JoKeR
Active member
ŞEYMA SUBAŞI
Çizgi sanatkarı Emin Barın’ın öğrencilerinden olan Etem Çalışkan bu yıl Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri’ne layık görülen yaşayan en kıymetli kaligrafi sanatkarlarından birisi. 1928 yılında Tarsus’un bir köşünde doğan Etem Çalışkan İstanbul’a fotoğraf okumaya gelmiş. İstanbul Hoş Sanatlar Akademisi’nde Afiş Kısmında eğitimini tamamlayan Çalışkan, ilerleyen yaşına karşın elinden hiç fırçasını düşürmeyen son derece üretken bir sanatçı. Öğrencilik senelerında gazetecilik yapan ve gazetelerde bir hayli fotoromanı yayınlanan Çalışkan çizgi röportajlar yaptı. Atatürk’ün 100. doğum gününde hatıra para tasarladı ve Nutuk’u el yazısıyla yazdı. Çalışkan’la yaptığı işi konuştuk.
Sanatçı için akademik eğitim ne derece değerlidir. Bu konuda fikirlerinizi merak ediyoruz evvela?
Sanatçı olabilmek için akademide eğitim öğretim görmek bence koşul değil. Natürel ki eğitim almak epeyce faydalı. Lakin mazeret olamaz. Ben akademiye gidemedim sanatçı olacaktım olamadım kimse diyemez, denilemez. Akademide öğrendiklerimiz birinci temel bilgiler. Lakin o temelin üstüne sanatkarın bir şeyler koyması, kendini geliştirmesi gerekir. Onun için sanatın temel unsurları vardır, gerisi ise sonsuzdur.
YAZI ASLINDA FOTOĞRAFTIR
Siz hem kaligrafi sanatçısısınız birebir vakitte ressam kimliğiniz var. Siz kendinizi yazıya mı resime mi daha yakın buluyorsunuz? Hangisi sizin sanatçı kimliğinizi daha kuvvetli ortaya koyuyor?
Şöyle ki bana nazaran ister klasik olsun ister çağdaş olsun yazı fotoğraftır. Fotoğraf de yazıdır. örneğin yazı 3d değildir. Bir yüzey üzerinde kağıt üzerinde taş üzerinde tahta üstündeki izlerdir. Lakin bu izler okunabilir olduğu için yazıdır. Fotoğraftan farkı bu. Yazı okunur. Yazı hisle izlenir. Fotoğraf de hisle izlenir. Yazı okunduğu için bir ayrıcalığı var fotoğraftan, farkı bu. Fakat sanat açısından yüzey olarak çalışmalarda fotoğraf aslına bakarsanız yüzey sanatıdır. Üç boyutlu fotoğraf olmaz. O göz aldatmacasıdır. Yani perspektif mimari için geçerli lakin fotoğraf için bence ben var olan bir şeyin fotoğrafını yapmam. Ancak var olan bir şeyden etkilenirim. Beni etkileyen de tabiattır.
Siz bir röportajınızda Van Gogh’tan fazlaca etkilendiğinizi lisana getirmişsiniz. Bilhassa de Van Gogh ile Gaiuguin içindeki dostluktan etkilendiğinizi belirtiyorsunuz. Sanat dünyasında sanatçı dostlukları sizin için niye kıymetli?
Gauguin Van Gogh ikisi birbirlerini fazlaca seven sanatkarlar. Yalnız adam Van Gogh’un Gauguin’in dostluğuna gereksinimi var. Lakin hengamesini da eksik etmez zira sanatkarın tansiyonu de olacak arbedesi da olacak ancak hiç bir vakit küs olmayacaklar barışık olacaklar. Ben onun için derim ki barışı sevmiyorum. niye sevmem. Barış savaştan daha sonra geldiği için sevmem. Van Gogh’la Gauguin arbede ediyorlar fakat Gauguin’e ustam ustam diyerek hürmet gösteriyor. Ancak ustam dediği adam üzere fotoğraf yapmıyor. Van Gogh üzere yapıyor o. Yani artık Van Gogh ne yapıyor.
