Yurttaştan ağdaşlığa, kosmopolitastan ağevrendeşliğine 8. yılında Seyahat

IşıkHaber

New member
Metin V. Bayrak

Pantre rhei. Her şey akıyor. Vakit, o ele avuca sığmazlığıyla kendi bitimsiz iktidarını hiç kaybetmeden ortasında hayatı eritiyor. Belleğimiz, erimeyenler. Vakit eleğinin üzerinde kalanlar belirliyor ne olacağı kadar kim olduğumuzu da. Seyahat, bunlardan biri. Yaşandığı an tarihe mal olarak kurucu belleğimizin öğelerinden birine dönüştü.

İnternetin, bir öbür deyişle, yeni İpek Yolu’nun bütün dünyayı kılcal damarları ile de birbirine bağlaması, ağevrendeşi (cosmonetizen) olarak yeni insanın doğumudur. İktisat kadar siyaset da bu “olgu”yu gözettiği ölçüde kendini güncelleyebilir; ağları, siyasetin bir girdisi olarak alabildiği ölçüde kurumsal olarak kendini bir daha üretebilir.

Günlük insan trafiği İstanbul’un kalbi denebilecek meydanı Taksim Meydanı’na açılan Osmanlı’nın son periyodunda Topçu Kışlası (Öncesinde Ermeni Mezarlığı) Seyahat Parkı’nın AVM’ye dönüştürülmesini durdurma teşebbüsüyle başlayan Seyahat Direnişi, 8 yaşında. Taksim Meydanı, Seyahat Parkı, Türkiye’nin Geç Osmanlı’dan bu yana politikliğini koruma eden kıymetli bellek yerlerinden. Popülist Otoriter Teokrasi / Popülist Teokratik Otokrasi de denebilecek Erdoğan Rejimi, yıllardir toplum mühendisliğine soyunarak birtakım ‘kitsch’ler üzerinden tarihi bir daha yazmaya, kendi kimliğini bütün topluma zerk etmeye çalışıyor. Bu iklimde Seyahat, hem de itirazların birleşerek aktığı bir kanal da oldu, olmaya devam ediyor.


Seyahat Direnişine, İçişleri Bakanlığı’nın 23 Haziran 2013’te yaptığı açıklamaya bakılırsa Bayburt ve Bingöl dışında 79 vilayette 2.5 milyon kişi fizikî olarak katılarak aksiyonlara takviye olmuş. Bu, hem yaygınlığı birebir vakitte kitleselliği açısından Türkiye tarihinde eşsiz bir örnek. Toplumsal medyanın iktidarın güdümüne giren anaakım medyanın fonksiyonunu de üstlenerek yeni kamusal alana dönüşmesi, klâsik medyanın olayların nabzını tutmaktaki kayıtsızlığı ve/veya beceriksizliği sanal etkileşimi artırarak derinleştirdi. Milyonlarca insan, süreci hibrit halde izleyerek direnişi farklı momentlerle destekledi.

Ucube Parti Devleti’nin keyfî tasarruflarıyla hükmetmeye çalışan Erdoğan Rejimi, ekonomi-politik olarak neoliberal siyasetleri en vulgar halde uygularken söylemi şimdide değil. içindeki makas açıklığı algıyı, kategorizasyonu güçleştirmekte. Ne olduğunu sislere gömerek saklamakta. Yurttaşlar, hem lokal birebir vakitte ulusal temsillerde karar süreçlerinde yer almayı talep ediyorlar. Yönetimse 19. ve 20. yüzyılı imliyor. Seyahat, Türkiyelilerin “kul”dan “yurttaş”a daha doğrusu yurttaşı da içererek ağdaşa evrilmesinin, yaşadığı kente kalıcı müdahalesinin referansı.

