Yunanistan’daki ölümcül yangınlara otuz yıllık siyasal başarısızlık yol açtı

IşıkHaber

New member
Yanis Varoufakis

İkinci Dünya Savaşı daha sonrasında, günümüzde Yunanistan kırsalında iki sarsıcı insan dalgası gerçekleşti; evvel köylülerin göçü ve akabinde hudutlardan gelen en tuhaf insan istilası yaşandı. Zayıf bir devletin dahliyle büyüyen ve iklim krizinin niye olduğu bu iki dalga, kendi tabiatında ıslah edici olan orman yangınlarının düşük düzeyli dramını bu yaz şahit olduğumuz yürek burkucu felakete dönüştürdü.

Eşi görülmemiş seviyedeki uzun müddetli sıcak hava dalgalarının peşinden, yaz aylarında meydana gelen orman yangınları şu ana dek 100.000 hektardan (250.000 dönüm) fazla eski çam ormanını kül etti. Attika bölgesindeki tarlaları toza çevirdiler, antik Olympia’nın kimi bölgelerini yakıp kavurdular ve Kuzey Evia’nın süper ormanlarını yok ettiler; kırsal bölgelerde yaşayanlar meskenlerini yitirdiler ve geçim kaynaklarındaki ve doğal yapıdaki kayıplardan bahsetmiyorum bile.

NASIL BU HALE GELDİ?

Bu durumun niye yaşandığını anlamak için Yunanistan’daki kentsel ve kırsal kalkınmanın seyrini anlamamız gerek. Savaş ve yoksulluk, 1940’ların sonlarından itibaren kırsal kısımdan kentlere gerçek kitlesel göçlere yol açtı. Almanya, Kanada ve Avustralya üzere ülkelere göç etmeyen köylüler, Atina’ya akın etti. Yetersiz kentsel planlamayla bir ortaya gelince, bu insan dalgası geniş Atina bölgesini hızla bir beton ormanına dönüştürdü. Akabinde, 1960’lar ve 1970’lerde, tıpkı beşerler, kırsal bölüme yanlışsız, çam ağaçlarının gölgesinde, tercihen Atina’ya ve denize yakın bölgelerde bulunan bir yazlık meskene dönemlik bir dönüşün hayalini kurdular.

1980’li senelera gelindiğinde Attika’nın dört bir yanına yayılan bu küçük burjuva konutlarına, 1990’ların ortalarına gerçek orta sınıfın barındığı banliyöler dahil oldu. Villalar ve alışveriş merkezleri, AB bankalarından borç olarak alınan ya da AB yapısal finansmanı aracılığıyla sağlanan parayla desteklenen ekonomik büyümeyi yansıtan bir hızla, Atina hududundaki yakın ormanlık alanları git gide istila etti.

Güya bela arıyormuşuz üzere. Ateş, Akdeniz’deki çam ormanlarının doğal bir müttefikidir. Yaşlı ağaçların tabanını temizlemeye yardımcı olur ve genç ağaçların gelişmesine imkan sağlar. Köylüler, her gün ormanlara yardım ederek ve her baharda taktik yakma sürecini gerçekleştirerek, geçmişte alevlerin dört bir yanı sarmasını engellediler. Maalesef, şartlar köylüleri sadece ormanları terk etmeye mecbur bırakmakla kalmadı, beraberinde onlar ve torunları, ferdî hayatlar yaşayan kentliler olarak kullanılmayan ormanların iç kesitlerinde yazlık konutlar inşa etmek emeliyle geri döndüklerinde, bunu, klasik toplumsal bilgi ya da uygulamalardan hiç birini yanlarında götürmeden yaptılar.

PLANSIZLIK HEM YERLEŞİMLERİ HEM ORMANLARI FELAKETE SÜRÜKLEDİ

Avrupa’daki meşhur kuzey-güney ekonomik ayrışmasının Yunanistan ormanlarında da bir karşılığı var. İsveç ya da Almanya üzere ülkelerdeki ormanlar ağır formda meta haline getirildi. Bu dönüşüm, eski ormanların yok oluşuna ve buraların kurak tarlalar, tarım yerleri yahut meralarla yer değiştirmesine niye olurken, en azından kırsal alanlar Yunanistan’da olduğu üzere büsbütün terk edilmedi. Bir bakıma, Yunanistan kırsalının iç burkan hali, süratli ve sistemsiz kentleşme ve zayıf ve yozlaşmış devletimizin karışımı, ülkenin atrofik* kapitalizminin yansımalarıdır.

Yunan hükümetleri, 1970’lerden itibaren orman yangınlarının bizden intikam almaya başlamasından bu yana arazi kullanım modelimizin sürdürülemez olduğunun farkındaydı. İçten içe biliyorlardı ki, toplu formda doğayı zapt etmiştik ve artık tabiat ağır ve telaşsız halde intikamını alıyordu. Ne var ki, seçmenlere, ormanda inşa edecekleri o kulübeyle ilgili hayalden vazgeçmelerini, çam ormanlarını mahalleleştirme planlarını bir kenara bırakmaları gerektiğini söyleme cüretini gösterirlerse bir daha seçilme ihtimallerinin ortadan kalkacağını düşünen hükümetler kolay yolu seçtiler: çok sıcak rüzgârları, berbat kalpli kundakçıları, bahtsızlığı, hatta kim olduğu bilinmeyen Türk sabotajcıları bile suçladılar.

