Okurlarının sorularını yanıtlayan Yeni Şafak gazetesi muharriri Hayrettin Karaman, “Devletlerin monopolünde ve denetiminde olan birçok karşılıksız paralar bile büyük haksız hasılatlara ve kayıplara alet oluyor iken bu sanal paranın daha fazlasına alet olabileceği apaçık ortadadır. Döviz, altın ve benzerlerine para yatırıp fiyatları yükseldikçe satmak suretiyle para kazanmak fıkıh kurallarına bakılırsa caiz olsa da bir çeşit stokçuluk (kenz) olduğu, üretime katılmayan paranın topluma da yararı bulunmadığı için takva sahibi Müslümanların tercih etmemeleri gereken bir çıkar yoludur. Sanal para alıp satarak para kazanmak ise üstte açıklanan özellikleri sebebiyle caiz değildir.” görüşünü savundu.
Karaman yazısında, “Bu kanaatimi değiştirecek ölçüde bir gelişme olmadı. Bir hususu daha eklemeliyim: Bitpara da öbür paralarla alınıp satılırken karşılıklı ödemelerin peşin olması gerekir, şayet peşin şayet olmazsa bu cihetten de alım-satım caiz olmaz.” fikrini lisana getirdi.
Karaman şunları kaydetti:
“Bugünkü köşe yazımda ise elde ettiğim yeni bilgiler ve bir daha de -genel olarak kripto para konusunda- değişmeyen kanaatimi, daha geniş çerçeveli sorulara verdiğim karşılığı yinelayarak yazacaktım, lakin yazı fazlaca uzayacağı için bu hususta yapılmış bir ilmî çalışmanın (Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları: 47 “İslâmî Finans ve Finansal Teknolojiler (Fintech) Blokzincir-Akıllı Sözleşmeler-Paralar”) ilgili sonuç kısmını aktaracak ve yanıtımın geri kalanını gelecek haftaya bırakacağım:
Paralara ait görüşler sonucunda ortaya çıkan kararların aşağıdaki biçimde özetlenmesi mümkündür:
1. Paralar, fıkhi ve iktisadi ölçülerde para olmadıkları üzere spekülatif ve kumar temelli olup fıkhi asıllara uygun bir mal ve yatırım aracı da değildirler. Devlet tarafınca basılmadıkları üzere insanların tamamı tarafınca da kabul görmüş para değildirler.
2. Paralar mal olsalar dahi para değildir. Fıkhi açıdan para olma vasıflarını taşımamaktadırlar.
3. Paralar, kısmi kabul goren ve kendilerine ait özel koşulları bulunan özel paralardır.
4. Paralar da öteki paralar üzere fıkhi ölçülerde bir paradır. Alım ve satımı caiz olup faizin cereyan etmesi, zekât terettübü üzere şer’i kararlar caridir. Zira kabul edilebilirliği ve kendilerine karşı talep bulunmaktadır. Ayrıyeten şer’î ve iktisadî bir mani bulunmamaktadır.
Paraların fıkhi kararına ait genel geçer ve üzerinde ittifak edilen bir karar bulunmadığı, birbiriyle çelişen farklı fetvaların kelam konusu olduğu gözlemlenmektedir. Çalışma sonucunda ulaşılan temel bulgular şu biçimdedir:
a) Paralar ile bunların dayandığı blokzincir teknolojisi büsbütün birbirinden farklıdır. Mevcut fetvaların ekseriyetinin, vakit zaman bitcoinle ilgili durumları gerek blokzincir gerekse tüm paralara genellendikleri gözlemlenmektedir. esasen, söz edildiği üzere, mevcut haliyle blokzincir teknolojisi iştirak finansının biroldukca alanında uygulanmaktadır.
b)
c) Paraların üretiminden tedavülüne kadarki süreçte kendilerini ilgilendiren ekonomik ve finansal istikameti haricinde, muhasebe, hukuk, teknoloji ve mühendislik istikametleri bulunmaktadır. ötürüsıyla bahsin fıkhi açıdan tahlile kavuşturulmasında farklı alanların uzmanlarının ortak çalışmaları sonucunda kolektif bir içtihat yahut fetvaya (el-ictihadu’l-cemai) ulaşılması daha isabetli olacaktır.
