AirdropAvcisi
New member
Edebiyatta takma isim… Yani iğreti isim, yani mahlas, yani tapşırma, en bilinen kullanmasıyla müstear…
Geçmişte, bilhassa siyasi baskıların ağır olduğu periyotlarda gazeteci ve muharrirlerin sıkça başvurduğu bir sistemdi, müstear kullanmak. İşte, ensonhaber.com’un müstear kaleminden “Müstear Dosyası”…
MÜSTEAR İSİMLERİ…
Bakmayın şimdilerde “Gezi Muhibleri’nin, “Cihangir Esnafı’nın ya da benzerlerinin “Baskı var, özgürlükler yok” dediklerine. Günümüzde kimi fenomen toplumsal hesaplar hariç, her muhalif, ismiyle sanıyla diyeceğini diyor.
Müstearın gerçek bir gereksinim olduğu periyot ise ağır siyasi baskıların olduğu evreler. Takma isimlere eskisi üzere pek rastlanmıyor.
Müstear isimler, Türkiye’nin fikir ve niyet özgürlüğü yolunda aldığı aralığın de tesiriyle artık pek kullanılmaz oldu.
Ahmet Rasim -Gözlükçü
BU İŞİN BABASI ARAPLAR
Edebiyatçı Tahsin Yıldırım, “Edebiyatımızda Müstear İsimler” kitabında 5 bin 200 edebiyatçının 20 bin civarında müsteârını kayıt altına almış.
Yıldırım kitabında, müsteârın birinci vakit içinderda en yaygın kullanıldığı coğrafyanın Arabistan olduğunu anlatıyor. Bilhassa klasik Arap edebiyatı, adeta baştan sona müsteârla doluydu.
Bizde de, Halk ve Divan edebiyatında müsteâr yaygın bir kullanım alanı buldu. Lakin Osmanlı periyodunda, hassaten Divan Edebiyatı’ndaki müsteâr olgusu; baskıdan çok, şairlerin, müelliflerin içsel olarak kendilerini özdeşleştirebilecekleri sembol isimler arayışlarıyla alakalıydı.
MAHLUSNAME
Divan ve Halk edebiyatı şairlerine takma isim verilirken ya da şairlerin kendisi bunu tercih ederken, onun ruh yapısı, mesleği, nesebi babaya izafe epeyce yaygındı üzere ölçütler göz önünde bulundurulurdu.
Müstearın “şiiriyeti” olması açısından da daha fazlaca iki yahut üç heceli sözlerden seçilirdi. Müstear, kimi vakit de usta kabul edilen ismin önermesiyle kullanılırdı.
Hatta üstad isimler, kendilerine gelen genç edebiyat adayları için bir manzume kaleme alır, buna da “mahlasnâme” denirdi.
Faruk Nafiz Çamlıbel – Çamdeviren
Tahminen döneminde sorun değildi lakin bugün geriye dönüp bakıldığında, Divan edebiyatındaki bir fazlaca mahlasın onlarca şair tarafınca kullanılmış olması, edebiyat araştırmacıları için şairlerin yapıtlarının birbirine karıştırılmaması açısından kıymetli bir sorun.
Atilla İlhan – Abbas Yolcu
MUHALİFLİĞİ GİZLEME PROSEDÜRÜ
Osmanlı’nın son devirleri ile takip eden senelerda ise müsteâr konusu, muhalifliği gizlemenin bir tekniği olarak yaygınlaşmıştı.
Yazdıklarının neticelerindan kaçınmak isteyen gazeteciler, edebiyatçılar kendilerini – birçok vakit da birden çok – takma ismin gerisine gizlerdi.
daha sonraları basın mevzuatındaki gelişmelerle yayın kuruluşlarında “Sorumlu Yazıişleri Müdürü” takımı ihdas edilmiş, müsteâr isimle ilgili bir yasal bir takibat sözkonusu olduğunda da, o müdür muhatap alınır olmuştu.
“NERDE OTURUYORSUNUZ?”
Maddî zorluklar da müstearı gerekli kılabiliyordu. Telif katkısı için epeyce yazmak durumunda kalan isimler, değişik yayın organlarında değişik isimlerle yer alıyordu.
Bir devir, Server Bedi takma ismini kullanan Peyami Safa, müsteârıyla epeyce tutulan romanlar, yazılar kaleme almış, bu biçimdece takma adıylaa gerçek isminden daha fazla kazanır olmuştu.
Safa, bu duruma kinaye olarak, bir keresinde “Nerede oturuyorsunuz?” diye sorulunca, “Peyami Safa, Server Bedi’nin konutunda oturur” demişti.
Geçim darlığıyla epey üretmek durumunda kalan kimi isimler de, ortaya çıkan çalışmaları kendilerine yakıştıramadıkları için, gerçek isimlerinin bundan ziyan bakılırsaceği fikriyle müsteara yönelmişti.
