JoKeR
Active member
HALİL İBRAHİM İZGİ
Bosna-Hersek’te soykırım yaşanmaya başladığında tüm dünya bunun nasıl olduğuna hayret etti. Şaşırmalarının niçini, İkinci Dünya Savaşı daha sonrasında ortaya konulan Avrupa bedellerinin ayaklar altına alınmasıydı. Tito ismiyle sarmalanan Yugoslavya öyküsünün hüzünlü sonu Müslümanlar için makus günlerin başlangıcıydı. Daha düne kadar komşusu olan bireyleri faal yahut pasif iştirakiyle bir soykırım gerçekleştirildi. Bosna-Hersek’in birfazlaca yerinde gerçekleşen katliamlar hem de Boşnak kimliğinin bir daha tanımlanması ve yeni bir hafızanın inşası manasına geliyordu. Gözyaşları hiç dinmedi. Srebrenica başta olmak üzere Bosna-Hersek’in biroldukça yerinde bayanlar, çocuklar hem kendi acılarını tıpkı vakitte kaybettikleri aile fertlerinin anılarını yaşatmak için orijinal bir öykü yazmaya çalıştılar. Yaşananları anlatmak kolay değildi zira en yakın şahitleri bile yaşadıklarını anlatmak için sözleri yetersiz buluyorlardı. Bu acıları tanım için gerekli sözler çabucak hemen icat edilmemişti. Dünyanın gözünün önünde ve sessiz tanıklığıyla gerçekleşen bu katliamın hata ortakları içinde Birleşmiş Milletler ve bir bütün olarak Avrupa yer aldı. Bugün Çetnik katillerin memleketler arası savaş kabahatleri mahkemesinde yargılanmaları devam ediyor ve çeşitli cezalar alıyorlar. Fakat katliamı gerçekleştirenlerle bir ortada sessiz bir biçimde hata iştiraki yapan Birleşmiş Milletler komuta kademesi için bu biçimde bir sorumluluk öngörülmüyor.
Hatırlamak, kaybolmasını istenenleri yaşatmaktır. Bu düsturla hareket eden Boşnaklar ve dünyadaki dostları ağır bir eforun içine girdiler. Tanıklık, sükuneti koruyarak her şeyi kayıt altına almak sanatın Srebrenica şehitleri için yapabileceği en manalı şeylerden bir tanesiydi. Katledilen şahısların sayısını içeren 8 bin 372 uzunca müddet bir sayı olmanın ötesinde parolaya dönüştü. Toplu mezarlardaki insan kesimleri sabırla bir ortaya gelmeyi bekledi ve azimle bu eforları sürdüren şahıslara sanatkarlar dahil oldu.
Travnik Saraybosna Srebrenica
Travnik’te, Elçi İbrahim Paşa’nın, İvo Andriç’in memleketi Travnik’te kaleye çıkarken Don’t Forget Srebrenica yazan bir duvar karşılıyor. Travnik, yaşananları hatırladıkça, unutmadıkça kendisinin de kim olduğunu unutmayacak. Avrupa’nın ortasındaki Müslümanlar, yakın geçmişlerine baktıkça niye maksat tahtasına konulduklarını daha yeterli anlayacaklar. Saraybosna’ya döndüğümde bir daha bir Srebrenica karşılıyor. Tarık Samarah’ın fotoğrafları, ömrünü kaybeden insanların vesikalık fotoğraflarıyla birleşiyor. Yaşları, yüzleri, öyküleri farklı binlerce insan bir öykünün etrafında sessiz aktörler olarak hafızanın bekçiliğini yapıyorlar.
Üç Yol’dan Aida’ya Quo Vadis?
Direktör Faysal Shalbukil, insan acısının katmerlendiği bu kıssaya içeriden bir bakışla ses verdi. Üç Yol sinemasında coğrafyalar ortası geçiş yapılarak uzun bir öykü vaktin ve kesintisiz bir coğrafyanın ortasında yerini aldı. Anlatılması sıkıntı bir öykünün aktarılma eforlarından biri olarak tarihe geçen bu sineması TRT üretimlerinden Mavi Kelebekler ve Aliya dizileri izledi. bir daha TRT ortak yapımcılığında hayata geçen ve Srebrenica’yı tüm dünyanın gündemine taşıyan “Quo Vadis Aida?” sineması Srebrenica’yı anlamak ve anlatmak için yeni bir eşik.
