Ulusal Uğraş’ın ‘Ateşten Gömlek’ giyen mücadeleci ismi: Halide Edip Adıvar

AirdropAvcisi

New member
II. Meşrutiyet’in ilanı ile yazarlığa başlayan Adıvar, hayatı boyunca 21 roman, 4 kıssa kitabı, 2 tiyatro yapıtı, çeşitli inceleme ve çevirilerle Türk edebiyatının en epeyce eser veren müellifleri içinde yer aldı.

Halide Edip Adıvar, 1884’te Sultan 2. Abdülhamid Han’ın Ceyb-i Hümayun katibi Selanikli Mehmed Edip Beyefendi ile Fatma Bedrifem Hanım’ın çocuğu olarak dünyaya geldi.

Usta müellif, annesinin vefatı üzerine, çocukluğunu “mor salkımlı evde”, anneannesiyle büyükbabasının yanında geçirdi.

Üsküdar Amerikan Kız Koleji’ndeki eğitimini yarıda kesen müellif, özel hocalardan Arapça, İngilizce, Fransızca ve müzik dersleri aldı.


ÇEVİRİLER YAPTI

Halide Edip Adıvar, İngilizce öğretmeninin teşvikiyle John Abbot’un “Mother” isimli kitabının çevirisini yaptı. Mahmut Esat Efendi’nin düzenlemesiyle “Mader” ismiyle basılan eser, Halide Edip’e, Sultan Abdülhamid tarafınca “Şefkat Nişanı” verilmesini sağladı.

Lise eğitimine 1899’da bir daha başlayan başarılı edebiyatçı, 1901’de mezun oldu, tıpkı yıl matematik dersleri aldığı Salih Zeki Bey’le evlendi. Bu evlilikten Ayetullah ve Hikmetullah Togo isminde 2 oğlu dünyaya geldi.

MISIR SEYEHATİ

Tevfik Fikret idaresindeki Tanin gazetesinde “Halide Salih” imzasıyla yazılar yayınlayan Adıvar, sonrasındasında Fotoğraflı Kitap, Yeni Tanin, Şehbal, Musavver Muhit, Mehasin ve Fotoğraflı Roman’da yazdı. Yazıları niçiniyle tehditler alan usta edebiyatçı, 31 Mart olayları sırasında öldürüleceği kaygısıyla Mısır’a gitti.

Halide Edip Adıvar, 1909’da yurda döndükten daha sonra yazılarına devam etti, 1910’da ise Eşi Salih Bilgili’den ayrıldı.


ATEŞLİ KONUŞMALARIYLA TOPLUMU ETKİLEDİ

Maarif Nazırı Sait Bey’in teklifiyle kız öğretmen okullarında öğretmenlik ve vakıf okullarında müfettişlik yapan usta kalem, İstanbul’un art mahallelerini gözlemleyerek “Sinekli Bakkal” romanını yazdı. Adıvar, Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura’nın yazılarından etkilendi.

Balkan Savaşı sırasında, birinci bayan derneği Teali-i Nisvan Cemiyeti’ni kuran muharrir, Lübnan, Beyrut ve Şam’da okulları düzenleyip açmak üzere Suriye’ye gitti. Adıvar, 1918’de Suriye’deyken babasına verdiği vekaletnameyle Dr. Abdülhak Adnan Adıvar ile evlendi.

“BU TARİHİ, MUAZZAM MEYDANDA…”

İzmir’in 15 Mayıs 1919’da işgal edilmesi üzerine düzenlenen Fatih, Üsküdar ve Sultanahmet mitinglerine konuşmacı olarak katılan Adıvar’ın, bilhassa Sultanahmet mitinginde sarf ettiği, “Bu tarihi, bu muazzam meydanda zafer alayları yapan kahraman ecdadımızın ruhları karşısında, dünyanın bir başından bir başına at süren o na-mağlub erlerin gazapları karşısında başımı kaldırıyor ve diyorum ki; ben Türk ve Müslüman tarihinin bedbaht bir kızıyım. Eskileri kadar kahraman lakin bedbaht yeni milletin de bedbaht bir anasıyım. Bu yeni millet namına, ulu ecdadımızın ruhları önünde başımı eğip yemin ediyorum. Bugün kolları kesilmiş Türk milletinin geçmiş günlerdeki kadar mert bir ruhu var. Yemin ediyorum ki göğsünü adalet ve insaniyetten alan ecdadımın ilahi namusuna hıyanet etmeyeceğiz.” kelamlarıyla halkı etkiledi.