Muhsin Ertuğrul – İp Çeken
TÜRK EDEBİYATINDA MÜSTEARLAR
Ercüment Ekrem Talu: Çekirge, Karga, Torik Necmi, Kertenkere
Attila İlhan: Abbas Yolcu, Beteroğlu, Ali Kaptanoğlu, Nevin Yıldız
Yahya Kemal Beyatlı: Ahmet Agah, Süleyman Sadi, S.S.
Ziya Gökalp: Bimar, Büyük Baba, Meclis-i Yönetim Vilayet Kitabesinden Ziya
Ahmet Rasim: Gözlükçü
Faruk Nafiz Çamlıbel: Akıllı Ozan,Çamdeviren, İğne ile Kuyu Kazan
Halide Edip Adıvar: Halide Salih
Reşat Nuri Güntekin: Ateşböceği, Mizah Muharriri, Yıldızböceği
Çetin Altan: Haydi Borazan, Hüseyin Zurna
Kemal Tahir: Bedri Eser, Nurettin Demir, Kemal Tahir Tipi,
Orhan Veli Kanık: Adil Hanlı, Mehmet Ali Sel
Muhsin Ertuğrul: Ertuğrul May, Nabi Zeki, İp Çeken,
Nazım Hikmet Ran: Ahmet Oğuz Saruhan, Ercüment Er, İbrahim Sabri, Kartal,
Sedat Simavi: Rasim Servet, Çileli, Güleryüz
Nurullah Ataç: Sabiha Yağızlar
Samet Ağaoğlu: Samet Agayef
Hamdullah Suphi Tanrıöver: Toplu İğne
Orhan Kemal: Yıldız Okur, Hayrullah kuvvetli, Raşit Kemali
Peyami Safa: Server Bedii, Çömez, Şerazat
Rıfat Ilgaz: Mehmet Rıfat, Stepne, Remzi Işık
Yusuf Ziya Ortaç: Akbaba, Çimdik, Kamber
Haldun Taner: Can Enişte, Haldun Hasırcıoğlu
Melih Cevdet Anday: Gani Girgin, Zater
Hamdullah Suphi Tanrıöver – Toplu İğne
Nazım Hikmet Ran – Kartal
Peyami Safa – Server Bediî
Yusuf Ziya Ortaç – Akbaba
Ziya Gökalp – Büyük Baba
Geçmişte, bilhassa siyasi baskıların ağır olduğu periyotlarda gazeteci ve muharrirlerin sıkça başvurduğu bir sistemdi, müstear kullanmak. İşte, ensonhaber.com’un müstear kaleminden “Müstear Dosyası”…
MÜSTEAR İSİMLERİ…
Bakmayın şimdilerde “Gezi Muhibleri’nin, “Cihangir Esnafı’nın ya da benzerlerinin “Baskı var, özgürlükler yok” dediklerine. Günümüzde kimi fenomen toplumsal hesaplar hariç, her muhalif, ismiyle sanıyla diyeceğini diyor.
Müstearın gerçek bir gereksinim olduğu periyot ise ağır siyasi baskıların olduğu evreler. Takma isimlere eskisi üzere pek rastlanmıyor.
Müstear isimler, Türkiye’nin fikir ve niyet özgürlüğü yolunda aldığı aralığın de tesiriyle artık pek kullanılmaz oldu.
Ahmet Rasim -Gözlükçü
BU İŞİN BABASI ARAPLAR
Edebiyatçı Tahsin Yıldırım, “Edebiyatımızda Müstear İsimler” kitabında 5 bin 200 edebiyatçının 20 bin civarında müsteârını kayıt altına almış.
Yıldırım kitabında, müsteârın birinci vakit içinderda en yaygın kullanıldığı coğrafyanın Arabistan olduğunu anlatıyor. Bilhassa klasik Arap edebiyatı, adeta baştan sona müsteârla doluydu.
Bizde de, Halk ve Divan edebiyatında müsteâr yaygın bir kullanım alanı buldu. Lakin Osmanlı periyodunda, hassaten Divan Edebiyatı’ndaki müsteâr olgusu; baskıdan çok, şairlerin, müelliflerin içsel olarak kendilerini özdeşleştirebilecekleri sembol isimler arayışlarıyla alakalıydı.
MAHLUSNAME
Divan ve Halk edebiyatı şairlerine takma isim verilirken ya da şairlerin kendisi bunu tercih ederken, onun ruh yapısı, mesleği, nesebi babaya izafe epeyce yaygındı üzere ölçütler göz önünde bulundurulurdu.