Edebiyatın Srebrenica’sı
Türkiye’de Srebrenica üzerine yapılan çalışmaların öncelikli olarak ekranlarda yer alması rastlantısal değildi. Bosna-Hersek’teki savaşa daha fazlaca Saraybosna ve bir ölçü Mostar penceresinden bakmak, Sırp nüfusun ağırlaştığı bir bölgede kalan Srebrenica’nın kıssasına kitlesel erişimi güçleştirdi. Mas Mira yürüyüşleri Srebrenica’da yaşama savaşı veren bireyleri anlamak için empati oluşmasına yardımcı oldu. olağan olarak Srebrenica annelerinin medya görünümleri öyküleri dinlemek için bir taban oluşturdu. Fata ninenin bahçesinin ortasına dikilen kilissseyi mahkeme sonucuyla kaldırması yeni gelişmelerden yalnızca biri. Farklı lisanlara çevrilen Srebrenica kitapları çok uzun bir maceradan daha sonra Türkçe’ye de kazandırılmaya başladı. Ketebe’den çıkan Hasan Nuhanoviç imzalı Son Sığınak ve Samira Osmanbegoviç-Baksiç’in Vadi Yayınları’ndan çıkan Irmağın Karşı Tarafına Geçmek kitapları Srebrenica’nın yalnızca mahdut bir coğrafya değil, tüm Bosna-Hersek’te yaşanan acıların sembolü olduğunu gösteriyor. Bosna-Hersek’te yaşanan acılardan birini ön plana çıkarıp turistik bir çerçeveye oturtma riski şüphesiz her vakit var ve farklı tanıklıklar bu tehlikeye düşmemizi engelliyor. Çünkü Boşnaklar yalnızca Srebrenica’da değil, bununla birlikte Foça, Prijedor, Sanski Most ve Zvornik dahil biroldukca kentte soykırıma tabi tutuldu.
Mezarını arayan ölüler
Bosna-Hersek’in doğusundaki Srebrenica 11 Temmuz 1995 günü büyük bir soykırım yaşadı. Yalnızca birkaç gün ortasında ortalarında bayan, çocuk ve bebeklerin de bulunduğu 8372 kişi Birleşmiş Milletler tarafınca inançlı bölge ilan edilen kente giren Sırp güçleri tarafınca öldürüldü. Soykırıma tabi tutulan Boşnakların dramı vefatlarıyla son bulmadı. Sırplar kimlik tespitinin imkansız hale gelmesi için cesetleri parçalayarak her parçayı farklı toplu mezarlara gömdü. Savaş daha sonrası açılan toplu mezarlardaki ceset kesimlerinin bir ortaya getirilmesi için sabırlı bir çalışma sürdürülüyor ve cesetlere ilişkin oldukları tespit edilen kemikler cenaze yakınlarının katıldıkları merasimle tekrar gömülüyor. Bir kişinin birden çok kez toprağa verilmesi manasına gelen ve yaşanan acıları tarifsiz bırakan bu durum fotoğraf Veliya Hasanbegoviç üzere fotoğrafçılar tarafınca geride kalanların acılı yüzleriyle hafızlara aktarılıyor. Bugün hala birfazlaca aile, yakınlarının yalnızca birkaç kemiğine ulaşabilmiş durumda. Tüm dünyanın görgü şahidi olduğu bu soykırım sanatkarların düştükleri notlarla gelecek jenerasyonlara taşınıyor.
Üsküdar’daki Srebrenica
Üsküdar Belediyesi, 11 Temmuz’da UID Bosna Hersek işbirliği ile Üsküdar Meydanı’nda Srebrenica için bir fotoğraf standı açmaya hazırlanıyor. Bu stanttaki fotoğraflar içeriden bir bakış taşıyor. Boşnak fotoğrafçı Veliya Hasanbegoviç, daha 16 yaşındayken, 1992 yılında Drina Irmağı kıyısında Sırp tarafınca kurşuna dizimekten ırmağın karşı tarafına yüzerek kurtulmuş bir isim. Hasanbegoviç’in şahitliği Srebrenica’nın acılarının tekrar yaşanmaması ve kaybettiklerimizi hatırlamak için imkan sunuyor.
Unutulmayan kayıplar
İstimar ve ajitasyonun tuzağına düşmenden anıyı tazelemek hafızayı kuvvetli tutmak kolay değil. 11 Temmuz’larda gerçekleşen farklı projeler bunu başardı. İsimlerini geride tutmayı başaran gönüllülerin uğraşlarıyla bir yıl 8372 ayakkabı bir meydandan toplandı kimi vakit de 8372 kahve fincanı. Hala ortamızda olduklarını anlamanın ve anlatmanın bir uğraşı olarak gerçekleşen bu çalışmalar Srebrenica’da neler olduğunu yeni jenerasyonlara anlatmanın eski nesillere ise unutturmamanın bir yolu. Hala Srebrenica’ya, Potoçari’ye gitmeye yürek edememiş bir kişi olarak Saraybosna’daki Srebrenica standının çıkışında aşağı inen asansöre bindiğimde gördüğüm yazının tesirindeyim: Sen Benim Şahidimsin! Hepimiz Srebrenica’nın şahidiyiz ve üzerimize düşen misyonu yerine getirmeye çalışıyoruz.
