IşıkHaber
New member
Azadah Raz Muhammed & Jenna Sapiano
Yabancı askeri çalışanın tamamının geri çekilmesi planı ve memleketler arası yardımın azalmasıyla, pazar günü Kabil’in düşmesindilk evvel bile durum süratle kötüleşmişti. Sadece son birkaç hafta ortasında dahi bir epeyce kayıp ve şiddet ihbarı yapıldı. Bu esnada, yüz binlerce insan meskenlerinden kaçtı. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, mayıs ayının sonundan beridir kaçan insanların yaklaşık yüzde 80’inin bayan ve çocuklardan oluştuğunu lisana getiriyor. Pekala, Taliban’ın geri dönüşü bayanlar ve kız çocuklar için ne manaya geliyor?
TALİBAN’IN TARİHİ
Taliban, 1996 yılında Afganistan’ın denetimini ele geçirdi ve İslam hukukunun katı bir yorumunu izleyerek sert şartlar ve kurallar uyguladı. Taliban idaresi altında, bayanlar örtünmek zorunda kalmışlardı ve sırf bir erkek akraba eşliğinde meskenden çıkabiliyorlardı. Bunun yanı sıra, Taliban kız çocukların eğitim almasını ve bayanların meskenlerinin haricinde çalışmasını yasakladı. Dahası, oy kullanmaları da yasaktı. Bayanlar, dövülmek ve kırbaçlanmak da dahil olmak üzere, bu kuralları yerine getirmedikleri için zalimce cezalara maruz kaldılar ve zinadan hatalı bulunmaları halinde taşlanarak öldürüldüler. Afganistan, dünya genelinde en yüksek anne mevt oranına sahipti.
SON 20 YIL
Taliban’ın 2001 yılında iktidardan indirilmesiyle bir arada bu kazanımlar küçük ve kırılgan olsa da durum bayanlar ve kız çocuklar açısından kıymetli ölçüde düzeldi. Bayanlar artık büyükelçi, bakan, vali, polis ve güvenlik gücü üyeleri olarak çalışıyorlar. 2003 yılında kurulan yeni hükümet, devletlerin toplumsal cinsiyet eşitliğini kendi iç hukuklarına dahil etmelerini gerektiren Bayanlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına Ait Sözleşme’yi onayladı.
2004 Afgan Anayasası, ‘erkek ve bayan Afganistan vatandaşlarının yasa önünde eşit hak ve bakılırsavlere sahip olduğunu’ söylüyor. Tıpkı devirde, bayanların zorla ve reşit olmayan yaşta evlendirilmekten ve şiddetten korunması gayesiyle 2009 yılında bir yasa çıkarıldı. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün aktardığı kadarıyla, yasanın kabulünün akabinde, bayanlara ve kız çocuklara karşı işlenen şiddet hataların bildirilmesinde, soruşturulmasında ve daha az ölçüde olsa da cezalandırılmasında bir artış görüldü. Ülke neredeyse okullarda hiç kız çocuğun bulunmadığı bir durumdan üniversitede okuyan on binlerce kız öğrenciye ulaşırken, ilerleme yavaş ve istikrarsız gerçekleşti. UNICEF, 3.7 milyon Afgan çocuğun eğitim almadığını ve bunların yaklaşık yüzde 60’ının kız çocuk olduğunu deklare etti.
KARANLIK GÜNLERE DÖNÜŞ
Taliban başkanları, resmi olarak ‘İslam’a gore’ bayan haklarını uygulamak istediklerini beyan ettiler. Ancak bu, Afganistan’daki bayan önderler de dahil olmak üzere, büyük bir kuşkuyla karşılandı. Hakikaten de Taliban, baskıcı rejimini bir daha inşa edeceğine ait her türlü göstergeyi sundu.
Birleşmiş Milletler, temmuz ayında, yılın birinci altı ayında öldürülen ve yaralanan bayan ve kız çocuklarının sayısının, evvelki yılın tıpkı periyoduna kıyasla yaklaşık iki kat yükseldiğini duyurdu. bir daha Taliban’ın kontrolü altındaki bölgelerde kız çocukların okula gitmesi yasaklandı ve hareket özgürlükleri kısıtlandı. Zorla evlendirildiklerine ait biroldukca haber de mevcuttu.