Müstearın “şiiriyeti” olması açısından da daha fazlaca iki yahut üç heceli sözlerden seçilirdi. Müstear, kimi vakit de usta kabul edilen ismin önermesiyle kullanılırdı.
Hatta üstad isimler, kendilerine gelen genç edebiyat adayları için bir manzume kaleme alır, buna da “mahlasnâme” denirdi.
Faruk Nafiz Çamlıbel – Çamdeviren
Tahminen döneminde sorun değildi lakin bugün geriye dönüp bakıldığında, Divan edebiyatındaki bir fazlaca mahlasın onlarca şair tarafınca kullanılmış olması, edebiyat araştırmacıları için şairlerin yapıtlarının birbirine karıştırılmaması açısından kıymetli bir sorun.
Atilla İlhan – Abbas Yolcu
MUHALİFLİĞİ GİZLEME PROSEDÜRÜ
Osmanlı’nın son devirleri ile takip eden senelerda ise müsteâr konusu, muhalifliği gizlemenin bir tekniği olarak yaygınlaşmıştı.
Yazdıklarının neticelerindan kaçınmak isteyen gazeteciler, edebiyatçılar kendilerini – birçok vakit da birden çok – takma ismin gerisine gizlerdi.
daha sonraları basın mevzuatındaki gelişmelerle yayın kuruluşlarında “Sorumlu Yazıişleri Müdürü” takımı ihdas edilmiş, müsteâr isimle ilgili bir yasal bir takibat sözkonusu olduğunda da, o müdür muhatap alınır olmuştu.
“NERDE OTURUYORSUNUZ?”
Maddî zorluklar da müstearı gerekli kılabiliyordu. Telif katkısı için epeyce yazmak durumunda kalan isimler, değişik yayın organlarında değişik isimlerle yer alıyordu.
Bir devir, Server Bedi takma ismini kullanan Peyami Safa, müsteârıyla epeyce tutulan romanlar, yazılar kaleme almış, bu biçimdece takma adıylaa gerçek isminden daha fazla kazanır olmuştu.
Safa, bu duruma kinaye olarak, bir keresinde “Nerede oturuyorsunuz?” diye sorulunca, “Peyami Safa, Server Bedi’nin konutunda oturur” demişti.
Geçim darlığıyla epey üretmek durumunda kalan kimi isimler de, ortaya çıkan çalışmaları kendilerine yakıştıramadıkları için, gerçek isimlerinin bundan ziyan bakılırsaceği fikriyle müsteara yönelmişti.
Muhsin Ertuğrul – İp Çeken
TÜRK EDEBİYATINDA MÜSTEARLAR
Ercüment Ekrem Talu: Çekirge, Karga, Torik Necmi, Kertenkere
Attila İlhan: Abbas Yolcu, Beteroğlu, Ali Kaptanoğlu, Nevin Yıldız
Yahya Kemal Beyatlı: Ahmet Agah, Süleyman Sadi, S.S.
Ziya Gökalp: Bimar, Büyük Baba, Meclis-i Yönetim Vilayet Kitabesinden Ziya
Ahmet Rasim: Gözlükçü
Faruk Nafiz Çamlıbel: Akıllı Ozan,Çamdeviren, İğne ile Kuyu Kazan
Halide Edip Adıvar: Halide Salih
Reşat Nuri Güntekin: Ateşböceği, Mizah Muharriri, Yıldızböceği
Çetin Altan: Haydi Borazan, Hüseyin Zurna
Kemal Tahir: Bedri Eser, Nurettin Demir, Kemal Tahir Tipi,
Orhan Veli Kanık: Adil Hanlı, Mehmet Ali Sel
Muhsin Ertuğrul: Ertuğrul May, Nabi Zeki, İp Çeken,
Nazım Hikmet Ran: Ahmet Oğuz Saruhan, Ercüment Er, İbrahim Sabri, Kartal,
Sedat Simavi: Rasim Servet, Çileli, Güleryüz
Nurullah Ataç: Sabiha Yağızlar
Samet Ağaoğlu: Samet Agayef
Hamdullah Suphi Tanrıöver: Toplu İğne
Orhan Kemal: Yıldız Okur, Hayrullah kuvvetli, Raşit Kemali
Peyami Safa: Server Bedii, Çömez, Şerazat
Rıfat Ilgaz: Mehmet Rıfat, Stepne, Remzi Işık
Yusuf Ziya Ortaç: Akbaba, Çimdik, Kamber
Haldun Taner: Can Enişte, Haldun Hasırcıoğlu
Melih Cevdet Anday: Gani Girgin, Zater
Hamdullah Suphi Tanrıöver – Toplu İğne
Nazım Hikmet Ran – Kartal
Peyami Safa – Server Bediî
Yusuf Ziya Ortaç – Akbaba
Ziya Gökalp – Büyük Baba