Bosna-Hersek’te soykırım yaşanmaya başladığında tüm dünya bunun nasıl olduğuna hayret etti. Şaşırmalarının niçini, İkinci Dünya Savaşı daha sonrasında ortaya konulan Avrupa bedellerinin ayaklar altına alınmasıydı. Tito ismiyle sarmalanan Yugoslavya öyküsünün hüzünlü sonu Müslümanlar için makus günlerin başlangıcıydı. Daha düne kadar komşusu olan bireyleri faal yahut pasif iştirakiyle bir soykırım gerçekleştirildi. Bosna-Hersek’in birfazlaca yerinde gerçekleşen katliamlar hem de Boşnak kimliğinin bir daha tanımlanması ve yeni bir hafızanın inşası manasına geliyordu. Gözyaşları hiç dinmedi. Srebrenica başta olmak üzere Bosna-Hersek’in biroldukça yerinde bayanlar, çocuklar hem kendi acılarını tıpkı vakitte kaybettikleri aile fertlerinin anılarını yaşatmak için orijinal bir öykü yazmaya çalıştılar. Yaşananları anlatmak kolay değildi zira en yakın şahitleri bile yaşadıklarını anlatmak için sözleri yetersiz buluyorlardı. Bu acıları tanım için gerekli sözler çabucak hemen icat edilmemişti. Dünyanın gözünün önünde ve sessiz tanıklığıyla gerçekleşen bu katliamın hata ortakları içinde Birleşmiş Milletler ve bir bütün olarak Avrupa yer aldı. Bugün Çetnik katillerin memleketler arası savaş kabahatleri mahkemesinde yargılanmaları devam ediyor ve çeşitli cezalar alıyorlar. Fakat katliamı gerçekleştirenlerle bir ortada sessiz bir biçimde hata iştiraki yapan Birleşmiş Milletler komuta kademesi için bu biçimde bir sorumluluk öngörülmüyor.
Hatırlamak, kaybolmasını istenenleri yaşatmaktır. Bu düsturla hareket eden Boşnaklar ve dünyadaki dostları ağır bir eforun içine girdiler. Tanıklık, sükuneti koruyarak her şeyi kayıt altına almak sanatın Srebrenica şehitleri için yapabileceği en manalı şeylerden bir tanesiydi. Katledilen şahısların sayısını içeren 8 bin 372 uzunca müddet bir sayı olmanın ötesinde parolaya dönüştü. Toplu mezarlardaki insan kesimleri sabırla bir ortaya gelmeyi bekledi ve azimle bu eforları sürdüren şahıslara sanatkarlar dahil oldu.
Travnik Saraybosna Srebrenica
Travnik’te, Elçi İbrahim Paşa’nın, İvo Andriç’in memleketi Travnik’te kaleye çıkarken Don’t Forget Srebrenica yazan bir duvar karşılıyor. Travnik, yaşananları hatırladıkça, unutmadıkça kendisinin de kim olduğunu unutmayacak. Avrupa’nın ortasındaki Müslümanlar, yakın geçmişlerine baktıkça niye maksat tahtasına konulduklarını daha yeterli anlayacaklar. Saraybosna’ya döndüğümde bir daha bir Srebrenica karşılıyor. Tarık Samarah’ın fotoğrafları, ömrünü kaybeden insanların vesikalık fotoğraflarıyla birleşiyor. Yaşları, yüzleri, öyküleri farklı binlerce insan bir öykünün etrafında sessiz aktörler olarak hafızanın bekçiliğini yapıyorlar.
Üç Yol’dan Aida’ya Quo Vadis?
Direktör Faysal Shalbukil, insan acısının katmerlendiği bu kıssaya içeriden bir bakışla ses verdi. Üç Yol sinemasında coğrafyalar ortası geçiş yapılarak uzun bir öykü vaktin ve kesintisiz bir coğrafyanın ortasında yerini aldı. Anlatılması sıkıntı bir öykünün aktarılma eforlarından biri olarak tarihe geçen bu sineması TRT üretimlerinden Mavi Kelebekler ve Aliya dizileri izledi. bir daha TRT ortak yapımcılığında hayata geçen ve Srebrenica’yı tüm dünyanın gündemine taşıyan “Quo Vadis Aida?” sineması Srebrenica’yı anlamak ve anlatmak için yeni bir eşik.
