JoKeR
Active member
“Sovyetler Birliği’nin son yazarı” olarak da benimsenen dünyaca ünlü Kırgız müellif Aytmatov, devlet adamı Törekul Aytmatov ile Tatar asıllı tiyatro sanatkarı ve öğretmen Nagima Aytmatov’un çocuğu olarak 12 Aralık 1928’de dünyaya geldi.
Kırgızistan’ın kuzeyindeki Talas bölgesinin Şeker köyünde doğan müellif, eğitim hayatına 1935’te Rusçayı da öğrendiği Moskova’daki bir Sovyet okulunda başladı.
Aytmatov, babasının 1937’de tutuklanması ve bir yıl daha sonra kurşuna dizilmesiyle, bilge bir bayan olan babaannesi Ayıkman Hanım tarafınca Manas Destanı’ndan kıssalar anlatılarak büyütüldü.
Eğitimine, 1938’de taşındıkları Kirovskoye’deki Rus yatılı bölge okulunda devam eden muharrir, ailesinin geçim külfeti niçiniyle küçük yaşta çalışmak zorunda kaldı.
İkinci Dünya Savaşı’ndan daha sonra 1946’da ailesiyle Cambul’a (Kazakistan’ın Taraz şehri) taşınan ve burada Veteriner Teknik Okuluna giren Aytmatov, bu okuldan birincilikle, 1948’de girdiği Frunze Tarım Enstitüsünden 1953’te onur derecesiyle mezun oldu.
Kırgızistan’ın folklorik kıssalarını çağdaş edebiyatla harmanlayan müellif, 1952’de gazetelerde hem Rusça birebir vakitte Kırgızca başarılı yazılar yazdı ve yapıtlarıyla 1957’de Sovyet Müellifler Birliğine kabul edildi.
Aytmatov, 1958’de kaleme aldığı “Cemile” isimli yapıtının Fransız şair Louis Aragon tarafınca Fransızcaya çevrilmesiyle daha hayli tanındı. Edebi Kırgızistan mecmuasında editörlük misyonunu üstüne alan Aytmatov, “Pravda” gazetesinin Kırgızistan’daki muhabiri olarak çalıştı.
Aytmatov’un “İlk Öğretmen (1962)”, “Ana Alan (1963)” ve Lenin Ödülü’nü aldığı “Dağlar ve Bozkır Masalları (1963)” isimli yapıtları yayımlandı. Çalışmalarıyla 1963’te Lenin Ödülü’ne layık görülen muharrir, “Gün Olur Asra Bedel” isimli birinci romanını 1980’de yazdı.
Sovyet Birliği’nin eski Devlet Lideri ve son önderi Mihail Gorbaçov’un danışmanlığını yapan beş şahıstan biri olan Aytmatov, 1996’da Kırgızistan’ın kurucu Cumhurbaşkanı Askar Akayev tarafınca “kültür elçisi” sıfatıyla Kırgızistan’ın UNESCO temsilciliğine tayin edildi.
Aytmatov, Mart 2008’e kadar Kırgızistan’ın Fransa, Belçika, Lüksemburg ve Hollanda büyükelçiliği bakılırsavlerinde bulundu.
Türkiye’nin Kırgızistan’ın başşehri Bişkek’te 1995’te kurduğu Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesinin yerleşkesinin yanı sıra Bişkek’teki hükümet caddesinin bir kısmı Aytmatov ismini taşıyor.
Yapıtları 176 lisana çevrilen ve 128 ülkede yayımlanan ünlü edebiyatçı, 1985’te Hindistan Javaharlal Nehru Mükafatı, 1988’de Japonya Doğu İdeolojisi Enstitüsü Akademi Mükafatı, 1994’te Avusturya Avrupa Edebiyatı Devlet Mükafatı, 1998’de Friedrich Rueckert Mükafatı ile 2004’te Alexender Men ve Leo Kopelev Ödülü’nün de ortalarında bulunduğu hayli sayıda mükafata layık görüldü.
“Selvi Boylum Al Yazmalım” isimli romanıyla tanındı
Türkiye’de “Selvi Boylum Al Yazmalım” isimli romanıyla tanınan Aytmatov’un yapıtları içinde Kuvvetli Geçit, Yüz Yüze, Cemile, Birinci Öğretmenim, Dağlar ve Bozkır Masalları, Elveda Gülsarı, Beyaz Gemi, Selvi Boylum Al Yazmalım, Fuji Dağı’nın Zirvesi, Gün Olur Asra Bedel, Darağacı-Dişi Kurdun Düşleri, Kızıl Elma, Birinci Turnalar bulunuyor.
