Tabiatla bozulan ilginin kararı salgın hastalıktır

JoKeR

Active member
Yirmi yıla yakın bir müddetdir dünya tarihli salgın hastalıklar hakkında araştırma ve yayınlar yapan Prof. Dr. Orhan Kılıç, Türkiye’de bu bahiste eser veren birinci akademisyenlerden biri. Tarihe salgın hastalıklar penceresinden bakan Kılıç, “Mikrop, Salgın ve Toplum” çalışması ile dünya ve Osmanlı özelinde yaşanan salgın hastalıkları; siyasi, askeri, coğrafik, demografik, dini, edebi, kültürel ve toplumsal bakımdan bütün tarafları ile değerlendirirken salgın hastalıkların insanlık tarihinin şekillenmesine tahminen de en çok etkisi olan faktörlerden birisi olduğunu söylüyor.



Salgın hastalıklar nasıl ortaya çıkmıştır?

Salgın hastalıkların ortaya çıkması için hastalığın bulaşıcı olması gerekir. İnsanların hijyen ve sanitasyon kurallarına uymama ve tabiatın istikrarını bozacak davranışlar içerisine girmesiyle birlikte, bulaşıcı hastalıklar, salgınlar haline dönüşmüştür. Daha fazla hayvan kaynaklı olan virüs yahut bakterilerin ortaya çıkmasında, insanların bir katkısı olmasa da çoğalmalarına sebep olan ortamların insan eliyle oluşturulması, geniş çaplı coğrafyalarda ölümcül salgın hastalıkların görülmesine sebep olmuştur. Bulaşıcı hastalığa sebep olan mikrobun niteliği, yayılma suratı, etkilediği insan sayısı ve yayılma alanı farklı kategorilerde kıymetlendirilir. Bugün yaşadığımız Covid-19 yeni bir virüs olması ve eş vakitli olarak bütün dünyayı tesiri altına alması sebebiyle pandemi olarak kabul edilmektedir.

ÜMİTSİZLİKTEN İNTİHAR EDİYORLARDI

Covid-19 önlem ve kısıtlamaların insan ve toplum psikolojisi üzerinde yarattığı tahribat üzerinde durulması gereken bir konu. Geçmişte salgın hastalıkların, insan ve toplum üstündeki tesirleri de bu biçimde miydi?


Eski periyotlarda beşerler kaynağını ve iç yüzünü bilmedikleri bir mevt dalgası ile gayret ediyorlardı. Beşerler salgın hastalıklardan ölen en yakınlarının cesetlerini dini vecibelerini yerine getirmeden ceset toplayıcılara teslim ediyordu. Hastalar, toplumda ve aile ortasında dışlanıyordu. Beşerler ümitsizlikten intihar ediyor hatta çocukları ile birlikte hayatlarına son verebiliyorlardı. Yeni doğan bebeklerini ondan sonrasında ayrılmak güç olur diye birkaç günlükken terk ediyorlardı. Hastalıktan ölenlerin gömülmesi o kadar önemli bir sorun haline gelmiştir ki Papa’nın da onayıyla cesetler ırmaklara atılmıştır. Çok ağır hastalar vefatları beklenmeden ırmaklara atılmış yahut gömülmüşlerdir. Bu olumsuz durum Batı toplumunda daha barizdir. İslam dünyası salgın hastalıklara daha mukadderatçı yaklaşmıştır. Bu olumsuz ortamdan insanların ruhsal bakımdan etkilenmemesi mümkün değildir. Bugün tıp ilmi aşı ve ilaçlarla salgın hastalıklarla çabada daha avantajlı bir durumdadır. Bu bakımdan eski devir insanlarının günümüze göre ruhsal bakımdan daha epeyce etkilendiğini söyleyebilirim.





BİLİNÇSİZ MÜDAHALE DURMALI

Geçmişte yaşanılan salgınlardan çıkarılacak bir fazlaca ders vardır” diyorsunuz. Covid-19’dan çıkarılacak en büyük ders neydi?
Çıkarılabilecek en büyük dersin insanların tabiata bilinçsizce müdahalesinin doğurduğu sonuçları görmesidir. İnsanoğlu tabiattaki -bitkiler dahil- bütün canlıların alanına bilinçsizce müdahale etmeyi durdurmalıdır. Bana bakılırsa ekosistemin bozulması bu ve gibisi biyolojik afetlere davetiye çıkarmaktadır. Bu bakımdan süreçten ders çıkarılıp ekosistemin bozulmaması için önlemler alınmalıdır.