Her cehennemin yol açtığı birinci zayiat, ortaklaşa sorumluluktu. 23 Temmuz 2018 tarihinde, Atina’nın kuzeyindeki Mati ismiyle bilinen bir kıyı yerleşiminde, şeytani bir ateş topu, birkaç dakika ortasında, ortalarında bir arkadaşımın da bulunduğu 103 kişinin canını aldı. Bunun niçini, ağır yerleşim ünitesinin yaşlanan bir çam ormanına kurulma biçimine umursamaz bir biçimde bakmak isteyen herkes için ortadaydı ve dar yollar beklenen yangından kaçabilmek için gerçekçi bir talih sunmuyordu.

Ne yazık ki, ne hükümet ne de muhalefet açık gerçeği kabul etme hamasetini gösteremedi: Bu yerleşimin kurulmasına asla müsaade vermemeliydik. Onlarsa, bunun yerine durmaksızın birbirlerine bağırdılar; kurbanlara, topluma, tabiata saygısızlık eden bir suçlama oyununa giriştiler.

YANILGI ÜSTÜNE KUSUR YAPILDI

Hükümetler, uygulamaları modernize etmek için talihlerini denerken işleri daha da berbat hale getirdiler. 1998 yılında, yangınla çabayı daha profesyonel hale getirmek maksadıyla Ormancılık Komitesi tarafınca yönetim edilen orman itfaiyesi ünitesi dağıtıldı ve kent itfaiyesine dahil edildi. Ortaya çıkan ölçek iktisadının bir bedeli vardı: orman yangını söndürme ünitesinin her kış ve ilkbaharda yürüttüğü geniş ölçekli orman temizleme faaliyeti bitmiş oldu.

Kent bürokrasisinin yüksek teknoloji tahlillerini destekleme ve klâsik uygulamalara doruktan bakma konusundaki doğal içgüdüsünü takip eden birleşik itfaiye, faal bir biçimde ormanlardan çekildi ve bunun yerine, olumsuz şartlar sebebiyle birden fazla vakit uçamayan uçakları kullanarak orman yangınlarına havadan müdahale ederken, yapılaşan alanların etrafına güvenlik duvarları kurma stratejisine ağırlaştı.

Akabinde, 2010 yılının başlarında, Yunan devletinin resmen ilan edilmeyen iflası yaşandı. Çok geçmeden onlarca AB ve IMF yetkilisi -rezil troyka- dünyanın en sert kemer sıkma programını hayata geçirmek emeliyle Atina’ya gelecekti. Vatandaşları ve doğayı müdafaa maksadını güdenler de dahil olmak üzere, her bütçe zalimce kesintiye uğradı. Binlerce tabip, hemşire ve evet, itfaiyeci işten atıldı. 2011 yılında itfaiyenin toplam bütçesi yüzde 20 oranında düşürüldü.

2015 yılı baharında, itfaiye teşkilatından kıdemli bir memur, bana, daha sonraki yaz temel müdafaa faaliyetini gerçekleştirebilmek için en az 5.000 itfaiyecinin daha gerekli olduğunu aktardı. O devrin Yunanistan Maliye Bakanı olarak, mütevazı sayıda itfaiyeci ve hekimi (toplamda 2.000 çalışan) bir daha işe almak gayesiyle bütçenin başka kısımlarında kati tasarruflar gerçekleştirmek üzere çeşitli planlar hazırladım. Troyka bunu işitince, derhal beni “geri adım atmakla” itham etti ve sonucumda ısrar edersem Eurogroup’ta yürütülen müzakerelerin bitmiş oldurileceğine dair net bir ihtarda bulundu; özetlemek gerekirsesı, Yunan bankalarının kapatıldığını ilan edeceklerdi.

bu biçimdedan beridir tek gerçek değişim, iklim bozulmasının sürat kazanması niçiniyle sıcaklıkların istikrarlı bir biçimde artması oldu. Tıpkı devletimizin tesirli halde karşılık verememesi üzere, bu yaz şahit olduğumuz ateş fırtınası da büsbütün öngörülebilirdi. Pekala ya AB ne yaptı? Kemer sıkma siyasetlerini uygularken yaptığı üzere, alandaki olayları mikro seviyede yönetmek için onlarca işçi mi gönderdi? Yunanistan’ın Brexit daha sonrası İngiltere’den gelenler de dahil olmak üzere, Avrupa hükümetlerinden başka farklı aldığı yardımın tersine, AB kurumları, yokluklarıyla göze çarpıyorlardı.

Şimdiki asıl korkutucu soru şu: Sırada ne var? Yunanistan’daki ormanlara yönelik yeni bir tehdidin hayaleti etrafta dolanıyor. Bu hayalet, şu an idarede olan sağcı hükümetin ağaçlandırmayı fazlaca uluslu özel işletmelere havale etme hevesidir. Süratli bir mali kaynak arayışında, Akdeniz’de yeri olmayan ve flora, fauna ve klasik peyzajımıza alışılmamış olan, süratli büyüyen, genetiği değiştirilmiş ağaçlar satıyorlar. Devletin iflasının halkımızın üzerinde yarattığı ve bir gün aksine çevirmeyi umut ettiğimiz fecî etkisinin tersine, yerli ormanlarımıza yapılan bu atağın telafisi imkânsız olacak.

*Atrofi ya da körelme, olağan büyüklükteki bir organın daha sonradan küçülmesi olayına verilen isimdir.

Makalenin özgünü The Guardian’da yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
 
Üst