Bu ikili içindeki arbede ancak beraberinde vazgeçilmezlik mi size etkiledi?
Van Gogh kendisi yalnızlığını Gauguin’i bularak giderirken ben de yalnızlığımı Van Gogh’u bularak giderdim.
Sanat dünyasındaki bir yalnızlık mıydı sizin yalnızlığınız? O senelera gitsek neler anlatırsınız?
Hoş Sanatlar Akademisi için İstanbul’a birinci gelişim, şaşkınlık ortasındayım ve bu kentte tanıdığım kimsem yok. Hislerimi paylaşacağım kimse yok. Zira o yıllarım akademi yılları biraz da insanın başını döndürüyor. Sanata o kadar ağırlaşıyorsunuz ki kendinizi o yoğunluk ortasında kaybediyorsunuz. Ve aramaya başlıyorsunuz kendinizi. Bir gün tünelin üstünde Alman Kitabevi vardı oraya uğradım orada biraz şöyleki eskimiş üzere bir kitap gördüm. Üzerinde Van Gogh yazıyor. O kitabı aldım. Yani kitap hala yanımda durur meskende. Fiyatı 10,5 lira. Benim için büyük para 10,5 lira. Yıl 1951-1952. bu biçimde bir kişi bir ay aşağı üst seksen doksan yüz lirayla rahat geçinirdi. Benim cebimde de 10.5 lira vardı. Yani bütün paramı verip o kitabı aldım. Akşamın geç saatinde yürüyerek Yüksek Kaldırım’dan Galata Köprüsü’ne oradan da yürüyerek Sirkeci’ye ve Cağaloğlu’ndaki Narlıbahçe Sokaktaki Emin hocanın atölyesine geldim.
ÇOCUKLUĞA DÖNMEK İSTERİM
Hattat Emin Barın’la tanışmanız ömrünüzde bir dönüm noktasına mı sebep oldu? Hocanızın sizin üzerinde nasıl bir tesiri oldu?
Emin Barın hoca Türkiye’mizde 1928 1 Kasım’ında maddeleşen yazı ihtilalinden gelen birinci yazı sanatçısıdır. Hem eski yazıda hem yeni yazıda. Eski yazı yeni yazı dediğimden anlıyorsunuz herbiçimde. Kaligrafi ile Osmanlıca yazı diyelim ona. Emin hoca hem eski yazıda yenilikçilik yaptı. Hem yeni yazının öğreticisi oldu. Sanatkarı oldu. Bu yazıyı Almanya’da tahsile gönderildi 1934-35 senelerında. Orada kitap cildi ve yazı kaligrafiyi öğrendi. Alman tesiri var Emin hocada.
Siz de hocanın okuldaki birinci öğrencilerindensiniz değil mi?
Ben Emin hocanın birinci öğrencisiyim. Ve hocanın da birinci öğretmenliği akademide. Ben birinci öğrencisi olduğum için biraz da böbürleniyorum doğrusu. Fakat o bana sorumluluk yüklüyor.
Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat mükafatına layık görüldünüz. Neler söylemek istersiniz?
Kültür ve sanat mükafatlarını Cumhurbaşkanlığında bir kaligrafi sanatkarına da verilmesi ve bendenizi o kolda değerlendirmeleri benden daha epeyce kaligrafinin Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafınca da mühürlenmesidir. Ben bu bakımdan sayın Cumhurbaşkanı’na teşekkürlerimi sunuyorum. Zira hala İstanbul’da çatışma yaparlar. Eski yazı yeni yazı diye. İşte ona karşı Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Cumhurbaşkanı bu yılki değerlendirmesinde kaligrafi kolunu da alması, kıymete koyması hayli hoş. Onun için şükranlarımı sunuyorum.