Almanya’da hayatını kaybetti
Muharrir, 2008’de Rus televizyon kanalının belgesel çekimleri için gittiği Tataristan’ın başşehri Kazan’da ani böbrek rahatsızlığı geçirirken, tedavi için gdolayıldüğü Almanya’da 10 Haziran 2008’de 79 yaşındayken hayatını kaybetti.
Aytmatov, babasının mezarının bulunduğu Kırgızistan’ın başşehri Bişkek’e 25 kilometre aralıkta İlah Dağı eteklerindeki Taş Döbö köyü yakınlarında yer alan Ata-Beyit Ulusal Tarih ve Anıt Kompleksi’nde 14 Haziran’da defnedildi.
Müellifin eşi Maria Aytmatova da 4 Nisan 2021’de Bişkek’te tedavi gördüğü hastanede yeni tip koronavirüs (Kovid-19) niçiniyle 79 yaşında vefat etti ve Ala-Arça Devlet Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Dünya literatürüne “mankurt” kavramını kazandırdı
Aytmatov, “mankurt” kavramını 1980’de kaleme aldığı “Gün Olur Asra Bedel” romanında tarihine küsen, geçmişini unutan, ailesine, mensup olduğu milletine, öz bedellerine yabancılaşan ve gayesi olmayan insanların mensup oldukları milletleri uyarmak için kullandı.
Toplumuna yabancılaşma olarak da kullanılan “mankurt” kavramı, dünyada benimsendi.
Azerbaycanlı tiyatro oyuncuları da Kırgız direktörlerin yazdığı “Mankurt” oyununu Bişkek’te 12 Kasım 2018’de düzenlenen “Aytmatov ve tiyatro” isimli tiyatro şenliğinde sahneledi.
Aytmatov’un teşebbüsüyle Memleketler arası Issık Göl Forumu kuruldu
Milletlerarası Issık Göl Forumu, Aytmatov’un teşebbüsüyle Sovyetler Birliği devrinde entelektüelleri bir ortaya getirmek maksadıyla oluşturuldu.
Issık Göl Forumu’nun birinci toplantısı 1986 yılının Ekim ayında muharririn seçtiği dostlarını Sovyetler Birliği’nin başşehri Moskova’ya davetiyle yapıldı.
Moskova görüşmelerinden daha sonra, eski ismi Frunze olan Bişkek’te toplantılara devam edildi, akabinde Kırgızistan’ın tatil merkezi Issık Gölü kıyısında bir ortaya gelindi.
Bu toplantının iştirakçileri içinde Amerikalı muharrirler Arthur Miller, James Baldwin, Alvin Toffler, İngiliz müellif ve oyuncu Peter Ustinov, Fransız muharrir Claude Simon, Habeşli ressam Afewerk Tekle, UNESCO temsilcisi Federico Mayor, İtalyan bilim adamı Augusto Forti, Türkiye’den Yaşar Kemal ile Zülfü Livaneli de yer aldı.
2. Issık Göl Forumu 1997 yılının Temmuz ayında Kırgızistan’ın Başşehri Bişkek’te toplandı. Bu dorukta ise dünya siyasetine taraf veren isimlerin yanı sıra devrin Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel de yer aldı. görüşmede Zülfü Livaneli hem konuşma yaptı tıpkı vakitte 2. oturumu yönetti.
TÜRKSOY tarafınca Kırgız müellif Cengiz Aytmatov’un doğumunun 90’ıncı yılı ötürüsıyla “Anma Yılı” ilan edilen 2018’de 25 ülkeden 155 entelektüelin iştirak ettiği Issık Göl Forumu’nun üçüncüsü yapıldı.
Kırgızistan’ın başşehri Bişkek’teki görüşmede Issık Göl Forumu’nun isminin “Cengiz Aytmatov Milletlerarası Issık Göl Forumu” olarak değiştirilmesi kararlaştırıldı.
“Cengiz Aytmatov Memleketler arası Issık Göl Forumu’nun 4’üncüsünün açılışı 13 Aralık 2020 yılında Bişkek’te, forumun kapanış merasimi ise Ankara’da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov’un iştirakiyle 9 Haziran 2021’de gerçekleştirildi.
Bişkek’teki mezarı başında anıldı
Aytmatov, vefatının 13. yılında Kırgızistan’ın başşehri Bişkek’teki mezarı başında anıldı.
Ailesi, yakınları, Ulusal Bilimler Akademisi üyeleri, meslektaşları ve sevenleri Aytmatov’un Ata-Beyit Ulusal Tarih ve Anıt Kompleksi’ndeki kabrine çiçek bırakarak dua etti.
Muharririn kız kardeşi Roza Aytmatova, mezarı başında toplananlara teşekkür ederek, “Allah sizi korusun”dedi.
Aytmatova, babası Törekul ve ağabeyi Cengiz’in mezarını her ziyaret ettiğinde kendileriyle ilgili eski anıların canlandığını söylemiş oldu.