Artık bayanlar bir daha çarşaf giyiyorlar ve kendilerini Taliban’dan korumak için konut haricinde sürdürdükleri eğitim ve şahsi hayatlarına dair delilleri yok etmekten bahsediyorlar. İsmini vermek istemeyen bir Afgan bayanın Guardian’da yazdığı üzere: “bir daha bütün temel haklarımızdan mahrum kalmayı ve 20 yıl öncesine geri dönmeyi beklemiyordum. Haklarımız ve özgürlüğümüz uğruna 20 yıl çaba ettikten daha sonra, kendimize bir çarşaf bulmalı ve kimliğimizi gizlemeliyiz.”
bir fazlaca Afgan, Taliban’ın geri dönüşü ve memleketler arası toplum tarafınca terk edilmek olarak gördükleri şey niçiniyle öfkeleniyor. Sokaklarda protestolar gerçekleşti. Bayanlar, nadiren görülen bir meydan okuma gösterisinde ellerine silah aldılar. bir daha de bu tek başına bayanları ve kız çocukları müdafaaya kâfi olmayacak.
DÜNYA, BAKIŞLARINI ÖBÜR İSTİKAMETE ÇEVİRDİ
Şu anda, ABD ve müttefikleri, vatandaşlarını ve işçisini Afganistan dışına çıkarmak için delicesine kurtarma operasyonları gerçekleştiriyor. Pekala ya Afgan vatandaşları ve onları geleceği ne olacak? ABD Lideri Joe Biden, Taliban’ın ilerleyişi ve gitgide berbatlaşan insani krizden pek fazla etkilenmedi. 14 Ağustos’ta yaptığı açıklamada şunları söylemiş oldu: “Başka bir ülkenin iç savaşının ortasında kalacak sonsuz bir Amerikan varlığı benim açımdan kabul edilebilir değildi.”
Ve buna rağmen, ABD ve -Avustralya da dahil olmak üzere- müttefikleri Taliban’ı yok etmek ve bayanların haklarını korumak için 20 yıl evvel Afganistan’a girmişti. Ne var ki, Afganların büyük kısmı ömürleri boyunca barış ortamında yaşadığına inanmıyor. Taliban ülke üzerinde tam kontrolü bir daha ele geçirirken, bilhassa de bayan haklarını ve eşitliği korumak doğrultusundaki son 20 yılın kazanımları, milletlerarası toplumun Afganistan’ı bir kere daha terk etmesi halinde risk altında kalacak. Taliban ilerlerken bayanlar ve kız çocuklar yardım için yalvarıyorlar. Dünyanın bu yakarışları dinleyeceğini umuyoruz.
Yazının özgünü The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Yabancı askeri çalışanın tamamının geri çekilmesi planı ve memleketler arası yardımın azalmasıyla, pazar günü Kabil’in düşmesindilk evvel bile durum süratle kötüleşmişti. Sadece son birkaç hafta ortasında dahi bir epeyce kayıp ve şiddet ihbarı yapıldı. Bu esnada, yüz binlerce insan meskenlerinden kaçtı. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, mayıs ayının sonundan beridir kaçan insanların yaklaşık yüzde 80’inin bayan ve çocuklardan oluştuğunu lisana getiriyor. Pekala, Taliban’ın geri dönüşü bayanlar ve kız çocuklar için ne manaya geliyor?
TALİBAN’IN TARİHİ
Taliban, 1996 yılında Afganistan’ın denetimini ele geçirdi ve İslam hukukunun katı bir yorumunu izleyerek sert şartlar ve kurallar uyguladı. Taliban idaresi altında, bayanlar örtünmek zorunda kalmışlardı ve sırf bir erkek akraba eşliğinde meskenden çıkabiliyorlardı. Bunun yanı sıra, Taliban kız çocukların eğitim almasını ve bayanların meskenlerinin haricinde çalışmasını yasakladı. Dahası, oy kullanmaları da yasaktı. Bayanlar, dövülmek ve kırbaçlanmak da dahil olmak üzere, bu kuralları yerine getirmedikleri için zalimce cezalara maruz kaldılar ve zinadan hatalı bulunmaları halinde taşlanarak öldürüldüler. Afganistan, dünya genelinde en yüksek anne mevt oranına sahipti.
SON 20 YIL
Taliban’ın 2001 yılında iktidardan indirilmesiyle bir arada bu kazanımlar küçük ve kırılgan olsa da durum bayanlar ve kız çocuklar açısından kıymetli ölçüde düzeldi. Bayanlar artık büyükelçi, bakan, vali, polis ve güvenlik gücü üyeleri olarak çalışıyorlar. 2003 yılında kurulan yeni hükümet, devletlerin toplumsal cinsiyet eşitliğini kendi iç hukuklarına dahil etmelerini gerektiren Bayanlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına Ait Sözleşme’yi onayladı.