Kıtlıklar ve salgın hastalıklar içinden uygun tarafta bir münasebetten de bahsedilebileceğini söylüyorsunuz. Günümüzde bu bahis için bir öngörünüz var mı?

Salgın hastalıklar sebebiyle olağanüstü nüfus kayıplarının yaşanması artan ve yoksullaşan nüfusu azaltacağı için bir bolluk getirebilir. Bunun olumlu ekonomik sonuçları da yaşanabilir. Bir tek insanın hayatının bile değerli olduğu bir dini ve kültürel gelenekten geldiğimiz için bu biçimdesi bir beklenti içine girmeyi vicdani ve ahlaki bulmam şahsen mümkün değildir. Lakin devletlerarası münasebetlerde menfaatlerin ön planda tutulduğu ve hislere yer olmadığı da bir vakıadır. Biyolojik savaş, tarihin her evresinde olmuştur ve olacaktır da. Zira bugün bitti dediğimiz kimi bulaşıcı hastalık mikropları dünyanın muhteşem güçleri dediğimiz devletler tarafınca saklanmaktadır. “Bolluk için kıtlık yaşanan bölgelerdeki insan nüfusunun salgınlara kurban edilme ihtimali var mıdır?” diye sorarsanız, yalnızca bu biçimde bir şeyin yaşanmaması temennisinde bulunmakla yetinebilirim.



Salgın hastalıklar şiirlere ağıtlara bahis olur

Salgın hastalıklar ile ilgili çalışmalarınız 2004 yılına dayanıyor. Bu alanda çalışmaya nasıl karar verdiniz?


Akademisyen olmam hasebiyle çeşitli konularda gerek arşivlerde gerekse döneminde bedene getirilmiş eski yazılı kaynaklar üzerinde yaptığımız çalışmalarda salgın hastalıklar ile ilgili önemli bir döküman ve geniş bir literatür olduğunun farkına vardık. Bundan değerlisi, insanlık tarihinin şekillenmesinde ve izahında salgın hastalıkların kıymetli bir faktör olduğunu düşündük. Bu bağlamda oluşturduğum bilgi birikimini 2004 yılında bir kitap halinde deneme sayılabilecek bir üslupta yayımladım. ondan sonrasında 10’a yakın kitap kısmı ve makale neşrettim. Yani 20 yıldır bu husus üzerinde bilgi topladım ve vakit zaman değişik formlarda yayınladım. Bu kitap bir akademisyenin günümüzdeki salgından esinlenerek ortaya koyduğu bir çalışma olmayıp uzun yıllardır oluşturduğu bilgi birikiminin en son ve en kapsamlı eseridir. Salgın hastalıklar savaşların ve seferlerin kararına, iskân coğrafyasının şekillenmesine, iktisada, demografiye, dini ve kültür hayata ve daha birfazlaca alana tesir etmiştir. Birkaç örnek verirsem; Eskiçağ’ın meşhur Peloponnes Savaşları vebanın, Büyük İskender’in seferleri sıtmanın, Haçlı Seferleri sıtma ve tifüsün, Ortaçağın Yüzyıl Savaşları vebanın, Kırım Harbi koleranın, Birinci Dünya Savaşı’nın son yılları İspanyol gribinin gölgesinde yaşanmıştır. Salgın hastalıkların, şiirlere, ağıtlara, romanlara, fıkralara, ritüellere, sanatın her koluna tesiri de yadsınamayacak derecede geniştir. Bu bakımdan bütün bilim kollarının bilhassa de bir tarihçinin bu alana kayıtsız kalması yahut göz gerisi etmesi mümkün değildir. Tarihin bir istikametiyle, insanların mikroplarla çaba tarihi olduğu söylenebilir. Fakat Türk akademyasının, yakın vakte kadar salgın hastalıklarla fazlaca ilgili olduğunu söylemek de zordur.
 
Üst