Ketebe Yayınları’nın Cengiz Aytmatov kitaplığına buradan ulaşabilirsiniz
Kırgızistan’ın kuzeyindeki Talas bölgesinin Şeker köyünde doğan müellif, eğitim hayatına 1935’te Rusçayı da öğrendiği Moskova’daki bir Sovyet okulunda başladı.
Aytmatov, babasının 1937’de tutuklanması ve bir yıl daha sonra kurşuna dizilmesiyle, bilge bir bayan olan babaannesi Ayıkman Hanım tarafınca Manas Destanı’ndan kıssalar anlatılarak büyütüldü.
Eğitimine, 1938’de taşındıkları Kirovskoye’deki Rus yatılı bölge okulunda devam eden muharrir, ailesinin geçim külfeti niçiniyle küçük yaşta çalışmak zorunda kaldı.
İkinci Dünya Savaşı’ndan daha sonra 1946’da ailesiyle Cambul’a (Kazakistan’ın Taraz şehri) taşınan ve burada Veteriner Teknik Okuluna giren Aytmatov, bu okuldan birincilikle, 1948’de girdiği Frunze Tarım Enstitüsünden 1953’te onur derecesiyle mezun oldu.
Kırgızistan’ın folklorik kıssalarını çağdaş edebiyatla harmanlayan müellif, 1952’de gazetelerde hem Rusça birebir vakitte Kırgızca başarılı yazılar yazdı ve yapıtlarıyla 1957’de Sovyet Müellifler Birliğine kabul edildi.
Aytmatov, 1958’de kaleme aldığı “Cemile” isimli yapıtının Fransız şair Louis Aragon tarafınca Fransızcaya çevrilmesiyle daha hayli tanındı. Edebi Kırgızistan mecmuasında editörlük misyonunu üstüne alan Aytmatov, “Pravda” gazetesinin Kırgızistan’daki muhabiri olarak çalıştı.
Aytmatov’un “İlk Öğretmen (1962)”, “Ana Alan (1963)” ve Lenin Ödülü’nü aldığı “Dağlar ve Bozkır Masalları (1963)” isimli yapıtları yayımlandı. Çalışmalarıyla 1963’te Lenin Ödülü’ne layık görülen muharrir, “Gün Olur Asra Bedel” isimli birinci romanını 1980’de yazdı.
Sovyet Birliği’nin eski Devlet Lideri ve son önderi Mihail Gorbaçov’un danışmanlığını yapan beş şahıstan biri olan Aytmatov, 1996’da Kırgızistan’ın kurucu Cumhurbaşkanı Askar Akayev tarafınca “kültür elçisi” sıfatıyla Kırgızistan’ın UNESCO temsilciliğine tayin edildi.
Aytmatov, Mart 2008’e kadar Kırgızistan’ın Fransa, Belçika, Lüksemburg ve Hollanda büyükelçiliği bakılırsavlerinde bulundu.
Türkiye’nin Kırgızistan’ın başşehri Bişkek’te 1995’te kurduğu Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesinin yerleşkesinin yanı sıra Bişkek’teki hükümet caddesinin bir kısmı Aytmatov ismini taşıyor.
Yapıtları 176 lisana çevrilen ve 128 ülkede yayımlanan ünlü edebiyatçı, 1985’te Hindistan Javaharlal Nehru Mükafatı, 1988’de Japonya Doğu İdeolojisi Enstitüsü Akademi Mükafatı, 1994’te Avusturya Avrupa Edebiyatı Devlet Mükafatı, 1998’de Friedrich Rueckert Mükafatı ile 2004’te Alexender Men ve Leo Kopelev Ödülü’nün de ortalarında bulunduğu hayli sayıda mükafata layık görüldü.
“Selvi Boylum Al Yazmalım” isimli romanıyla tanındı
Türkiye’de “Selvi Boylum Al Yazmalım” isimli romanıyla tanınan Aytmatov’un yapıtları içinde Kuvvetli Geçit, Yüz Yüze, Cemile, Birinci Öğretmenim, Dağlar ve Bozkır Masalları, Elveda Gülsarı, Beyaz Gemi, Selvi Boylum Al Yazmalım, Fuji Dağı’nın Zirvesi, Gün Olur Asra Bedel, Darağacı-Dişi Kurdun Düşleri, Kızıl Elma, Birinci Turnalar bulunuyor.
Almanya’da hayatını kaybetti
Muharrir, 2008’de Rus televizyon kanalının belgesel çekimleri için gittiği Tataristan’ın başşehri Kazan’da ani böbrek rahatsızlığı geçirirken, tedavi için gdolayıldüğü Almanya’da 10 Haziran 2008’de 79 yaşındayken hayatını kaybetti.