YAHYA KEMAL ANLATIYOR…

Yahya Kemal Beyatlı, meydanlardaki Halide Edip’i şöyleki anlatmıştı:

“O günlerde İstanbullular Halide Edib’i, altı minareden kopan tekbir sesleri ortasında, bir ıztırap timsali üzere siyahlar giyinmiş gördüler. O meydanda o topluluk, o siyah bayraklar, o siyah giyinmiş ıztırap timsali ve onun canlı sesi İstanbulluların kalbinde son hâtıra üzere hakkedilmiş duruyordu.”

Halide Edip Adıvar, ayrıyeten Büyük Mecmua ve Vakit’teki yazılarıyla işgale karşı direnişin gelişmesine katkıda bulundu.

14 YIL YURT DIŞINDA YAŞADI

Sakarya Savaşı sırasında onbaşı olan muharrir, 1921-1922’de Tetkik-i Mezalim Kurulu’nda Yunan ordusunun çekilirken bıraktığı hasarı ve halka yaptığı zulümleri raporlaştırdı. Adıvar’a, savaş sonunda “Çavuş” rütbesi verildi. bu vakitte yaptığı müşahedelerle “Ateşten Gömlek”, Vurun Kahpeye” romanları ile “Dağa Çıkan Kurt” kıssa kitaplarını yazdı.

Anılarının bir kısmını “Türk’ün Ateşle İmtihanı” yapıtında kaleme alan müellif, cumhuriyetin ilanından daha sonra Akşam, Vakit ve İkdam gazetelerinde yazdı. Bu ortada Cumhuriyet Halk Fırkası ve Mustafa Kemal Paşa ile siyasi fikir ayrılıkları yaşadı.

Takrir-i Sükun kanununun kabul edilmesiyle tek parti periyodu başlayınca, kocası Adnan Adıvar ile Türkiye’den ayrılarak 1926’da İngiltere’ye giden Adıvar, 1939’a kadar, 4 yıl İngiltere’de, 10 yıl Fransa’da yaşadı.


TÜRK KÜLTÜRÜNÜ DÜNYAYA TANITTI

Unutulmaz müellif, yurt haricinde yaşadığı devirde kitap yazmayı sürdürdü, Türk külçeşidini dünya kamuoyuna tanıtmak emeliyle bir fazlaca ülkede üniversitelerde konferanslar verdi.

Müellifin en ünlü yapıtı Sinekli Bakkal’ın İngilizcesi “The Daughter of the Clown” 1936’da yayımlandı. Roman birebir yıl Türkçe olarak Haber gazetesinde tefrika edildi. Eser, Türkiye’de en hayli baskı yapan romanlardan biri oldu.

Yapıtlarında hanımın eğitilmesine ve toplum ortasındaki pozisyonuna bilhassa yer veren, bayan haklarını savunan Adıvar’ın birfazlaca kitabı sinema ve televizyon dizisine uyarlandı.

HALİDE EDİP ÖLDÜ…

Adıvar, ayrıyeten İstanbul Üniversitesi’nde edebiyat profesörü olarak misyon yaptı, İngiliz Filoloji Kürsüsü Başkanlığı’nı üstlendi, 1950’de ise milletvekili olarak TBMM’ye girdi.

ömrü boyunca genç Cumhuriyet’in gelişmesi için çaba gösteren, kendisini edebiyata veren Halide Edip, 9 Ocak 1964’te hayatını kaybetti.

YAPITLARI…

Roman; “Heyula” (1909), “Raik’in Annesi” (1909), “Seviyye Talip” (1910), “Handan” (1912), “Son Eseri” (1913), “Yeni Turan” (1913), “Mev’ud Hüküm” (1918), “Ateşten Gömlek” (1923), “Vurun Kahpeye” (1923), “Kalp Ağrısı” (1924), “Zeyno’nun Oğlu” (1928), “Sinekli Bakkal” (1936), “Yolpalas Cinayeti” (1937), “Tatarcık” (1939), “Sonsuz Panayır” (1946), “Döner Ayna” (1954), “Akile Hanım Sokağı” (1958), “Kerim Usta’nın Oğlu” (1958), “Sevda Sokağı Komedyası” (1959), “Çaresaz” (1961), “Hayat Parçaları” (1963)

Öyküleri; “Harap Mabetler” (1911), “Dağa Çıkan Kurt” (1922), “İzmir’den Bursa’ya” (1963), “Kubbede Kalan Beğenilen Seda” (1974)

Anıları; “Türk’ün Ateşle İmtihanı” (1962), “Mor Salkımlı Ev” (1963)

Oyunları; “Kenan Çobanları” (1916), “Maske ve Ruh” (1945)

Halide Edip Adıvar, ayrıyeten George Orwell’in Hayvan Çiftliği, Shakespeare’in Hamlet üzere kıymetli yapıtlarını de Türkçeye kazandırdı.
 
Üst