Mayıs 2013’ün sonunda başlayıp Haziran 2013’ün sonuna kadar yaklaşık bir ay boyunca Türkiye ve Dünya gündeminde kendine yer bulan Seyahat Direnişi 8 yaşında. Seyahat, öznesi cosmonetizen olan dalganın Türkiye’deki izdüşümü. Gerek neo-con’lar gerek popülist yeni sağ dalga, dilediği kadar sonlara duvarlar örsün, ulus-devlet siyasetlerini milliyetçilik, yabancı düşmanlığı, göçmen-mülteci aykırılığı üzerinden siyaset yapsınlar, cin şişeden çıktı. Çıkmakla kalmayıp kendi kavramlarını, kurumlarını üretmeye başladı. Bu yeni sosyo-politik ekosistemin kurumlarından DiEM25 ve Progressive International, ruhunu “cosmonetizen”den alıyor. Cosmonetizenler, internetizenler ile yeni bir dünyanın imkanını oldukçatan yarattılar. Birleşmiş Milletler, yerini yakın vakitte Birleşmiş Kentlere bırakacak… Kentlerin çağına yanlışsız süratlice yol alıyoruz. Ayağımızdaki prangalarsa ulus-devletler ve bir ortaya gelerek oluşturdukları fonksiyonsuz milletlerarası kurumlar.

Muhammed Buazizi’nin kendini yakmasıyla Tunus’ta ülke çapında şovlar, protestolar, çeşitli işgaller, kültür ve siyasette yeni bir paradigmaya geçildiğine işaret. Ortadan bir yıl geçmeden bu dalga, “Afrika’da kanat çırpan kelebeğin Amerika’da yarattığı kasırgayı isteyen”leri doğruladı. 17 Eylül 2011’de New York’da Occupy Wall Street hareketleri başladı ve “Biz %99’uz.” ile bütün ABD’de bir öbür halde doğdu. Talepler ortaktı: Kendi ömrünün öznesi olmak.

Seyahat, bu dalganın bir bileşeni. Dünyada yükselen yeni taleplerin lisana geldiği eşsiz örneklerden biri. Dünyada, artık, rastgele bir sorun, global ekonomi-politikten bağımsız formda ne ele alınabilir ne de kavranabilir. Ulus-devletler, global meseleler için cüce, mahallî sıkıntılar içinse dev. Yani fonksiyonsuz. Bu, artık şimdide yaşamayan hantal yapı, hayatın iradesine karşın kendini dayatmak eğiliminde. Bu niçinle de Türkiye dahil diğer bir fazlaca ülkede meşruiyet sıkıntıları derinleşmekte.


Dünya ve/veya global statükonun (establishment), okul müsameresine dönüşen pratiklerini yaşatma ısrarı gülünç. Zira cin, şişeden oldukcatan çıktı. Seyahat, öbür bir epeyce örneği üzere şişeden çıkan cinlerden biri. Seyahat, aslına bakarsanız o denli olanın, üstelik fazlacatan beri o denli olanın herkesçe somutlaştığı bir sahne. Bu sahneye devekuşu misali başını kuma gömense Erdoğan ve Ucube Parti Devleti.

Gezi’dilk evvel Ucube Parti Devleti, toplumsal medyayı yasaklamış, Twitter, Youtube’a erişimi engellemişti. Yaşları 12-13 olan çocuklar bile DNS ayarlarıyla oynayıp sitelere erişebiliyorlardı. Devleti tahminen ebeveynleri ve büyükanneleri-büyükbabaları ciddiye alıyorlardı fakat kendileri değil. Sokakta devleti, okulda öğretmenleri ve konutta anne-babalarını otorite olarak tanımıyorlar/dı. Seyahat, bu maneviyatın kendini gösterdiği, ne olduğunun somut halde toplumsallaştığı bir kırılma. Üstelik sempatik. Politik olanın yerleşik nizamca kötücülleştirildiği bir politik-sosyal kainatta ağevrendeşleri yeni bir sosyo-politik ekosistem yarattılar. Bu yeni habitat, yeni özneleşmeleri, bağlantıları, normları, yaşayışları, “başka türlü de olabilir” kavrayışını da birlikteinde getirdi. En kıymetlisi umut verdi. Besledi, güçlendirdi.

