimde. Latife bir yana, hiç değilse yeni şeyler yazmak gücünü ve imkanını bulacağım artık. Bilmem tahminen sen de sevinirsin diye yazıyorum bunu. Nâzım ile Piraye’yi çabucak yollamıştım, eline geçti mi? Artık postacılar da kitap okumaya başladılar da ondan soruyorum.”
Kitapta kelamı edildiği üzere mektuplarla bir arada birtakım kimi Edip Cansever’in daktilo ettiği şiirlerini, mecmua, kitap ve fotoğraf da gönderdiğini görüyoruz. Alev Ebüzziya’ya 23 Aralık 1965 tarihindeki mektubunda “Bulanık bir fotoğraf buldum. Bana göndereceğin resmi hatırlatmak için yolluyorum sana. Bakılacak bir fotoğraf değil, bakınca hatırlatacak bir şey işte. Belki…” diyordu.
“İki satır İki satırdır, Alev reis! Biz ki, birçok vakit iki satır için yaşıyoruz. kimi bazı da söz kelime, harf harf bakarız bu iki satırlara” İkinci yeni ekolünün kıymetli temsilcilerinden Edip Cansever ile meşhur edebiyatçı ve matbaacı Ebüzziya Tevfik Bey’in torunu Ziyad Bey’in kızı Alev Ebüzziya’nın dostlukları mektuplarla başlar ve gelişir. Edip Cansever, Alev Ebüzziya’ya 1962-1976 yılları içinde 123 mektup yazmıştır. Cansever mektuplarında birtakım bazı umutlu birtakım bazı melankolik bir ruh hali ortasında gittiği yerleri, seyahatlerini, gündelik telaşlarını, arkadaş ortamlarını, İstanbul’da dolaştığı yerleri, izlediği sinemaları, dinlediği müzikleri, mevsimleri, yazdığı şiirleri ve hasretini anlatıyor Alev Ebüzziya’ya. Ondan sık sık mektup yazmasını istiyor. Mektupları gecikince sitem ediyor.
PLATONİK AŞK DOSTLUĞA DÖNÜŞÜR
1963’de Alev Ebüzziya David Siesbye ile tanışır. 1966’da birlikte yaşamaya başlayan ikili 1967’de evlenir. Bu gelişmelere paralel olarak Cansever ve Ebüzziya içindeki platonik aşkın samimi bir dostluğa yanlışsız gittiği görülür. Alev Ebüzziya ve David Siesbye 1977’de ayrılır. bu vakitte Alev Ebüzziya hayatında yaşanan kıymetli değişiklikler sebebiyle Edip Cansever ile yazışmaya son verir. İkili Edip Cansever’in 1986’da vefatına kadar tekrar görüşmez.
Edip Cansever’in Alev Ebüzziya’ya yazdığı 123 mektup, Habil Sağlam tarafınca yayına hazırlanarak mayıs ayında okuyucuya sunuldu. Habil Sağlam seramik sanatkarı Alev Ebüzziya ile Paris’teki atölyesinde, uzun yıllar sakladığı mektuplar hakkında görüşme imkânı buldu. Birincisi yaklaşık altmış yıl evvel kaleme alınan mektuplarda Edip Cansever’in şairlik ruhu, şiir anlayışı, gündelik hayatın gelgitleri, zamanın siyasi olaylarına kadar bir epeyce bahis yer alıyor.