2004 Afgan Anayasası, ‘erkek ve bayan Afganistan vatandaşlarının yasa önünde eşit hak ve bakılırsavlere sahip olduğunu’ söylüyor. Tıpkı devirde, bayanların zorla ve reşit olmayan yaşta evlendirilmekten ve şiddetten korunması gayesiyle 2009 yılında bir yasa çıkarıldı. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün aktardığı kadarıyla, yasanın kabulünün akabinde, bayanlara ve kız çocuklara karşı işlenen şiddet hataların bildirilmesinde, soruşturulmasında ve daha az ölçüde olsa da cezalandırılmasında bir artış görüldü. Ülke neredeyse okullarda hiç kız çocuğun bulunmadığı bir durumdan üniversitede okuyan on binlerce kız öğrenciye ulaşırken, ilerleme yavaş ve istikrarsız gerçekleşti. UNICEF, 3.7 milyon Afgan çocuğun eğitim almadığını ve bunların yaklaşık yüzde 60’ının kız çocuk olduğunu deklare etti.
KARANLIK GÜNLERE DÖNÜŞ
Taliban başkanları, resmi olarak ‘İslam’a gore’ bayan haklarını uygulamak istediklerini beyan ettiler. Ancak bu, Afganistan’daki bayan önderler de dahil olmak üzere, büyük bir kuşkuyla karşılandı. Hakikaten de Taliban, baskıcı rejimini bir daha inşa edeceğine ait her türlü göstergeyi sundu.
Birleşmiş Milletler, temmuz ayında, yılın birinci altı ayında öldürülen ve yaralanan bayan ve kız çocuklarının sayısının, evvelki yılın tıpkı periyoduna kıyasla yaklaşık iki kat yükseldiğini duyurdu. bir daha Taliban’ın kontrolü altındaki bölgelerde kız çocukların okula gitmesi yasaklandı ve hareket özgürlükleri kısıtlandı. Zorla evlendirildiklerine ait biroldukca haber de mevcuttu.
Artık bayanlar bir daha çarşaf giyiyorlar ve kendilerini Taliban’dan korumak için konut haricinde sürdürdükleri eğitim ve şahsi hayatlarına dair delilleri yok etmekten bahsediyorlar. İsmini vermek istemeyen bir Afgan bayanın Guardian’da yazdığı üzere: “bir daha bütün temel haklarımızdan mahrum kalmayı ve 20 yıl öncesine geri dönmeyi beklemiyordum. Haklarımız ve özgürlüğümüz uğruna 20 yıl çaba ettikten daha sonra, kendimize bir çarşaf bulmalı ve kimliğimizi gizlemeliyiz.”
bir fazlaca Afgan, Taliban’ın geri dönüşü ve memleketler arası toplum tarafınca terk edilmek olarak gördükleri şey niçiniyle öfkeleniyor. Sokaklarda protestolar gerçekleşti. Bayanlar, nadiren görülen bir meydan okuma gösterisinde ellerine silah aldılar. bir daha de bu tek başına bayanları ve kız çocukları müdafaaya kâfi olmayacak.
DÜNYA, BAKIŞLARINI ÖBÜR İSTİKAMETE ÇEVİRDİ
Şu anda, ABD ve müttefikleri, vatandaşlarını ve işçisini Afganistan dışına çıkarmak için delicesine kurtarma operasyonları gerçekleştiriyor. Pekala ya Afgan vatandaşları ve onları geleceği ne olacak? ABD Lideri Joe Biden, Taliban’ın ilerleyişi ve gitgide berbatlaşan insani krizden pek fazla etkilenmedi. 14 Ağustos’ta yaptığı açıklamada şunları söylemiş oldu: “Başka bir ülkenin iç savaşının ortasında kalacak sonsuz bir Amerikan varlığı benim açımdan kabul edilebilir değildi.”
Ve buna rağmen, ABD ve -Avustralya da dahil olmak üzere- müttefikleri Taliban’ı yok etmek ve bayanların haklarını korumak için 20 yıl evvel Afganistan’a girmişti. Ne var ki, Afganların büyük kısmı ömürleri boyunca barış ortamında yaşadığına inanmıyor. Taliban ülke üzerinde tam kontrolü bir daha ele geçirirken, bilhassa de bayan haklarını ve eşitliği korumak doğrultusundaki son 20 yılın kazanımları, milletlerarası toplumun Afganistan’ı bir kere daha terk etmesi halinde risk altında kalacak. Taliban ilerlerken bayanlar ve kız çocuklar yardım için yalvarıyorlar. Dünyanın bu yakarışları dinleyeceğini umuyoruz.
Yazının özgünü The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)