Aytmatov, babasının mezarının bulunduğu Kırgızistan’ın başşehri Bişkek’e 25 kilometre aralıkta İlah Dağı eteklerindeki Taş Döbö köyü yakınlarında yer alan Ata-Beyit Ulusal Tarih ve Anıt Kompleksi’nde 14 Haziran’da defnedildi.
Müellifin eşi Maria Aytmatova da 4 Nisan 2021’de Bişkek’te tedavi gördüğü hastanede yeni tip koronavirüs (Kovid-19) niçiniyle 79 yaşında vefat etti ve Ala-Arça Devlet Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Dünya literatürüne “mankurt” kavramını kazandırdı
Aytmatov, “mankurt” kavramını 1980’de kaleme aldığı “Gün Olur Asra Bedel” romanında tarihine küsen, geçmişini unutan, ailesine, mensup olduğu milletine, öz bedellerine yabancılaşan ve gayesi olmayan insanların mensup oldukları milletleri uyarmak için kullandı.
Toplumuna yabancılaşma olarak da kullanılan “mankurt” kavramı, dünyada benimsendi.
Azerbaycanlı tiyatro oyuncuları da Kırgız direktörlerin yazdığı “Mankurt” oyununu Bişkek’te 12 Kasım 2018’de düzenlenen “Aytmatov ve tiyatro” isimli tiyatro şenliğinde sahneledi.
Aytmatov’un teşebbüsüyle Memleketler arası Issık Göl Forumu kuruldu
Milletlerarası Issık Göl Forumu, Aytmatov’un teşebbüsüyle Sovyetler Birliği devrinde entelektüelleri bir ortaya getirmek maksadıyla oluşturuldu.
Issık Göl Forumu’nun birinci toplantısı 1986 yılının Ekim ayında muharririn seçtiği dostlarını Sovyetler Birliği’nin başşehri Moskova’ya davetiyle yapıldı.
Moskova görüşmelerinden daha sonra, eski ismi Frunze olan Bişkek’te toplantılara devam edildi, akabinde Kırgızistan’ın tatil merkezi Issık Gölü kıyısında bir ortaya gelindi.
Bu toplantının iştirakçileri içinde Amerikalı muharrirler Arthur Miller, James Baldwin, Alvin Toffler, İngiliz müellif ve oyuncu Peter Ustinov, Fransız muharrir Claude Simon, Habeşli ressam Afewerk Tekle, UNESCO temsilcisi Federico Mayor, İtalyan bilim adamı Augusto Forti, Türkiye’den Yaşar Kemal ile Zülfü Livaneli de yer aldı.
2. Issık Göl Forumu 1997 yılının Temmuz ayında Kırgızistan’ın Başşehri Bişkek’te toplandı. Bu dorukta ise dünya siyasetine taraf veren isimlerin yanı sıra devrin Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel de yer aldı. görüşmede Zülfü Livaneli hem konuşma yaptı tıpkı vakitte 2. oturumu yönetti.
TÜRKSOY tarafınca Kırgız müellif Cengiz Aytmatov’un doğumunun 90’ıncı yılı ötürüsıyla “Anma Yılı” ilan edilen 2018’de 25 ülkeden 155 entelektüelin iştirak ettiği Issık Göl Forumu’nun üçüncüsü yapıldı.
Kırgızistan’ın başşehri Bişkek’teki görüşmede Issık Göl Forumu’nun isminin “Cengiz Aytmatov Milletlerarası Issık Göl Forumu” olarak değiştirilmesi kararlaştırıldı.
“Cengiz Aytmatov Memleketler arası Issık Göl Forumu’nun 4’üncüsünün açılışı 13 Aralık 2020 yılında Bişkek’te, forumun kapanış merasimi ise Ankara’da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov’un iştirakiyle 9 Haziran 2021’de gerçekleştirildi.
Bişkek’teki mezarı başında anıldı
Aytmatov, vefatının 13. yılında Kırgızistan’ın başşehri Bişkek’teki mezarı başında anıldı.
Ailesi, yakınları, Ulusal Bilimler Akademisi üyeleri, meslektaşları ve sevenleri Aytmatov’un Ata-Beyit Ulusal Tarih ve Anıt Kompleksi’ndeki kabrine çiçek bırakarak dua etti.
Muharririn kız kardeşi Roza Aytmatova, mezarı başında toplananlara teşekkür ederek, “Allah sizi korusun”dedi.
Aytmatova, babası Törekul ve ağabeyi Cengiz’in mezarını her ziyaret ettiğinde kendileriyle ilgili eski anıların canlandığını söylemiş oldu.
Ketebe Yayınları’nın Cengiz Aytmatov kitaplığına buradan ulaşabilirsiniz