Alev Ebuzziya
ARKADAŞ ETRAFINDA TANIŞIR
Alev Ebüzziya ile Edip Cansever 1960’lı yılların başında İstanbul’da arkadaş etrafında tanışır. Alev Ebüzziya’nın 1962 yılının Ekim ayında bir porselen fabrikasında dizayncı olarak çalışmak üzere Danimarka’ya gitmesiyle mektuplaşmaya başlarlar. Yüz yüze görüşmeleri ise Alev Ebüzziya’nın yazları tatil için İstanbul’a gelmesiyle mümkün olur. Edip Cansever birkaç sefer Danimarka’ya gitmeyi tasarlasa da bu isteğini hayata geçiremez. Mektuplarının birinde maddi durumundan dolayı Danimarka’ya gidemediğini Alev Ebüzziya’ya şu satırlarla yazıyordu: “Danimarka’ya gelmeyi hiç kurmadım mı sanıyorsun? Bunu o kadar fazlaca düşündüm ki, düşlerime bile girer oldu. Hatta oraya gelmek, hiç dönmemek dünyaya birlikte bakmak… Ancak tam burada matematiğin en berbat yanı karışıyor işte. Yani demek istiyorum ki, param yok Alevci. Dükkâna elli bin liraya yakın borcum var. Jak bir harcıyor ben üç. Gerçi dükkandaki payım bu borcu karşılayabilir. Fakat bu biçimde devam edersem sermaye yavaş yavaş Jak’a geçebilir ki..”
28 Kasım 1975 tarihindeki mektubunda “Evet, mektupları (bütün mektupları) yırttım. Üzülüyorum fakat mecburiydi. Yine de bir avuntu kalıyor…” dediği satırlardan Edip Cansever’in Alev Ebüzziya’nın gönderdiği mektupları yırttığını öğreniyoruz. ötürüsıyla kitapta yalnızca Edip Cansever’in kaleme aldığı mektuplar yer alıyor. Alev Ebüzziya da kimi birtakım Edip Cansever’in mektuplarını yok etmek istemişse de bundan vazgeçmiş ve bu mektupların artık okuyucuyla buluşmasının vaktinin geldiği görüşünü benimsemiştir.
Edip Cansever’in 21 Temmuz 1965 tarihindeki mektubu
123 MEKTUP KALEME ALINMIŞTIR
Kitapta ikisi kartpostal 123 mektup içinde 83’ü tarihsiz olmakla birlikte bahsedilen bahisler çerçevesinde bir sıralama yapılıyor. Ayrıyeten kitabın sonunda mektuplarda geçen Edip Cansever’in ve öteki şairlerin şiirlerine de yer veriliyor.
1968 yılına ilişkin bir mektubunda Edip Cansever, Alev Ebüzziya’ya günlük biçiminde notlar almasını tavsiye ederek şunları yazıyor: “Sana bir yazı serisi teklif ediyorum. “Bir Seramikçinin Notları”. Her gün on satır yazamaz mısın? Günlük biçiminde. Hem kendi gayretlerini tıpkı vakitte edindiğin bilgi ve görgüleri yazacaksın. Giacometti’yi, Klée’yi filan oku bu ortada istersen. Çeşitli günlükler oku. Deneyler yap. Bir yazma biçimi elde et. Otur daha sonra masanın başına. Her gün on satır, yılda üç yüz altmış tane satır eder. daha sonra bir eleme yaparsın. Kısa vakitte bir kitap olur. Bak, düşün Alevci, kitapların olur…”
Edip Cansever, Alev Ebüzziya’nın İstanbul’a geldiği vakit içinderı heyecanla beklediğini mektuplarında “O kadar fazlaca sevinç duyuyorum ki İstanbul’a geleceğinden. Değil Bodrum’a gitmek, Nobel’i verseler almaya gitmezdim. niye bilmiyorum ölecek miyim neyim. Bildiğim tek şey, sonsuz bir hasret duyuyorum.” diyerek lisana getiriyor. Bir öteki mektubunda ise Cansever, hasret ve hasreti şöyleki söz ediyor:
“Sevgili Alev, Nerelerdesin? Bu hafta o kadar az yazdın ki… Hepsi, hepsi iki sayfacık. Sitem etmiyorum. Tahminen bir suskunluk bir hasret yakınması benimkisi. İnsanın yüreği boş oldu muydu, bütün bencilliğini kullanarak aşkı, sevgiyi yadsımaya kalkıyor. Bir kere de sevdi mi insan bütün kurallar, yasalar, deneyler bir tarafa. Sanat yapıtı üzere bir şey bu sevmek: büyüsü var, tarifi yok…”
Mektuplarında Cansever dostlarıyla bir ortaya geldiği bir akşamı Alev Hanım’a şu satırlarla anlatıyor. “Dün Metin’lerdeydik. Bugüne dek bir ortada olmadığım bir topluluk vardı. Füreya, M. Ali Cimcoz, Adalet Cimcoz vb. Füreya’yı nitekim epey sevdim. Açık deniz üzere, âlâ yelken kullanımını bilirsen. Adalet Cimcoz’u da seveceğimi sanırım. Ne var ki uzak düştük onca kalabalığın içinde. Kalabalık diyorum zira Metin kimi çağırdığını, hangi gün çağırdığını unutuyor. çok üzüyor beni bu durumu.” Bir diğer mektubunda ise “O kadar düzgünüm o kadar uygunum ki kahkahadan yanıma varılmıyor. halbuki dün Tomris’le Turgut geldi Ankara’dan. Tomris dedi ki, Sen epey epeyce zayıflamışsın. niye dedim. Güya niçinini o bilirmiş üzere. Bilmem o denli işte dedi. Ne yapalım dedim. Kendine uygun bak dedi. Bundan daha sonra kendime bir bakacağım ki, kendimi bile şaşırtacağım.” diyor Edip Cansever.
Edip Cansever’in 4 Aralık 1962 tarihindeki Alev Ebuzziya’ya mektubu
KİM DEMİŞ ŞİİR YAZMIYORUM DİYE
31 Aralık 1968 tarihindeki mektubunda Cansever yazdığı şiirlerinden kelam ediyor Alev Ebüzziya’ya ve diyor ki: “Kim demiş şiir yazmıyorum diye? Yeni Dergi’nin Ocak sayısında aslanlar üzere bir güney şiiri okuyacaksın: “Ha Yanıp Söndü Ha Yanıp Sönmedi Bir Ateş Böceği”. Şubat sayısında ise, yine uzunca bir şiir çıkacak: “Bir Yitişten daha sonra”. Mart sayısı için de 30-40 mısra ortası dört şiir verdim Memet’e. İkisini sana yolluyorum. Âlâ mi resi? Daha ne olsun yani? Bu mektup bitince de yine uzunca bir şiir olan, elimdeki “Orkide” şiirine çalışacağım. Ayrıyeten tezgâhta iki kısa şiir daha var. Görüyorsun benim tek başkaldırışım şiir.”
Edip Cansever, 3 Ocak 1976’da kaleme aldığı bir diğer mektubunda “Ben Ruhi Beyefendi Nasılsın” isimli şiir kitabını tamamladığını Alev Ebüzziya’ya şu satırlarla bildiriyordu: “Sanırım son mektubumda yazmıştım, kitabımı bir yayınevine teslim ettim. Elime birkaç milyon geçer herbiçimde. Latife bir yana, hiç değilse yeni şeyler yazmak gücünü ve imkanını bulacağım artık. Bilmem tahminen sen de sevinirsin diye yazıyorum bunu. Nâzım ile Piraye’yi çabucak yollamıştım, eline geçti mi? Artık postacılar da kitap okumaya başladılar da ondan soruyorum.”
Kitapta kelamı edildiği üzere mektuplarla bir arada birtakım kimi Edip Cansever’in daktilo ettiği şiirlerini, mecmua, kitap ve fotoğraf da gönderdiğini görüyoruz. Alev Ebüzziya’ya 23 Aralık 1965 tarihindeki mektubunda “Bulanık bir fotoğraf buldum. Bana göndereceğin resmi hatırlatmak için yolluyorum sana. Bakılacak bir fotoğraf değil, bakınca hatırlatacak bir şey işte. Belki…” diyordu.