Madalyonun bir yüzü ne derece şimdiki olana işaret ediyorsa başka yüzü de o kadar eski. beraberinde Roma coğrafyası olan Anadolu ve Rumeli’de ayazmalara, sevgililere, azizelere, ziyaretlere, yatırlara, türbelere sıkça rastlanır. Bir kişi ya da olay kamuya mal olmaya görsün çabucak metafizikleşir. Metafizikleş(tir)me, manaya, kavrama olduğu kadar bir cins ideolojik “çözüm”dür de. İdeolojiktir zira onu bağlamından koparır. Kutsal hale içine alarak dondurur. Toplumsal hareketler, sosyo-politik “değer”lerini kültleştirerek metafizikleş(tiril)mesine çanak fiyatlar. Yaratacağı iktidardan yararlanmak isterler. Bu sığgörülü pragmatik tavırları, eldeki pahası dejenere eder. Sönümlendirir. Statüko, bağlamından koparılanı, manipülatif temsiller ile bir daha üretir. Statüko, tam da budur. Metafizikleş(tir)me, bu niçinle ideolojiktir.


Gezi’nin metafizikleştirilmesiyle şeytanlaştırılması, muhalif ve iktidarca eşzamanlı tıpkı teolojik formülle gerçekleş(tiril)ir. Türkiye toplumuna kosmopolitas/kosmonetizen kapısını aralayan bu eşsiz tecrübe, birbirine muhalif iki kesitin teolojik yaklaşımları niçiniyle bağlamından koparılır, temsilleri üzerinden tartışma konusu yapılarak tarihselliğinden, yeniliğinden koparılmaya çalışılır; halbuki bir ideolojik bagaja sığmaz Seyahat. Mazinin kavramlarının eli, Gezi’yi ya da cosmonetizen’i kuşatamaz, kavrayamaz, saramaz zira ne niteliği ne de niceliği bu yeni varlığa uygundur. Mazide kalanların kavramlarının kavrayışının haricinde kalandır Seyahat. Zira, olmakta olandır.

Amin Malouf, Semerkand romanında Ömer Hayyam’a vakit için şunları söyletir: Vaktin iki boyutu vardır; biri, uzunluğu, ki onu güneşin seyri belirler ve herkes için birebirdir; ikincisiyle derinliği, onu belirleyense tutkulardır. Direniş tutku oldu. Bu tutku, Türkiyelilerin hem özneleşmelerine tıpkı vakitte kendi haricindekilere ömründe yer açmaya sevk etti. O denli metaforlar çıktı ki ezberler bozuldu. Anti-Kapitalist Müslümanlar’ın Gezi’de cuma namazı kılarken devrimcilerin nöbet tutması; Seyahat sürecine denk gelen Ramazan’da kilometrelerce yeryüzü sofralarının kurulup oruç tutan tutmayan her insanın elinde, yanında ne var ise sofraya oturup iftar açması… Türk Milliyetçisi ile Kürt gencinin el ele tutuşup birbirinden güç alarak polis şiddetinden kaçmaları… bir epey imge, metafor ortak hafızada oldukçatan yerini aldı, toplumsal-politik kimlikte kendine yer açtı. Bunlardan hiç biri “Kırmızılı Kadın” kadar tesirli olmadı. Bir metafor olarak “kırmızılı kadın”, Gezi’de ruhu açığa çıkan öznenin ete kemiğe dönüşmedir.

Türkiye toplumunun Ucube Parti Devleti’nin 19. yüzyıldan kalmış ve artık fazlacatan mecnun gömleğine dönüşmüş kendi arkaik eril, maço, İslamist, milliyetçi kavrayışı, artık politikliğini kaybetmiştir. Gülünesi bile değildir. Tansiyon sürüyor. Diyalektik işliyor. Su akıyor. Panta rhei.
 
Üst