Çizgi sanatkarı Emin Barın’ın öğrencilerinden olan Etem Çalışkan bu yıl Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülleri’ne layık görülen yaşayan en kıymetli kaligrafi sanatkarlarından birisi. 1928 yılında Tarsus’un bir köşünde doğan Etem Çalışkan İstanbul’a fotoğraf okumaya gelmiş. İstanbul Hoş Sanatlar Akademisi’nde Afiş Kısmında eğitimini tamamlayan Çalışkan, ilerleyen yaşına karşın elinden hiç fırçasını düşürmeyen son derece üretken bir sanatçı. Öğrencilik senelerında gazetecilik yapan ve gazetelerde bir hayli fotoromanı yayınlanan Çalışkan çizgi röportajlar yaptı. Atatürk’ün 100. doğum gününde hatıra para tasarladı ve Nutuk’u el yazısıyla yazdı. Çalışkan’la yaptığı işi konuştuk.
Sanatçı için akademik eğitim ne derece değerlidir. Bu konuda fikirlerinizi merak ediyoruz evvela?
Sanatçı olabilmek için akademide eğitim öğretim görmek bence koşul değil. Natürel ki eğitim almak epeyce faydalı. Lakin mazeret olamaz. Ben akademiye gidemedim sanatçı olacaktım olamadım kimse diyemez, denilemez. Akademide öğrendiklerimiz birinci temel bilgiler. Lakin o temelin üstüne sanatkarın bir şeyler koyması, kendini geliştirmesi gerekir. Onun için sanatın temel unsurları vardır, gerisi ise sonsuzdur.
YAZI ASLINDA FOTOĞRAFTIR
Siz hem kaligrafi sanatçısısınız birebir vakitte ressam kimliğiniz var. Siz kendinizi yazıya mı resime mi daha yakın buluyorsunuz? Hangisi sizin sanatçı kimliğinizi daha kuvvetli ortaya koyuyor?
Şöyle ki bana nazaran ister klasik olsun ister çağdaş olsun yazı fotoğraftır. Fotoğraf de yazıdır. örneğin yazı 3d değildir. Bir yüzey üzerinde kağıt üzerinde taş üzerinde tahta üstündeki izlerdir. Lakin bu izler okunabilir olduğu için yazıdır. Fotoğraftan farkı bu. Yazı okunur. Yazı hisle izlenir. Fotoğraf de hisle izlenir. Yazı okunduğu için bir ayrıcalığı var fotoğraftan, farkı bu. Fakat sanat açısından yüzey olarak çalışmalarda fotoğraf aslına bakarsanız yüzey sanatıdır. Üç boyutlu fotoğraf olmaz. O göz aldatmacasıdır. Yani perspektif mimari için geçerli lakin fotoğraf için bence ben var olan bir şeyin fotoğrafını yapmam. Ancak var olan bir şeyden etkilenirim. Beni etkileyen de tabiattır.
Siz bir röportajınızda Van Gogh’tan fazlaca etkilendiğinizi lisana getirmişsiniz. Bilhassa de Van Gogh ile Gaiuguin içindeki dostluktan etkilendiğinizi belirtiyorsunuz. Sanat dünyasında sanatçı dostlukları sizin için niye kıymetli?
Gauguin Van Gogh ikisi birbirlerini fazlaca seven sanatkarlar. Yalnız adam Van Gogh’un Gauguin’in dostluğuna gereksinimi var. Lakin hengamesini da eksik etmez zira sanatkarın tansiyonu de olacak arbedesi da olacak ancak hiç bir vakit küs olmayacaklar barışık olacaklar. Ben onun için derim ki barışı sevmiyorum. niye sevmem. Barış savaştan daha sonra geldiği için sevmem. Van Gogh’la Gauguin arbede ediyorlar fakat Gauguin’e ustam ustam diyerek hürmet gösteriyor. Ancak ustam dediği adam üzere fotoğraf yapmıyor. Van Gogh üzere yapıyor o. Yani artık Van Gogh ne yapıyor.