Edebiyatın Srebrenica’sı
Türkiye’de Srebrenica üzerine yapılan çalışmaların öncelikli olarak ekranlarda yer alması rastlantısal değildi. Bosna-Hersek’teki savaşa daha fazlaca Saraybosna ve bir ölçü Mostar penceresinden bakmak, Sırp nüfusun ağırlaştığı bir bölgede kalan Srebrenica’nın kıssasına kitlesel erişimi güçleştirdi. Mas Mira yürüyüşleri Srebrenica’da yaşama savaşı veren bireyleri anlamak için empati oluşmasına yardımcı oldu. olağan olarak Srebrenica annelerinin medya görünümleri öyküleri dinlemek için bir taban oluşturdu. Fata ninenin bahçesinin ortasına dikilen kilissseyi mahkeme sonucuyla kaldırması yeni gelişmelerden yalnızca biri. Farklı lisanlara çevrilen Srebrenica kitapları çok uzun bir maceradan daha sonra Türkçe’ye de kazandırılmaya başladı. Ketebe’den çıkan Hasan Nuhanoviç imzalı Son Sığınak ve Samira Osmanbegoviç-Baksiç’in Vadi Yayınları’ndan çıkan Irmağın Karşı Tarafına Geçmek kitapları Srebrenica’nın yalnızca mahdut bir coğrafya değil, tüm Bosna-Hersek’te yaşanan acıların sembolü olduğunu gösteriyor. Bosna-Hersek’te yaşanan acılardan birini ön plana çıkarıp turistik bir çerçeveye oturtma riski şüphesiz her vakit var ve farklı tanıklıklar bu tehlikeye düşmemizi engelliyor. Çünkü Boşnaklar yalnızca Srebrenica’da değil, bununla birlikte Foça, Prijedor, Sanski Most ve Zvornik dahil biroldukca kentte soykırıma tabi tutuldu.
Mezarını arayan ölüler
Bosna-Hersek’in doğusundaki Srebrenica 11 Temmuz 1995 günü büyük bir soykırım yaşadı. Yalnızca birkaç gün ortasında ortalarında bayan, çocuk ve bebeklerin de bulunduğu 8372 kişi Birleşmiş Milletler tarafınca inançlı bölge ilan edilen kente giren Sırp güçleri tarafınca öldürüldü. Soykırıma tabi tutulan Boşnakların dramı vefatlarıyla son bulmadı. Sırplar kimlik tespitinin imkansız hale gelmesi için cesetleri parçalayarak her parçayı farklı toplu mezarlara gömdü. Savaş daha sonrası açılan toplu mezarlardaki ceset kesimlerinin bir ortaya getirilmesi için sabırlı bir çalışma sürdürülüyor ve cesetlere ilişkin oldukları tespit edilen kemikler cenaze yakınlarının katıldıkları merasimle tekrar gömülüyor. Bir kişinin birden çok kez toprağa verilmesi manasına gelen ve yaşanan acıları tarifsiz bırakan bu durum fotoğraf Veliya Hasanbegoviç üzere fotoğrafçılar tarafınca geride kalanların acılı yüzleriyle hafızlara aktarılıyor. Bugün hala birfazlaca aile, yakınlarının yalnızca birkaç kemiğine ulaşabilmiş durumda. Tüm dünyanın görgü şahidi olduğu bu soykırım sanatkarların düştükleri notlarla gelecek jenerasyonlara taşınıyor.
Üsküdar’daki Srebrenica
Üsküdar Belediyesi, 11 Temmuz’da UID Bosna Hersek işbirliği ile Üsküdar Meydanı’nda Srebrenica için bir fotoğraf standı açmaya hazırlanıyor. Bu stanttaki fotoğraflar içeriden bir bakış taşıyor. Boşnak fotoğrafçı Veliya Hasanbegoviç, daha 16 yaşındayken, 1992 yılında Drina Irmağı kıyısında Sırp tarafınca kurşuna dizimekten ırmağın karşı tarafına yüzerek kurtulmuş bir isim. Hasanbegoviç’in şahitliği Srebrenica’nın acılarının tekrar yaşanmaması ve kaybettiklerimizi hatırlamak için imkan sunuyor.
Unutulmayan kayıplar
İstimar ve ajitasyonun tuzağına düşmenden anıyı tazelemek hafızayı kuvvetli tutmak kolay değil. 11 Temmuz’larda gerçekleşen farklı projeler bunu başardı. İsimlerini geride tutmayı başaran gönüllülerin uğraşlarıyla bir yıl 8372 ayakkabı bir meydandan toplandı kimi vakit de 8372 kahve fincanı. Hala ortamızda olduklarını anlamanın ve anlatmanın bir uğraşı olarak gerçekleşen bu çalışmalar Srebrenica’da neler olduğunu yeni jenerasyonlara anlatmanın eski nesillere ise unutturmamanın bir yolu. Hala Srebrenica’ya, Potoçari’ye gitmeye yürek edememiş bir kişi olarak Saraybosna’daki Srebrenica standının çıkışında aşağı inen asansöre bindiğimde gördüğüm yazının tesirindeyim: Sen Benim Şahidimsin! Hepimiz Srebrenica’nın şahidiyiz ve üzerimize düşen misyonu yerine getirmeye çalışıyoruz.