çabucak hemen kanaatlerini ortaya koymamış memleketler arası finansal kuruluşların (AAOIFI, İslâm Fıkıh Akademisi, IFSB, CIBAFI, IRTI vb.) mevcut pasif pozisyonları yerine daha etkin rol alarak belirleyici ve yönlendirici rol almaları beklenir. Bu süreçte, paralarla ilgili olarak, bir arada ve paydaşlarıyla yapacakları ortak çalışmalar sonucunda, şer’î, etik, muhasebe ve idare standartlarının belirlenmesi üzere çeşitli çalışmaların yapılması ehemmiyet arz etmektedir.”
Karaman yazısında, “Bu kanaatimi değiştirecek ölçüde bir gelişme olmadı. Bir hususu daha eklemeliyim: Bitpara da öbür paralarla alınıp satılırken karşılıklı ödemelerin peşin olması gerekir, şayet peşin şayet olmazsa bu cihetten de alım-satım caiz olmaz.” fikrini lisana getirdi.
Karaman şunları kaydetti:
“Bugünkü köşe yazımda ise elde ettiğim yeni bilgiler ve bir daha de -genel olarak kripto para konusunda- değişmeyen kanaatimi, daha geniş çerçeveli sorulara verdiğim karşılığı yinelayarak yazacaktım, lakin yazı fazlaca uzayacağı için bu hususta yapılmış bir ilmî çalışmanın (Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları: 47 “İslâmî Finans ve Finansal Teknolojiler (Fintech) Blokzincir-Akıllı Sözleşmeler-Paralar”) ilgili sonuç kısmını aktaracak ve yanıtımın geri kalanını gelecek haftaya bırakacağım:
Paralara ait görüşler sonucunda ortaya çıkan kararların aşağıdaki biçimde özetlenmesi mümkündür:
1. Paralar, fıkhi ve iktisadi ölçülerde para olmadıkları üzere spekülatif ve kumar temelli olup fıkhi asıllara uygun bir mal ve yatırım aracı da değildirler. Devlet tarafınca basılmadıkları üzere insanların tamamı tarafınca da kabul görmüş para değildirler.
2. Paralar mal olsalar dahi para değildir. Fıkhi açıdan para olma vasıflarını taşımamaktadırlar.
3. Paralar, kısmi kabul goren ve kendilerine ait özel koşulları bulunan özel paralardır.
4. Paralar da öteki paralar üzere fıkhi ölçülerde bir paradır. Alım ve satımı caiz olup faizin cereyan etmesi, zekât terettübü üzere şer’i kararlar caridir. Zira kabul edilebilirliği ve kendilerine karşı talep bulunmaktadır. Ayrıyeten şer’î ve iktisadî bir mani bulunmamaktadır.
Paraların fıkhi kararına ait genel geçer ve üzerinde ittifak edilen bir karar bulunmadığı, birbiriyle çelişen farklı fetvaların kelam konusu olduğu gözlemlenmektedir. Çalışma sonucunda ulaşılan temel bulgular şu biçimdedir:
a) Paralar ile bunların dayandığı blokzincir teknolojisi büsbütün birbirinden farklıdır. Mevcut fetvaların ekseriyetinin, vakit zaman bitcoinle ilgili durumları gerek blokzincir gerekse tüm paralara genellendikleri gözlemlenmektedir. esasen, söz edildiği üzere, mevcut haliyle blokzincir teknolojisi iştirak finansının biroldukca alanında uygulanmaktadır.
b)
c) Paraların üretiminden tedavülüne kadarki süreçte kendilerini ilgilendiren ekonomik ve finansal istikameti haricinde, muhasebe, hukuk, teknoloji ve mühendislik istikametleri bulunmaktadır. ötürüsıyla bahsin fıkhi açıdan tahlile kavuşturulmasında farklı alanların uzmanlarının ortak çalışmaları sonucunda kolektif bir içtihat yahut fetvaya (el-ictihadu’l-cemai) ulaşılması daha isabetli olacaktır.
çabucak hemen kanaatlerini ortaya koymamış memleketler arası finansal kuruluşların (AAOIFI, İslâm Fıkıh Akademisi, IFSB, CIBAFI, IRTI vb.) mevcut pasif pozisyonları yerine daha etkin rol alarak belirleyici ve yönlendirici rol almaları beklenir. Bu süreçte, paralarla ilgili olarak, bir arada ve paydaşlarıyla yapacakları ortak çalışmalar sonucunda, şer’î, etik, muhasebe ve idare standartlarının belirlenmesi üzere çeşitli çalışmaların yapılması ehemmiyet arz etmektedir.”