Bu ikili içindeki arbede ancak beraberinde vazgeçilmezlik mi size etkiledi?
Van Gogh kendisi yalnızlığını Gauguin’i bularak giderirken ben de yalnızlığımı Van Gogh’u bularak giderdim.
Sanat dünyasındaki bir yalnızlık mıydı sizin yalnızlığınız? O senelera gitsek neler anlatırsınız?
Hoş Sanatlar Akademisi için İstanbul’a birinci gelişim, şaşkınlık ortasındayım ve bu kentte tanıdığım kimsem yok. Hislerimi paylaşacağım kimse yok. Zira o yıllarım akademi yılları biraz da insanın başını döndürüyor. Sanata o kadar ağırlaşıyorsunuz ki kendinizi o yoğunluk ortasında kaybediyorsunuz. Ve aramaya başlıyorsunuz kendinizi. Bir gün tünelin üstünde Alman Kitabevi vardı oraya uğradım orada biraz şöyleki eskimiş üzere bir kitap gördüm. Üzerinde Van Gogh yazıyor. O kitabı aldım. Yani kitap hala yanımda durur meskende. Fiyatı 10,5 lira. Benim için büyük para 10,5 lira. Yıl 1951-1952. bu biçimde bir kişi bir ay aşağı üst seksen doksan yüz lirayla rahat geçinirdi. Benim cebimde de 10.5 lira vardı. Yani bütün paramı verip o kitabı aldım. Akşamın geç saatinde yürüyerek Yüksek Kaldırım’dan Galata Köprüsü’ne oradan da yürüyerek Sirkeci’ye ve Cağaloğlu’ndaki Narlıbahçe Sokaktaki Emin hocanın atölyesine geldim.
ÇOCUKLUĞA DÖNMEK İSTERİM
Hattat Emin Barın’la tanışmanız ömrünüzde bir dönüm noktasına mı sebep oldu? Hocanızın sizin üzerinde nasıl bir tesiri oldu?
Emin Barın hoca Türkiye’mizde 1928 1 Kasım’ında maddeleşen yazı ihtilalinden gelen birinci yazı sanatçısıdır. Hem eski yazıda hem yeni yazıda. Eski yazı yeni yazı dediğimden anlıyorsunuz herbiçimde. Kaligrafi ile Osmanlıca yazı diyelim ona. Emin hoca hem eski yazıda yenilikçilik yaptı. Hem yeni yazının öğreticisi oldu. Sanatkarı oldu. Bu yazıyı Almanya’da tahsile gönderildi 1934-35 senelerında. Orada kitap cildi ve yazı kaligrafiyi öğrendi. Alman tesiri var Emin hocada.
Siz de hocanın okuldaki birinci öğrencilerindensiniz değil mi?
Ben Emin hocanın birinci öğrencisiyim. Ve hocanın da birinci öğretmenliği akademide. Ben birinci öğrencisi olduğum için biraz da böbürleniyorum doğrusu. Fakat o bana sorumluluk yüklüyor.
Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat mükafatına layık görüldünüz. Neler söylemek istersiniz?
Kültür ve sanat mükafatlarını Cumhurbaşkanlığında bir kaligrafi sanatkarına da verilmesi ve bendenizi o kolda değerlendirmeleri benden daha epeyce kaligrafinin Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafınca da mühürlenmesidir. Ben bu bakımdan sayın Cumhurbaşkanı’na teşekkürlerimi sunuyorum. Zira hala İstanbul’da çatışma yaparlar. Eski yazı yeni yazı diye. İşte ona karşı Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Cumhurbaşkanı bu yılki değerlendirmesinde kaligrafi kolunu da alması, kıymete koyması hayli hoş. Onun için şükranlarımı sunuyorum.